Πόσο αποτελεσματικό είναι το ισραηλινό Iron Dome.
ΤΣΙΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ Στην κόψη του ξυραφιού βρίσκεται η Μέση Ανατολή, με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου να εκτοξεύσει περίπου 50 ρουκέτες στο βόρειο Ισραήλ, τις οποίες κατάφερε να αναχαιτίσει με επιτυχία το σύστημα αεράμυνας Iron Dome, το “δυνατό χαρτί” της ισραηλινής αποτροπής.
Μάλιστα, ήταν ακριβώς ο πόλεμος με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου το 2006 που συνέβαλε στην ανάπτυξη του Iron Dome, λόγω της μαζικής εκτόξευσης ρουκετών που είχε προχωρήσει η σιιτική οργάνωση: Σχεδόν 4.000 ρουκέτες, κυρίως Katyusha (Grad 122mm) μικρού βεληνεκούς, είχαν εκτοξευθεί εναντίον του βόρειου Ισραήλ, σκοτώνοντας 44 αμάχους και οδηγώντας στην προσωρινή απομάκρυνση περίπου 250.000 πολιτών.
Μεταξύ 2000 και 2008, περισσότερα από 4.000 βλήματα όλμων και 4.000 ρουκέτες (κυρίως Qassam) εκτοξεύτηκαν από τη Γάζα προς το νότιο Ισραήλ. Καθώς η εμβέλεια του Qassam έχει επεκταθεί λόγω της εισαγωγής εκτοξευτών Grad των 122 mm, σχεδόν 1.000.000 Ισραηλινοί βρέθηκαν εντός εμβέλειας. Για να αντιμετωπίσει τις ρουκέτες, το υπουργείο Άμυνας αποφάσισε τον Φεβρουάριο 2007 να αναπτύξει κινητό σύστημα αεράμυνας, το οποίο δοκιμάστηκε επιτυχώς τον Μάρτιο 2009.
Τον Ιούλιο 2009, κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής, το σύστημα αναχαίτισε με επιτυχία ταυτόχρονα αρκετές ρουκέτες. Πολλαπλοί βομβαρδισμοί με ρουκέτες που προσομοίαζαν με βολές Qassam και Katyusha αναχαιτίστηκαν με επιτυχία σε νέα δοκιμή τον Ιανουάριο 2010. Η τελική δοκιμή πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο 2010. Το σύστημα προσδιόρισε και αναχαίτισε με επιτυχία μόνο ρουκέτες που θα προκαλούσαν θύματα ή ζημιές, ενώ άλλες που κατευθύνονταν προς ανοιχτά πεδία δεν αναχαιτίστηκαν.
Ένα μόνο σκέλος της αεράμυνας
Στο Ισραήλ το Iron Dome αποτελεί ένα μόνο σκέλος της αεράμυνας με σκοπό την προστασία από εισερχόμενες απειλές που δύσκολα ανιχνεύονται και αναχαιτίζονται. Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τις εταιρείες Rafael Advanced Defense Systems και Israel Aerospace Industries με κάποια υποστήριξη από τις ΗΠΑ. Τέθηκε σε επιχειρησιακή λειτουργία το 2011 και θεωρείται από τα πιο προηγμένα αμυντικά συστήματα. Χρησιμοποιεί ραντάρ για να εντοπίσει και να καταστρέψει εισερχόμενα βλήματα ακόμη και πολύ μικρής διατομής, προτού αυτά πλήξουν στόχο. Είναι παντός καιρού και σχεδιάστηκε ειδικά για να βοηθήσει στην καταστροφή βλημάτων μικρότερης εμβέλειας, όπως οι πύραυλοι που εκτοξεύει η Χαμάς από τη Γάζα, ή η Χεζμπολάχ απ’ τον Λίβανο.
Οι κατασκευαστές λένε ότι το Iron Dome είναι οικονομικό, λόγω της τεχνολογίας που χρησιμοποιεί για να διαφοροποιεί τους πυραύλους που ενδέχεται να χτυπήσουν κατοικημένες περιοχές ή στόχους από εκείνους που θα πέσουν σε ανοιχτό πεδίο. Οι στατικές και κινητές μονάδες εκτοξεύουν πυραύλους αναχαίτισης μόνο για να καταρρίψουν βλήματα που θεωρούν άμεσο κίνδυνο για ανθρώπινες ζωές ή πολιτικές και στρατιωτικές υποδομές.
Το Ισραήλ έχει τώρα 10 πυροβολαρχίες διάσπαρτες σε όλη τη χώρα, η καθεμία με 3-4 εκτοξευτές που μπορούν να εκτοξεύσουν 20 πυραύλους αναχαίτισης. Σύμφωνα με τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, ο αριθμός των Ισραηλινών που σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν όλα αυτά τα χρόνια από ρουκέτες θα ήταν πολύ μεγαλύτερος αν δεν υπήρχε το Iron Dome. Ήταν η απάντηση του στρατού στις ανησυχίες για τη δυνατότητα αναχαίτισης πολλών στόχων ταυτόχρονα, οι οποίες εντάθηκαν με την αιματηρή επίθεση της Χαμάς, τον Οκτώβριο του 2023: Η ισλαμική οργάνωση είχε εξαπολύσει χιλιάδες ρουκέτες από διαφορετικές θέσεις και σε διαφορετικά ύψη, καταφέρνοντας να προκαλέσει κορεσμό στο σύστημα αεράμυνας του Ισραήλ.
Παλαιότερα στον πόλεμο του 2021, η Ισλαμική Τζιχάντ και η Χαμάς είχαν εκτοξεύσει εναντίον του Ισραήλ 4.350 ρουκέτες από τη Γάζα. Οι επιθέσεις καταλάγιασαν όταν το Ισραήλ προχώρησε στην αύξηση των αεροπορικών επιδρομών του. Ωστόσο, ο αριθμός των ρουκετών που είχαν εκτοξευθεί τότε ήταν άνευ προηγουμένου, με προφανή σκοπό να προκαλέσει κορεσμό. Το Iron Dome, ωστόσο, έχει την ικανότητα να εκτοξεύει περίπου 800 πυραύλους αναχαίτισης, ανά πάσα στιγμή. Σύμφωνα με το Ισραήλ, περισσότερες από 1.400 εισερχόμενες ρουκέτες είχαν αναχαιτιστεί στις συγκρούσεις του 2021, ένα ποσοστό κατά 90%.
Χαρακτηριστικά του Iron Dome
Το Iron Dome αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία, ένα ραντάρ ανίχνευσης και παρακολούθησης, ένα σύστημα διαχείρισης μάχης και ελέγχου όπλων και μια μονάδα βολής πυραύλων. Το ραντάρ έχει αναπτυχθεί από την ισραηλινή εταιρεία Elta. Το σύστημα ελέγχου έχει κατασκευαστεί από την εταιρεία λογισμικού mPrest Systems, την οποία έχει αναλάβει ο Rafael. Οι πύραυλοι που εκτοξεύονται από το Iron Dome είναι πύραυλοι αναχαίτισης Tamir.
Το ραντάρ ELM 2084 MMR ανιχνεύει εισερχόμενους στόχους και παρέχει καθοδήγηση στη μέση της πορείας για τον πύραυλο Tamir. Αποτελείται από μια τρισδιάστατη ενεργή ηλεκτρονικά σαρωμένη συστοιχία (AESA) που λειτουργεί στη συχνότητα S. Σύμφωνα με τον κατασκευαστή του ραντάρ, το ELM 2084 μπορεί να παρακολουθεί έως και 1100 στόχους και να εγκλωβίσει στόχους σε απόσταση έως και 70 χλμ.
Ο πύραυλος Tamir
Άλλα χαρακτηριστικά του Iron Dome περιλαμβάνουν εκτοξευτή κάθετης εκτόξευσης, ο οποίος φέρει έως και 20 πυραύλους Tamir. Ο πύραυλος Tamir έχει μήκος 3 μέτρα, διάμετρο 0,16 m και ζυγίζει 90 κιλά. Χρησιμοποιεί μια σύνδεση δεδομένων εντολών και φέρει ενεργό σαρωτή ραντάρ για καθοδήγηση και χρησιμοποιεί μια κεφαλή εκρήξεως κατακερματισμού υψηλής εκρηκτικότητας. Το κόστος κάθε Tamir κυμαίνεται στα 40.000-50.000 δολάρια. Από το 2012-13, μια πλήρης πυροβολαρχία κοστίζει περίπου 100.000.000 δολάρια.
Ο Tamir διαθέτει πτερύγια διεύθυνσης για υψηλή ευελιξία και είναι εξοπλισμένος με ηλεκτροοπτικούς αισθητήρες. Το σύστημα λειτουργεί ημέρα και νύχτα και ανεξαρτήτως καιρού, έχει ταχύ χρόνο αντίδρασης και δυνατότητα αναχαίτισης ομοβροντίας (μπαράζ). Μπορεί επίσης να χειριστεί πολλαπλές απειλές ταυτόχρονα. Αφού εντοπίσει και αναγνωρίσει τον πύραυλο, το ραντάρ παρακολουθεί την τροχιά του και με βάση τις πληροφορίες, το Iron Dome υπολογίζει το αναμενόμενο σημείο πρόσκρουσης. Εάν ο εισερχόμενος κατευθύνεται σε κατοικημένη περιοχή ή σε υποδομή εκτοξεύεται πύραυλος αναχαίτισης της απειλής. Το Iron Dome έχει αναβαθμιστεί για να καταρρίπτει ταυτόχρονα πολλαπλές σύνθετες απειλές, όπως ρουκέτες, drones και πυραύλους.
Χρήση στην Κύπρο
Ινδία, Ρουμανία, Αζερμπαϊτζάν και ΗΠΑ έχουν αγοράσει το σύστημα, ενώ οι ενδιαφερόμενοι πελάτες είναι περισσότεροι. Το καλοκαίρι του 2022 συμφώνησε να το προμηθευτεί και η Γερμανία. Μεταξύ των ενδιαφερόμενων ήταν Ελλάδα και Κύπρος, το ενδιαφέρον των οποίων για οπλικά συστήματα ισραηλινής προέλευσης έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, μετά την αναθέρμανση των διμερών σχέσεων. Πάντως, οι συζητήσεις Αθήνας και Λευκωσίας δεν περιορίζονται στο Iron Dome, αλλά και σε παρεμφερή συστήματα.
Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά την Κύπρο, ο υπουργός Άμυνας, Μιχάλης Γιωργάλλας, ανέφερε στις αρχές του έτους ότι εντός του 2024 θα ανακοινωθούν αποφάσεις σχετικά με την απόκτηση ενός συστήματος αεράμυνας – και μάλιστα ακόμα πιο ισχυρό από το Iron Dome, για το οποίο γινόταν συζήτηση.
Το Iron Dome σχεδιάστηκε για να προστατεύει κυρίως τους πολίτες στο Ισραήλ από επιθέσεις πυραύλων και πυροβολικού. Μπορεί, όμως, να καταρρίψει και αεροσκάφη, ενώ έχει επιδείξει και άριστες ικανότητες κατάρριψης drones. Σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης στην Κύπρο, θα προηγηθεί μαζικός βομβαρδισμός με πυροβολικό και πυραύλους. Όμως, είτε μιλάμε για το Iron Dome, είτε ακόμα και για ένα άλλο πιο εξελιγμένο σύστημα αεράμυνας, είναι απίθανο να αναχαιτίσει όλα αυτά τα βλήματα, όπως δεν είχε καταφέρει το Iron Dome να αναχαιτίσει το σύνολο των ρουκετών της Χαμάς το 2023.
Άλλωστε, το τακτικό πυροβολικό δεν βάλλει όπου να’ναι, όπως οι ρουκέτες της Χαμάς. Βάλλει εκεί που στοχεύει. Με το Iron Dome μπορεί να προστατευτούν σε σημαντικό βαθμό κρίσιμες υποδομές και στρατιωτικές μονάδες, αλλά μέχρι εκεί. Οι υποδομές και οι μονάδες πρέπει να προστατευτούν για να αποτελέσουν την ασπίδα μετά το πρώτο κύμα επιθέσεων, όταν πια οι εχθρικές δυνάμεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις αμυνόμενες δυνάμεις και να υποστηρίξουν τις δικές τους μονάδες επί του πεδίου. Όταν πλέον οι χερσαίες δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς εμπλακούν και αρχίσουν τις δικές τους επιχειρήσεις, το Iron Dome, ή το όποιο εναλλακτικό του θα αποτελέσει ένα πολύτιμο στοιχείο της αντιαεροπορικής άμυνας της Μεγαλονήσου.
Με την ανάλογη διασπορά θα μπορεί να καλύψει όλο το νησί, καταρρίπτοντας εχθρικά αεροσκάφη, αλλά κυρίως drones, είτε αυτά απογειώνονται από το αεροδρόμιο του Λευκόνοικου στα Κατεχόμενα, είτε έρχονται από την Τουρκία. Όσα, μάλιστα, απογειώνονται από το Λευκόνοικο μπορούν να καταρριφθούν πριν καν φτάσουν σε ικανό για επιχειρήσεις ύψος.
Μέχρι την στιγμή που η χρήση του να γίνει σχετικά ασφαλής, δηλαδή μετά την τακτική εμπλοκή της Εθνικής Φρουράς με τις τουρκικές δυνάμεις, πρέπει να προστατεύονται σε κρυφές τοποθεσίες, ή μετακινούμενες σε ασφαλή από το πυροβολικό σημεία, ώστε να μην γίνουν θύματα των πρώτων τουρκικών βομβαρδισμών. Η τοποθέτηση των πυροβολαρχιών του όποιου προηγμένου συστήματος αεράμυνας αποκτήσει η Κύπρος είναι επιβεβλημένη, ώστε να είναι εκτός της εμβέλειας του πυροβολικού. Θα είναι, βέβαια, εντός της εμβέλειας πυραύλων, αλλά το σύστημα έχει σχεδιαστεί ακριβώς για να καταστρέφει εισερχόμενους πυραύλους και drones.
Το Iron Dome και οποιοδήποτε άλλο αμυντικό μέσο δεν υποκαθιστά την επίθεση. Αυτό, ωστόσο, είναι ένα ευρύτερο πρόβλημα στο κυπριακό μέτωπο, που υπερβαίνει τα όρια αυτού του άρθρου.
Πολύτιμο και στο Αιγαίο
Στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, λόγω διαφορετικής γεωφυσικής πραγματικότητας και διάταξης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, το Iron Dome θα ήταν πολύτιμο στοιχείο άμυνας περιοχής από πυραυλικές επιθέσεις μεγάλου βεληνεκούς, όπως από αερομεταφερόμενους πυραύλους και πυραύλους πυροβολικού, όπως είναι οι ATACMS και οι τουρκικής κατασκευής Bora. Το Iron Dome μπορεί να προστατέψει αεροδρόμια, συστοιχίες πυραύλων, κρίσιμες υποδομές κλπ, με πολύ μικρότερο κόστος και πολύ καλύτερα ποσοστά επιτυχίας από τα πολύ ακριβότερα συστήματα που διαθέτουν σήμερα οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, έχει αναφερθεί σε ελληνική εκδοχή του Iron Dome: Ενός ελληνικού “σιδερένιου θόλου” που θα καλύψει το Αιγαίο και θα προστατεύει τη χώρα από επιθέσεις drones ή άλλων πυραυλικών συστημάτων. Το κόστος του υπολογίζεται στα δύο με τρία δισεκατομμύρια ευρώ. «Έχει ήδη δρομολογηθεί, δεν δρομολογείται. Η χώρα έπρεπε να αποκτήσει αντιαεροπορικό θόλο. Δηλαδή ένα συνολικό σύστημα κάλυψης και επίσης έναν anti-drone θόλο. Φανταστείτε το σαν μία εκκλησία, με δύο επάλληλους θόλους», είχε πει χαρακτηριστικά ο Νίκος Δένδιας.