Blog

του Jason Furman*
Ενα μανιφέστο της «νέας αντίληψης» για τη δημοσιονομική πολιτική παρουσιάζει ο σύμβουλος του Ομπάμα. Πως η δημοσιονομική επέκταση θα φέρει επενδύσεις. Λανθασμένη η κριτική στα χαμηλά επιτόκια. Αναγκαία η συντονισμένη δράση των κυβερνήσεων.

Οι ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν καταγράψει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης για επτά συναπτά έτη. Η αρχική αντίδραση στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, συμπεριλαμβανομένης και της συντονισμένης δημοσιονομικής τόνωσης, βοήθησαν να επαναφέρουν τον κόσμο από την άβυσσο μιας δεύτερης μεγάλης κρίσης. Αλλά πουθενά δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ανάκαμψης.
Το ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη βρίσκεται στο 10% και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από τα προ κρίσης επίπεδα. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ιαπωνίας ξεπέρασε το επίπεδο αυτό, αλλά έκτοτε έχει μείνει στάσιμο. Οι ΗΠΑ έχουν καταγράψει μια πιο ισχυρή ανάκαμψη, αλλά έχουν ακόμα πολύ δρόμο για να εξαλείψουν τις αδυναμίες στην αγορά εργασίας.
Πολλές κυβερνήσεις έχουν εγκαταλείψει τις επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές ως ένα εργαλείο για την στήριξη της ανάπτυξης, τοποθετώντας το βάρος στην νομισματική πολιτική. Σε όλο τον κόσμο, οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν δεχθεί σκληρή κριτική για τις προσπάθειες τους, από τους νομοθέτες που συνεχίζουν να εμποδίζουν την παροχή επαρκούς δημοσιονομικής στήριξης.
Ορισμένες από τις ενστάσεις κατά της περαιτέρω δημοσιονομικής επέκτασης βασίζονται στην «παλιά αντίληψη» της δημοσιονομικής πολιτικής που πρέσβευαν αρκετοί ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι τα χρόνια πριν από την κρίση. Η αντίληψη αυτή υποστηρίζει πως η επιλεκτική δημοσιονομική τόνωση είναι πολύ άκαμπτη ή αναποτελεσματική ή ακόμα και αντιπαραγωγική και αντίκεινται στο πιο θεμελιώδες πρόβλημα του μακροπρόθεσμου χρέους. Αλλά η εμπειρία μετά την κρίση του 2008, καθώς και η έρευνα για τις συνέπειες της δημοσιονομικής πολιτικής, εγκαθιδρύουν μια «νέα αντίληψη» που βασίζεται σε πέντε αρχές.
Πρώτον, σε μια εποχή που η συμβατική νομισματική πολιτική είναι αντιμέτωπη με περιορισμούς σε ένα κόσμο χαμηλότερων επιτοκίων, η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό συμπλήρωμα. Τα χαμηλά επιτόκια δεν είναι απλώς ένα υποπροϊόν της κρίσης, αλλά αντίθετα προηγήθηκαν αυτής: τα πραγματικά επιτόκια στα 10ετη κρατικά ομόλογα στις σημαντικές ανεπτυγμένες οικονομίες υποχώρησαν από το 6% περίπου το 1985 στο 2% το 2005.
Ακόμα και αν τα επιτόκια αυξηθούν από τα σημερινά, ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα, πολύ δύσκολα θα επιστρέψουν στα επίπεδα που προβλέπονταν πριν από πέντε ή 10 χρόνια.
Δεύτερον, στις σημερινές συνθήκες η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από ότι ήταν παραδεκτό στο παρελθόν. Η δημοσιονομική επέκταση μπορεί να προσελκύσει ιδιωτικές επενδύσεις μέσω της ισχυρότερης ανάπτυξης – το οποίο δίνει στις ιδιωτικές εταιρείες ένα κίνητρο να επενδύσουν – και των υψηλότερων προσδοκιών για τον πληθωρισμό, που μειώνει τα πραγματικά επιτόκια και το κόστος του κεφαλαίου.
Τρίτον, οι ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν μεγαλύτερο περιθώριο από ότι είναι ευρέως αποδεκτό για να επεκτείνουν τη δημοσιονομική πολιτική. Στις σημερινές οικονομικές συνθήκες, οι καλά σχεδιασμένες επενδύσεις μπορούν να αυξήσουν το παραγώμενο προϊόν περισσότερο από ότι αυξάνουν το χρέος – μειώνοντας το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ. Και αν και οι μελλοντικές δαπάνες για τις συντάξεις και την υγεία αποτελούν μια καθολική ανησυχία, σήμερα αυτό ισχύει λιγότερο από ποτέ: οι τελευταίες προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνουν μικρότερες αυξήσεις στις δαπάνες για τις συντάξεις και την υγεία τις επόμενες δεκαετίες για περίπου τα τρίτα τέταρτα των ανεπτυγμένων οικονομίων σε σχέση με τις προβλέψεις που έγιναν πριν από πέντε χρόνια.
Τέταρτον, τα παρατεταμένα χαμηλά επιτόκια και οι οικονομίες που λειτουργούν κάτω από τις δυνατότητες τους δείχνουν πως η δημοσιονομική επέκταση θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη διάρκεια, ειδικά αν οδηγεί σε επενδύσεις σε τομείς όπως οι υποδομές, η έρευνα ή η εκπαίδευση, οι οποίες τονώνουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Τέλος, η δημοσιονομική πολιτική έχει ακόμα μεγαλύτερα οφέλη αν ασκείται με συντονισμένο τρόπο μεταξύ των χωρών, ως αποτέλεσμα των θετικών δευτερογενών συνεπειών μέσω των εμπορικών και κεφαλαιακών συναλλαγών. Οι χώρες που ακολουθούν μόνες τους μια πολιτική δημοσιονομικές επέκτασης απολαμβάνουν μερικά μόνο από τα οφέλη, ενώ μια συντονισμένη πολιτική μπορεί να οδηγήσει σημαντικά υψηλότερα τόσο την εγχώρια όσο και την παγκόσμια ανάπτυξη.
*Ο αρθρογράφος είναι επικεφαλής της Επιτροπής Οικονομικών Συμβούλων του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.