Blog

Σίγουρα αναρωτιέστε τι σχέση έχουν τα Ίμια με το Λίβανο και μάλιστα που να δικαιολογεί μια επετειακή αφιέρωση στην 20η επέτειο της ελληνοτουρκικής κρίσεως του 1996 και στους τρεις ηρωικούς νεκρούς μας. Η αφορμή δόθηκε από την εκ μέρους μου ενασχόληση με τη συγγραφή ενός κειμένου σχετικά με τα συμπεράσματα του 2ου πολέμου του Λιβάνου (σύγκρουση Ισραήλ με Hezbollah) το 2006. Τα εξαχθέντα συμπεράσματα, εκ μέρους του Ισραήλ, παρουσιάζουν μια σημαντική ομοιότητα, σε επίπεδο αρχών, με τα προβλήματα και διλήμματα που αντιμετωπίζει η ελληνική στρατηγική σκέψη εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Όμως έμεινα έκπληκτος και από την ισραηλινή διαδικασία εμπεριστατωμένης εξέτασης των γεγονότων, εξαγωγής συμπερασμάτων, ανάληψης διορθωτικών ενεργειών αλλά και (μερικής) δημοσίευσης τους ενάμιση μόνο χρόνο από τη λήξη της σύγκρουσης. Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα της σύγκρουσης Ισραήλ-Hezbollah από την αρχή παραλληλίζοντας τα με την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση.
Η σύγκρουση του 2006 αφορά μια κρίση που ξεκίνησε με περιορισμένους στόχους και από τις δύο πλευρές (Ισραήλ και Hezbollah) και εξελίχθηκε σε μια σοβαρή πολεμική εμπλοκή με σημαντικές απώλειες και αμφισβητούμενα μέχρι και σήμερα αποτελέσματα. Για άλλη μια φορά αποδείχθηκε ο κίνδυνος της ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης μιας κρίσεως καθώς και το γεγονός ότι οι περιορισμένοι πόλεμοι συνήθως έχουν ακόμη πιο περιορισμένα αποτελέσματα από αυτά που οι αντίπαλοι σχεδιάζουν και απλώς επιτείνουν την αβεβαιότητα. Η παρατήρηση αυτή αναφέρεται σε όλους εκείνους που θεωρούν ως δεδομένο ότι μια ενδεχόμενη σύγκρουση στο Αιγαίο θα είναι τοπική και περιορισμένης κλίμακος και χαμηλών απωλειών.
Το ισραηλινό πόρισμα κατέδειξε ότι οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) και κυρίως οι χερσαίες δυνάμεις, προσανατολισμένες τα τελευταία έξη χρόνια (2000-2006) σε εκτέλεση αποστολών «αστυνόμευσης» για την αντιμετώπιση της παλαιστινιακής εξέγερσης (2η intifada), ήταν πλημμελώς εκπαιδευμένες να αντιμετωπίσουν μια υψηλής έντασης σύγκρουση (High Intensity Conflict) και δεν αποδείχθηκαν ικανές να φέρουν σε πέρας τους στόχους που καθορίστηκαν. Το συμπέρασμα αυτό αφιερώνεται στους αναλυτές που εκτιμούν ότι οι συγκρούσεις υψηλής έντασης αποτελούν παρελθόν και οι ένοπλες δυνάμεις πρέπει να στραφούν στην αντιμετώπιση των ασύμμετρων απειλών και την κοινωνική προσφορά.
Συνεχίζοντας, το πόρισμα διαπιστώνει ότι σημαντικές περικοπές στον αμυντικό προϋπολογισμό του Ισραήλ, συνετέλεσαν σε σημαντικές δυσλειτουργίες και ελλείψεις στη διοικητική μέριμνα, στην προετοιμασία των επιστράτων αλλά κυρίως στην εκπαίδευση των μονάδων. Η απουσία διακλαδικών ασκήσεων μεγάλης κλίμακος, με συμμετοχή και επιστράτων, είχε αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοση των IDF σε συνδυασμένες επιχειρήσεις. Το συμπέρασμα αυτό αναφέρεται απλά για προβληματισμό για τις ημέτερες περικοπές των αμυντικών δαπανών με συνέπειες και στην εκπαίδευση των μονάδων αλλά και στην αστήρικτη πεποίθηση της άνευ ορίου αύξησης των μαχητικών ικανοτήτων με ταυτόχρονη μείωση των διατιθέμενων πιστώσεων.
Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις και η πολιτική ηγεσία της χώρας λανθασμένα εκτίμησαν τη φύση της απειλής, εγκλωβισμένες σε συμπεράσματα συγχρόνων πολέμων σε διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικούς αντιπάλους (Βαλκάνια-Ιράκ). Συγχρόνως καλλιεργήθηκε μια αδικαιολόγητη προσδοκία σύντομης και νικηφόρας αντιμετώπισης κάθε αντιπάλου με περιορισμένες απώλειες γεγονός που πυροδότησε έντονες επικρίσεις και ανησυχία στην ισραηλινή κοινωνία καθώς η σύγκρουση και οι απώλειες κλιμακώθηκαν. Επίσης, ένα μη λειτουργικό νεωτερικό στρατιωτικό δόγμα με αντιλήψεις επικράτησης των συγκρούσεων χαμηλής έντασης έναντι των συμβατικών μορφών πολέμου έστρεψαν τις IDF σε προετοιμασία ανάληψης «αστυνομικών» καθηκόντων και έφερε σύγχυση στις μέχρι τότε χρησιμοποιούμενες επιτελικές διαδικασίες. Οι παραπάνω παρατηρήσεις δείχνουν πόσο εύκολα έμπειρες ηγεσίες μπορεί να επαναπαυθούν και να παρερμηνεύσουν την επερχόμενη φύση της απειλής και τις συγκρούσεις βασιζόμενες σε ερμηνείες διαφορετικών καταστάσεων.
Στο επίπεδο της  υψηλής στρατηγικής, η πολιτική ηγεσία του Τελ-Αβίβ απέτυχε να προσδιορίσει ξεκάθαρα τους επιδιωκόμενους στόχους της αντίδρασης της στα γεγονότα που προκάλεσαν την κρίση. Η ακροβασία μεταξύ των δύο ακραίων λύσεων που παρουσιάστηκαν οδήγησε σε ασυμμετρία των επιδιωκόμενων σκοπών με τα μέσα που επελέγησαν. Η στρατιωτική ηγεσία επικρίνεται έντονα διότι δεν κατόρθωσε, αλλά ούτε και προσπάθησε επαρκώς να ενημερώσει την σχετικά άπειρη πολιτική ηγεσία για την ασυμβατότητα μέσων και στόχων. Επιπλέον αποδείχθηκε απροετοίμαστη να παρουσιάσει μια επικαιροποιημένη και πλήρη στρατιωτική στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσεως. Ακόμη και οι ικανότατες ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν αποτύχει να εντοπίσουν το μέγεθος των στρατιωτικών προετοιμασιών και της αναβάθμισης των μαχητικής αξιοπιστίας της Hezbollah. Πιθανόν να ενθυμούμαστε αντίστοιχες καταστάσεις στην κρίση του 1996.
Τελικά, η πολιτική της  αποτροπής του Τελ Αβίβ, την εξαετία 2000-2006, δεν κρίνεται πειστική και επιτυχής με αποτέλεσμα η Hezbollah να αναβαθμίζει σταδιακά το μέγεθος των προκλήσεων. Σε παρόμοια προηγούμενα συνοριακά περιστατικά (προ του 2006), οι IDF είχαν αντιδράσει με μεγαλύτερη μετριοπάθεια και αυτοσυγκράτηση αδυνατώντας να οικοδομήσουν μια σταθερή και αξιόπιστη αποτρεπτική ικανότητα (παρά μάλιστα το αναγνωριζόμενο αποτρεπτικό γόητρο του Ισραήλ και των ενόπλων δυνάμεων του). Ας αναρωτηθούμε για την αποτελεσματικότητα της δικής μας αποτροπής.
Σε τελευταία ανάλυση, ένα ολόκληρο έθνος (ισραηλινό), εγκλωβισμένο σε λάθος εκτιμήσεις και επαναπαυόμενο στις δάφνες του παρελθόντος, απέτυχε να προσδιορίσει το νέο είδος των απειλών και κυρίως να προετοιμάσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης τους στο στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Αντίστοιχα το δικό μας το έθνος εγκλωβισμένο σε μια πολιτικο-οικονομική κρίση και κυρίως κρίση αξιών αδυνατεί όχι μόνο να διακρίνει απειλές αλλά και να καθορίσει το  βηματισμό του ακόμη και στα αυτονόητα θέματα της καθημερινότητας.
Τουλάχιστον όμως το Τελ Αβίβ κατόρθωσε να καλύψει την αποτυχία της υψηλής στρατηγικής και των στρατιωτικών μέσων του επιδέξια, χρησιμοποιώντας τη διπλωματική διάσταση για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την επιβολή ενός ψηφίσματος η εφαρμογή του οποίου συνιστούσε μερική επιτυχία του Ισραήλ (ανάπτυξη δυνάμεων του λιβανικού στρατού και της UNFIL και παράλληλη αποδυνάμωση της Hezbollah από το νότιο Λίβανο). Με τον τρόπο αυτό απέδειξε ότι η πορεία ενός έθνους είναι η συνισταμένη πολλών δυνάμεων και συντελεστών ισχύος και η ορθή και σε βάθος χρόνου πολυδιάστατη και συνεπής υψηλή στρατηγική μπορεί να διορθώσει προσωρινές αστοχίες και ατυχήματα των επιμέρους στρατηγικών.
Αξιέπαινη και η προσπάθεια του Ισραήλ να αντιμετωπίσει και θεραπεύσει τις δυσλειτουργίες του συστήματος και να προχωρήσει άμεσα σε ανάλυση και εξέταση των γεγονότων. Αποτέλεσμα, η σε ένα περίπου χρόνο ανοικτή δημοσίευση μεγάλου μέρους των αποτελεσμάτων μιας διακομματικής αξιόπιστης έρευνας και η ανάληψη άμεσων διορθωτικών ενεργειών τα αποτελέσματα των οποίων επαναξιολογήθηκαν στις επιχειρήσεις της Λωρίδας της Γάζας το 2008. Η παρούσα επισήμανση αφορά ιδιαίτερα τη χώρα μας και τα γεγονότα της μεταπολεμικής περιόδου που αναφέρονται στις κρίσεις στο Αιγαίο και τις πολεμικές επιχειρήσεις στην Κύπρο τα οποία επιμελώς καλύπτονται από ένα πέπλο μυστικότητας εν ονόματι ενός κακώς εννοούμενου εθνικού συμφέροντος περισσότερο όμως για να καλυφθούν οι αδυναμίες και τα ολέθρια σφάλματα των εμπλεκομένων (αποφεύγω να αναφέρω τη λέξη προδοσίες).
Αναφορικά με τη φύση του πολέμου διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά η διαχρονικότητα της αναφοράς του Clausewitz περί της ματαιοπονίας και του ανέφικτου της αποφασιστικής νίκης άνευ απωλειών παρά τις προόδους της τεχνολογίας. Ο πόλεμος είναι μια από τις βασικές ανθρώπινες δραστηριότητες με συνεχώς μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά και η μέγιστη στρατηγική έγγυται στην έγκαιρη αποκάλυψη της μορφής της επικείμενης σύγκρουσης. Στην περίπτωση αυτή είναι ευκολότερο το έργο της σύζευξης των στόχων με τα διαθέσιμα μέσα. Η ιστορική εμπειρία είναι πολύτιμη αλλά η ορθή ενσωμάτωση των συμπερασμάτων της στην αντιμετωπιζόμενη παρούσα κατάσταση απαιτεί κριτική αντίληψη και επίπονη προσπάθεια καθώς οι παράγοντες της αβεβαιότητος και του τυχαίου, «τριβής» κατά Clausewitz, επεισέρχονται σε κάθε φάση του πολέμου καθιστώντας την έκβαση του απρόβλεπτη.
Το κείμενο αφιερώνεται στα τρία στελέχη των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων που έχασαν τη ζωή τους στην εκτέλεση του καθήκοντος στα παγωμένα νερά του Αιγαίου Πελάγους το ξημέρωμα της 31ης Ιανουαρίου 1996. Αθάνατοι οι ήρωες μας υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός και πάντα παρόντες στην εθνική μας μνήμη.