Blog

Τα διακυβεύματα για την ειρήνη στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας δεν θα μπορούσαν  να είναι υψηλότερα: πάνω απ’ όλα, μια κυρίαρχη, ασφαλής και ευημερούσα Ουκρανία. Αλλά για τον Πρόεδρο του Ντόναλντ Τραμπ, το βραβείο είναι προσωπικό. Ένα δυσμενές αποτέλεσμα θα μπορούσε να του κοστίσει αυτό που εδώ και καιρό λαχταρά, «το πιο έγκριτο βραβείο στον κόσμο», το Νόμπελ Ειρήνης και, με τα δικά του λόγια, ίσως την ίδια την αιώνια ζωή.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Τραμπ είχε δηλώσει στο Fox & Friends ότι ο τερματισμός του πολέμου μπορεί να είναι η σκάλα του προς τον παράδεισο: «Θέλω να προσπαθήσω να φτάσω στον παράδεισο, αν είναι δυνατόν. Ακούω ότι δεν τα πάω καλά. Βρίσκομαι πραγματικά στην βάση του τοτέμ. Αλλά αν μπορέσω να φτάσω στον παράδεισο, αυτός θα είναι ένας από τους λόγους μου».

Σχεδόν τον φαντάζεται κανείς να κάνει πρόβα με τους ίδιους τους θεούς: ο Τραμπ, ντυμένος με μια τήβεννο κρατώντας μπαστούνι του γκολφ, δηλώνει στον Όλυμπο ότι μόνο αυτός μπορεί να τηρήσει «τη συμφωνία όλων των συμφωνιών». Ο Δίας κραδαίνει κεραυνούς. Ο Τραμπ κραδαίνει επιχειρήματα. Οι θεοί αναστενάζουν.

Το Φάντασμα του Τσάμπερλεν, η Σκιά του Ρούσβελτ

Η ιστορία σπάνια είναι ευγενική με τους ανθρώπους που μπερδεύουν την σκοπιμότητα με την ειρήνη. Ο Νέβιλ Τσάμπερλεν επέστρεψε από το Μόναχο το 1938 υπό χειροκροτήματα, ακόμη και με υποψηφιότητα για βραβείο Νόμπελ. Μέσα σε λίγους μήνες, ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία. Ο Τσάμπερλεν δεν κέρδισε το βραβείο. Η βαθμολογία του για μετά θάνατον ζωή παραμένει χαμηλή, για να μην πω κάτω του μηδενός.

Ο Τραμπ, επίσης, φαντάζεται ότι μια και μόνο χειραψία με τον Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να τον ανυψώσει πάνω από τους Θίοντορ Ρούσβελτ, Γούντροου Γουίλσον, Τζίμι Κάρτερ και Μπαράκ Ομπάμα, τους μόνους προέδρους των ΗΠΑ που έφτασαν πραγματικά στο βήμα του Όσλο. Αλλά ο Τραμπ θέλει περισσότερα: όχι απλώς ένα μετάλλιο, αλλά αγιοποίηση, θεοποίηση, ίσως ακόμη και τον ίδιο τον θρόνο του Δία.

Η Ευρώπη γνωρίζει ήδη αυτή την ιστορία.

Στην ελληνική τραγωδία, η εκδίκηση της Ηλέκτρας αφηγείται με δύο ριζικά διαφορετικούς τρόπους. Ο Σοφοκλής καθιστά την μοναδική πράξη εκδίκησής της τον ηθικό άξονα, προσωπικό, δραματικό, αποφασιστικό. Ο Ευριπίδης, ωστόσο, επικεντρώνεται στις συνέπειες: τις διαλυμένες ψυχές, τη δηλητηριασμένη κοινωνία, την επίμονη καταστροφή.

Ο Τραμπ, στο όνειρό του για το Νόμπελ, αυτοπροσδιορίζεται ως Ηλέκτρα του Σοφοκλή και ως ο ίδιος ο Δίας, εκτοξεύοντας αστραπές «συμφωνιών» που τερματίζουν τους πολέμους στο τσάκα-τσάκα. Στο μυαλό του, είναι η Ηλέκτρα και ο Ορέστης ενωμένοι σε ένα πρόσωπο, ο εκδικητής που καθαρίζει την παγκόσμια σκηνή με ένα χτύπημα. Αλλά η πραγματικότητα θα μοιάζει περισσότερο με τον Ευριπίδη: μια διαλυμένη Ευρώπη που καθαρίζει τα συντρίμμια των παρορμητικών συμφωνιών, ενώ ο Τραμπ, στεφανωμένος στη φαντασία του, ανεβαίνει μια σκάλα όχι προς τον παράδεισο αλλά προς μια πολύ φανταχτερή σουίτα ρετιρέ στο Μαρ-α-Λάγκο.

Εδώ η σύγκριση γίνεται τραγικοκωμική. Στον Σοφοκλή, η Ηλέκτρα παίρνει εκδίκηση αποφασιστικά· η ηθική έγκειται στην πράξη της. Στον Ευριπίδη, τα επακόλουθα καυστικά, διαλυμένες ψυχές, δηλητηριασμένη πολιτική, η πικρή γεύση της εκδίκησης.

Ο Τραμπ, φυσικά, βλέπει τον εαυτό του και στους τρεις ρόλους ταυτόχρονα: Ηλέκτρα, η δίκαιη εκδικήτρια· Ορέστης, το όργανο του πεπρωμένου· και Δίας, που προεδρεύει από τον Όλυμπο την έπαυλη Mar-a-Lago με ένα cheeseburger στο χέρι. Στο μυαλό του, δεν τερματίζει απλώς τον πόλεμο, ξαναγράφει την ιστορία, ντύνεται με δάφνινο στεφάνι και ανεβαίνει μια επιχρυσωμένη σκάλα που οδηγεί κατευθείαν στο Όσλο και στον παράδεισο.

Αλλά η Ευρώπη έχει ξαναδεί αυτό το έργο. Η τραγωδία δεν έγκειται στον ναρκισσισμό του Τραμπ, δηλαδή στην κωμωδία, αλλά στη χορωδία των Ευρωπαίων που μπορεί να μπουν στον πειρασμό να τον ακολουθήσουν, μουρμουρίζοντας την επιδοκιμασία τους ενώ η Ουκρανία πληρώνει το τίμημα.

Η Χορωδία Προειδοποιεί

Στον Ευριπίδη, ο χορός παρακολουθεί, ανίσχυρος, καθώς η καταστροφή ακολουθεί την απερίσκεπτη εκδίκηση. Ο σημερινός χορός είναι η ίδια η Ευρώπη. Θα παρακολουθήσει απλώς καθώς ο Τραμπ αυτοσχεδιάζει την τραγωδία σε φάρσα; Ή μήπως θα βρει τη δική του φωνή, βγαίνοντας από τα παρασκήνια για να γράψει ένα διαφορετικό τέλος;

Επειδή η σκάλα του Τραμπ προς το Όσλο δεν ανεβαίνει προς τον ουρανό. Σπειροειδώς, επιδεικτικά, κατεβαίνει, καταλήγοντας όχι στον Όλυμπο, αλλά σε ένα υπόγειο στο Μαρ-α-Λάγκο γεμάτο με κουτιά με απόρρητα αρχεία, τρόπαια γκολφ και έναν καθρέφτη όπου ο ίδιος ο Δίας κάνει πρόβα για την ομιλία αποδοχής του βραβείου Νόμπελ.

Αν μη τι άλλο, η σύνοδος κορυφής του Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν αποκάλυψε πόσο μακριά βρίσκεται στην πραγματικότητα μια σημαντική ανακάλυψη άξια του Νόμπελ. Ο διάλογος σε επίπεδο ηγετών γίνεται πρωτοσέλιδο, αλλά η αληθινή ειρήνη απαιτεί εξαντλητική, τεχνική δουλειά. Η κορεατική εκεχειρία του 1953 χρειάστηκε περισσότερα από δύο χρόνια και πάνω από εκατό συναντήσεις πριν υπογραφούν. Η Ουκρανία δεν θα διαφέρει. Μέχρι να αλλάξει η στρατιωτική ισορροπία επί του εδάφους, η διπλωματία μπορεί μόνο να ανακατεύει χαρτιά.

Ο κίνδυνος δεν είναι απλώς ότι ο Τραμπ αναζητά μια σκάλα για το Όσλο. Είναι ότι οι Ευρωπαίοι, κουρασμένοι και διχασμένοι, μπορεί για άλλη μια φορά να παίξουν τη σιωπηλή χορωδία, παρακολουθώντας έναν αυτοαποκαλούμενο Δία να μπερδεύει τον εαυτό του με έναν τραγικό σωτήρα, αφήνοντας πίσω του μόνο στάχτες και ειρωνεία. Η Ηλέκτρα μας διδάσκει ότι οι συντομεύσεις και η εκδίκηση δεν γιατρεύονται ποτέ. Βαθαίνουν την πληγή. Η συντόμευση του Τραμπ προς την «ειρήνη» κινδυνεύει να μετατρέψει την Ουκρανία σε μόνιμη πληγή της Ευρώπης, ενώ κάνει πρόβα την ομιλία αποδοχής του Νόμπελ μπροστά σε έναν επιχρυσωμένο καθρέφτη.