Blog

Αμερικανικό Vs Ευρωπαϊκό σχέδιο ειρήνευσης της Ουκρανίας.

 

Πηγή φωτογραφίας: onisilos.gr.

Εδώ και περίπου τέσσερα (4) χρόνια, στην Ουκρανία διεξάγεται ένας πόλεμος, ο οποίος ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας. Ενώ όλοι πίστευαν ότι η Ρωσική πολεμική μηχανή θα κάνει ένα «υγιεινό περίπατο», λόγω της αμυντικής ανυπαρξίας της Ουκρανίας, μια και η τελευταία μετά την ανεξαρτητοποίησή της από την ΕΣΣΔ, δεν είχε ξοδέψει, για διάφορους λόγους, ούτε ένα Γρίβνα, αυτό είναι το νόμισμα της Ουκρανίας, για την άμυνά της, διαψευστήκαν. Μετά από αυτά τα τέσσερα χρόνια συγκρούσεων και απώλειες ανθρώπινων ζωών, φτάσαμε στο σήμερα, όπου έχουμε δυο σχέδια ειρήνευσης και διευθέτησης του Ουκρανικού ζητήματος. Το ένα είναι αυτό που κατέθεσαν οι ΗΠΑ και το άλλο είναι αυτό που «κατέθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση». Στο σημερινό μας άρθρο θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε λίγο φως, σε αυτά τα δυο σχέδια, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει.

Οι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη για το Ουκρανικό ζήτημα.

Για να κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει στο Ουκρανικό ζήτημα, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί αυτά τα τέσσερα χρόνια και τους λόγους που οι ΗΠΑ κατέθεσαν αυτό το σχέδιο, θα πρέπει πρώτα να διαχωρίσουμε την πολιτική των ΗΠΑ σε δυο διαφορετικές χρονικές περιόδους, οι οποίες ναι μεν έχουν διαφορετικούς αντικειμενικούς σκοπούς, αλλά έχουν ένα κοινό παρονομαστή ο οποίος είναι η Κίνα. Ένα ακόμα πράγμα που θα πρέπει να προσέξουμε είναι το ποιος ήταν, είναι και ενδεχόμενος να συνεχίζει να είναι ο αντικειμενικός σκοπός της Ρωσίας.

Για την Ρωσία τα πράγματα είναι πάρα πολύ ξεκάθαρα σε ότι αφορά τον ΑΝ.ΣΚ., ο οποίος ΔΕΝ είναι τίποτε άλλο, από τον έλεγχο όλης της Ανατολικής Ουκρανίας, το έδαφος της οποίας, είναι πλούσιο σε σπάνιες γαίες. Οι λεγόμενες «Σπάνιες Γαίες», είναι μεταλλεύματα, τα οποία δεν είναι σπάνια, ως προς την παρουσία τους σε διάφορα σημεία του πλανήτη, αλλά είναι σπάνια ως προς τις ποσότητες συγκέντρωσής τους, στο σημείο που θα βρεθούν και αν αυτές οι ποσότητες είναι οικονομικά συμφέρουσες για την εξόρυξή τους. Οι σπάνιες γαίες, αποτελούν στόχο των υπερδυνάμεων, γιατί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της τεχνολογικής τους ανάπτυξης. Κυρίως είναι απαραίτητες για την υπεροχή τους στη λεγόμενη «Τεχνολογία Πολέμου».

Για τους Αμερικανούς τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα και αυτό γιατί θα πρέπει να διαχωρίσουμε την Αμερικάνικη πολιτική, σε σχέση με την Ουκρανία, σε δυο περιόδους. Αυτή του Μπάιντεν και αυτή του Τραμπ, για τους λόγους που θα αναφέρω παρακάτω.

Στην εποχή Μπάιντεν, ο λόγος που οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν στο Ουκρανικό ζήτημα, ήταν το τεστάρισμα τόσο της πολεμικής μηχανής των Ρώσων, όσο και το τεστάρισμα των δικών τους οπλικών συστημάτων, επί του πεδίου. Από τι μια έπρεπε να δουν, εάν τα Ρωσικά οπλικά συστήματα ήταν τόσο καλά, όσο υποστήριζαν οι Ρώσοι και άρα θα έπρεπε να τα δουν σε πραγματικές συνθήκες, έτσι ώστε να βγουν τα απαραίτητα συμπεράσματα, καθώς επίσης, θα έπρεπε να εξακριβωθεί κατά πόσο τα δυτικά οπλικά συστήματα, ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τα Ρωσικά αντίμετρα και όπου εντοπιστούν αδυναμίες να διορθωθούν.

Η δεύτερη περίοδος, είναι αυτή που διανύουμε από τον Ιανουάριο του 2025 και είναι η «εποχή Τραμπ». Εδώ και ένα περίπου χρόνο ο Αμερικανός πρόεδρος πασχίζει να κλείσει όλα τα ανοιχτά μέτωπα τα οποία απασχολούν τη Δύση, βλέπε Γάζα και Ουκρανία, όχι γιατί έχει στόχο το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά γιατί ο κεντρικός του στόχος είναι η σύγκρουση με την Κίνα, είτε οικονομική, είτε στρατιωτική, με αφορμή την Ταϊβάν, μια διένεξη μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας ή τα στενά της Μαλάκκας, στη Μαλαισία, για τα οποία έχω γράψει κατά το παρελθόν, με τίτλο «Φάκελος Σινική θάλασσα», το οποίο είναι δημοσιευμένο στον επίσημο ιστότοπο του ΕΛΙΣΜΕ και μπορεί ο καθένας να ανατρέξει εκεί, απλά πληκτρολογώντας τον τίτλο. Το ένα μέτωπο, αυτό της Γάζας, φαινομενικά έχει κλείσει, το δεύτερο και σοβαρότερο, για τον αμερικανικό σχεδιασμό, αυτό της Ουκρανίας, είναι σε εξέλιξή και όπως όλα δείχνουν θα συνεχίσει να είναι, πρέπει να κλείσει με κάθε κόστος και αυτό το κόστος, είναι η Ουκρανία να παίξει τον ρόλο της Ιφιγένειας και να δοθεί ως δώρο στη Μόσχα, με κεντρικό στόχο την απόσπασή της από την συμμαχία της με την Κίνα, έτσι ώστε το Πεκίνο να βρεθεί αποδυναμωμένο στην όποια κίνηση από την πλευρά των ΗΠΑ.

Τα  σχέδια ειρήνευσης των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Και αφού εξετάσαμε αυτές τις σημαντικές, κατά τη γνώμη μου παραμέτρους, ας μπούμε στην καρδιά του άρθρου που είναι η προσέγγιση των ΗΠΑ και της ΕΕ, στον τρόπο επίλυσης του Ουκρανικού ζητήματος.

Τι πρέπει να προσέξουμε στο Αμερικάνικο σχέδιο.

1. Στο άρθρο 1, αναφέρουν οι Αμερικανοί, ότι επιβεβαιώνεται η Ουκρανική κυριαρχία. Αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα και αυτό γιατί αστό άρθρο 22, η Ουκρανία αποδέχεται de facto, την ενσωμάτωση δικών της εδαφών, βλέπε Κριμαία, Λουχανσκ και Ντονιέτσκ στη Ρωσική επικράτεια. Αν το σχέδιο Τραμπ ήθελε να λύσει το ουκρανικό ζήτημα μια για πάντα, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τη φράση De Jure, αντί του De Facto και αυτό γιατί με τη χρήση τη λέξης De Facto, αφήνει το ζήτημα για το μέλλον, με όποια ερμηνεία θέλει να δώσει η κάθε πλευρά. Ενώ με το τη χρήση του De jure, το ζήτημα θα έκλεινε οριστικά.
2. Το άρθρο 3, γίνεται λόγος για μη εισδοχή της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά παράλληλα, είναι η αρχή του στησίματος της παγίδευσης της Ρωσίας. Το γιατί θα το δούμε παρακάτω.
3. Στο άρθρο 11, βλέπουμε τις ΗΠΑ να προτείνουν την ένταξη στην ΕΕ της Ουκρανίας. Εδώ κρύβεται η παγίδα για τη Ρωσία, την οποία αν δεν προσέξει η Μόσχα, θα βρεθεί προ εκπλήξεων, αλλά πάμε να δούμε το γιατί. Η ΕΕ στην ιδρυτική της διακήρυξη προβλέπει αμυντική συνδρομή σε κράτος μέλος της ΕΕ, σε περίπτωση επίθεσης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι σε περίπτωση μελλοντικής επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ θα πρέπει να συνδράμει στρατιωτικά την Ουκρανία. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι χώρες της ΕΕ, θα κλεισθούν να μπουν σε πόλεμο με τη Ρωσία, κάτι που σημαίνει στρατιωτικά χτυπήματα και από τις δύο πλευρές. Που είναι η παγίδα για την Ρωσία. Αν η Ρωσία στην προσπάθεια της, να αμυνθεί ή να ανταποδώσει το χτύπημα, επιτεθεί σε κράτος μέλος της ΕΕ, τότε θα πρέπει να εμπλακούν στρατιωτικά οι ΗΠΑ και αυτό γιατί το πλήγμα σε έδαφος της ΕΕ, ισοδυναμεί με πλήγμα σε έδαφος του ΝΑΤΟ, μια και σχεδόν όλες οι χώρες που απαρτίζουν την ΕΕ, είναι κράτη μέλη του ΝΑΤΟ και αυτόματα μπορούν να επικαλεστούν το άρθρο 5 της βορειοατλαντικής συμμαχίας. Άρα με αυτό το εδάφιο της αμερικανικής πρότασης, ουσιαστικά έχουμε την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, από την πίσω πόρτα.
4. Το αμερικάνικο σχέδιο είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τόσο της Ρωσίας, αφού περιλαμβάνει όλα όσα ζητούσε η Ρωσία από την αρχή του πόλεμου, όσο και των ΗΠΑ, μια και από όποια πλευρά το δει κανείς, οι ΗΠΑ είναι κερδισμένες, τόσο οικονομικά, γιατί παίρνουν τη μερίδα του λέοντος στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, όσο και στρατιωτικά, μια και θα σταματήσουν να εμπλέκονται στην όλη υπόθεση. Το οικονομικό όφελος για τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα εδάφια 14 και 15, ανέρχεται στα 100δις, μια εκτός το ότι προβλέπει, ότι από τα 100δις δολάρια παγωμένων Ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό, θα λάβει το 50%, για την ανοικοδόμηση, σε αυτό το «πουγκί», θα προστεθούν άλλα 100δις από την ΕΕ!!!
5. Χαμένες οι Ουκρανία, γιατί χάνει εδάφη και η ΕΕ, γιατί σύμφωνα με το εδάφιο 15, της αμερικανικής πρότασης, η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει 100δις δολάρια, ως συμπληρωματικό πόσο για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, κάτι που θα προκαλέσει τον οικονομικό στραγγαλισμό της, γιατί ας μη ξεχνάμε ότι τόσο η Γαλλία, όσο και η Γερμανία είναι στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι εάν περάσει αυτό το σχέδιο τότε η ΕΕ, θα αποτελέσει μια «γλυκιά ανάμνηση».
6. Στο άρθρο 16, βλέπουμε την ουσιαστική φανέρωση των Αμερικανικών προθέσεων για τη Ρωσία και την προσπάθεια που κάνουν για να αποσπάσουν τη Μόσχα από την αγκαλιά του Πεκίνο. Το άρθρο αυτό προβλέπει τη δημιουργία αμερικανορωσικής ομάδας εργασίας, όπως λέει πρότασή, η οποία θα επιβλέπει την τήρηση των συμφωνηθέντων.
7. Τα άρθρα 20 και 21, αποτελούν τον ορισμό «κατοχικής σύμβασης», η οποία εντάσσεται στην λογική που επισημάναμε στην προηγούμενη παράγραφο, μια και προβλέπουν τα εξής. 1. Την μοιρασιά της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγει ο Ουκρανικός πυρηνικός σταθμός της Ζαμπορίζια, σε Ουκρανία και Ρωσία, εδάφιο 20. 2. Την επιβολή κοινών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία με στόχο την ανεκτικότητα μεταξύ των δυο λαών, η οποία αναφέρεται στο άρθρο 21. Με μια πρώτη ματιά θα πει κανείς όλα καλά. Αλλά για να γίνει πιο κατανοητό, πως θα μας φαινόταν αν αύριο το πρωί επέβαλε κάποιος στην Κύπρο ΜΑΣ κάτι αντίστοιχο;
8. Το άρθρο 22, αποτελεί μνημείο δικαίωσης όλων των αναθεωρητικών δυνάμεων του πλανήτη, με ότι αυτό συνεπάγεται και για την δική μας περιοχή. Το άρθρο 22 προβλέπει την αναγνώριση από την πλευρά των ΗΠΑ, ως Ρωσικές επαρχίες τις κατακτημένες από τους Ρώσους, Ουκρανικές περιοχές, της Κριμαίας, του Λουχάνσκ και του Ντόνιετσκ, θυμίζω ότι το 2022 η Ρωσία αναγνώρισε αυτές τις Ουκρανικές επαρχίες ως ανεξάρτητες περιοχές. Αν συμβεί αυτό τότε θα μιλάμε για νομικό προηγούμενο στο Διεθνές Δίκαιο κάτι που θα ανοίξει την όρεξή στους απανταχού αναθεωρητές, με προεξάρχουσα την Τουρκία.
9. Άρθρο 27 της πρότασης. Το άρθρο αυτό προβλέπει, ότι η σύμβαση αυτή είναι νομικά δεσμευτική, αν και εφόσον υιοθετηθεί από τις ενδιαφερόμενες πλευρές και ότι την εφαρμογή της θα ελέγχει του συμβούλιο ειρήνης, όπως το ονομάζει, του οποίο ΔΕΝ θα προεδρεύει ο εκάστοτε πρόεδρος των ΗΠΑ ή κάποιος άλλος αξιωματούχος, αλλά θα είναι υπό τον πρόεδρο ΤΡΑΜ!!! Κάτι που αφήνει ανοιχτά πάρα πολλά θέματα και ερμηνείες για την μετά Τραμπ εποχή.

Το σχέδιο της ΕΕ.

Όσοι έχουν μπει στον κόπο να διαβάσουν και τα δύο σχέδια διευθέτησης του Ουκρανικού ζητήματος, με μια πρώτη ματιά θα διαπιστώσουν ότι έχουν πάρα πολλά κοινά σημεία,. Αυτό έχει ως ερμηνεία δύο πράγματα. 1. Ότι η Ε.Ε. αιφνιδιασμένη από την αμερικανική πρωτοβουλία και μη έχοντας κάποιος δικό της σχέδιο έτοιμο, πήρε το αμερικανικό σχέδιο και με λίγες προσθήκες, έτσι ώστε να το φέρει στα μέτρα της, το  κατέθεσε ως «δικό της», με στόχο την προσέγγιση με τις ΗΠΑ και την όσο το δυνατών με τη Ρωσία. Πάμε όμως να δούμε τι λέει το σχέδιο της Ε.Ε.

 

1. Στο άρθρο 4, ΕΕ, βάζει μπροστά το ΝΑΤΟ, έχοντας ως βάση τη λογική προσέγγισης ΝΑΤΟ – Ρωσίας, με κεντρικό στόχο την αποδυνάμωση του Πεκίνο και αυτό φαίνεται καθαρά, από τη διατύπωση που γίνεται. Γράφουν οι ευρωπαίοι χαρακτηριστικά στο άρθρο 4. «Μετά την υπογραφή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, θα πραγματοποιηθεί διάλογος μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ για να αντιμετωπιστούν όλα τα ζητήματα ασφαλείας και να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον αποκλιμάκωσης για να διασφαλιστεί η παγκόσμια ασφάλεια και να αυξηθεί η ευκαιρία για συνδεσιμότητα και μελλοντικές οικονομικές ευκαιρίες».
2. Στο άρθρο 7, διαβάζουμε. «Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, εξαρτάται από την συναίνεση των κρατών μελών της συμμαχίας». Εδώ η Ε.Ε. μας λέει κάτι το οποίο γνωρίζουμε από την αρχή, δηλαδή ότι ουσιαστικά το ΝΑΤΟ, ΔΕΝ έχει, ούτε και είχε ποτέ καμία πρόθεση να εντάξει στους κόλπους του, την Ουκρανία και ουσιαστικά την «χρησιμοποίησε», για να τεστάρει την πολεμική μηχανή των Ρώσων, αλλά και κατά πόσο αποτελεσματικά είναι τα όπλα του, κατά των Ρωσικών αντιμέτρων, στη λογική της περιόδου Μπάιντεν, όπως είπαμε και πιο πάνω.
3. Άρθρο 10, της ευρωπαϊκής πρότασης, είναι copy paste, του αμερικανικού, με μοναδική προσθήκη, την σύνδεση των αμερικανικών εγγυήσεων με το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. «Οι ΗΠΑ θα λάβουν αποζημίωση για τις εγγυήσεις ασφαλείας. Αν η Ουκρανία εισβάλει στη Ρωσία, θα χάσει αυτές τις εγγυήσεις. Αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, εκτός από μια συντονισμένη και αποφασιστική στρατιωτική απάντηση, θα επανέλθουν όλες οι κυρώσεις εις βάρος της Μόσχας και θα ακυρωθεί η αναγνώριση της κυριαρχίας της επί των νέων εδαφών, ενώ θα ανακληθούν και όλα τα άλλα οφέλη που αποκόμισε από αυτή τη συμφωνία. Αν η Ουκρανία εκτοξεύσει πύραυλο εναντίον της Μόσχας ή της Αγίας Πετρούπολης χωρίς βάσιμο λόγο, οι εγγυήσεις ασφαλείας θα θεωρηθούν άκυρες».
4. Στο άρθρο 11, γίνεται λόγος για ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε. κάτι που αναφέρει και το αμερικανικό σχέδιο και ουσιαστικά η Ευρώπη, ακολουθεί τις ΗΠΑ, στο στήσιμο της παγίδας για τη Ρωσία, για τους λόγους που έχουμε αναφέρει στο σχετικό εδάφιο του αμερικανικού σχεδίου.
5. Το άρθρο 15, του ευρωπαϊκού σχεδίου «προτείνει» τη δημιουργία κοινής ομάδας εργασίας, όπως και το αμερικανικό σχέδιο, η οποία θα είναι επιφορτισμένη με την προώθηση και εφαρμογή της συμφωνίας, με τη διαφορά ότι σε αυτήν θα συμμετέχουν τόσο η ΕΕ, όσο και η Ουκρανία.
6. Τα άρθρα 17 και 18 της «ευρωπαϊκής πρότασης», είναι πλήρως εναρμονισμένα με αυτή του κ. Τραμπ και αφορούν τη μη διάδοση των πυρηνικών και την μη απόκτηση από την πλευρά των Ουκρανών πυρηνικών, όπλων.
7. Για τον πυρηνικό σταθμό της Ζαμπορίζια, η ΕΕ, κάνει λόγο για επαναλειτουργία του υπό διεθνή εποπτεία και διαμοιρασμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας ισόποσα και στις δύο χώρες. Και όπως είπα και στο αντίστοιχο αμερικανικό άρθρο που διευθετεί τα του πυρηνικού σταθμού, είναι ο ορισμός της «κατοχικής σύμβασης».
8. Το άρθρο 27, είναι το ίδιο ασαφής με την αμερικανική πρόταση, σε ότι αφορά την μετά Τραμπ εποχή και παράγει νομικό προηγούμενο στο Διεθνές Δίκαιο.

Συμπεράσματα.

Βλέποντας κανείς όλα τα παραπάνω, βγάζει τα εξής συμπεράσματα.

1. Αν υιοθετηθεί η αμερικανική πρόταση, ο μεγάλος κερδισμένος είναι οι ΗΠΑ, από όποια πλευρά και αν το δει κανείς. Δεύτερη κερδισμένη, είναι η Ρωσία, γιατί ουσιαστικά παίρνει όλα όσα ζητάει και μόνοι χαμένοι είναι η Ουκρανία, γιατί χάνει οριστικά εδάφη και η Ε.Ε., γιατί είναι αυτή που θα κληθεί να ματώσει οικονομικά, για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.
2. Η Ρωσία, αποκτά το υπόλοιπο 15% του εδάφους της περιοχής του Ντονμπάς, το οποίο ΔΕΝ κατέχει σήμερα και έτσι ανοίγει ο δρόμος για τον έλεγχο όλης της Ανατολικής Ουκρανίας και των σπάνιων Γαιών της.
3. Η Ε.Ε. παρά τα τέσσερα χρόνια πολέμου στην Ουκρανία, ΔΕΝ έχει κανένα ουσιαστικό σχέδιο εξόδου και ουσιαστικής λύσης του Ουκρανικού ζητήματος.
4. Η Ε.Ε., για μια ακόμα φορά δείχνει απροετοίμαστη και ανήμπορη να ακολουθήσει τις εξελίξεις και αυτό γιατί ποτέ της ΔΕΝ είχε κοινή εξωτερική πολιτική ή καλύτερα ΔΕΝ είχε ποτέ της κοινή πολιτική και το χειρότερο από όλα έχει έλλειψη ηγετών όπως ο Χέλμουτ Κολ, η Θάτσερ, ο Ντε Γκολ, οι οποίοι ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι πολιτικοί και είχαν τη δυνατότητα, μέσα από τις πρώτες συνομιλίες για θέματα που απασχολούσαν την Ένωση, να βρίσκουν εφαρμόσιμες λύσεις win-win, για όλη την Ευρώπη. Σήμερα η κάθε χώρα της ΕΕ, βαδίζει το δικό της μοναχικό δρόμο, πράγμα που θα οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, στη διάλυση όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Εκτίμηση.

Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ούτε το Αμερικανικό σχέδιο ΔΕΝ είναι ουσιαστικά εφαρμόσιμο, αλλά ούτε και το «ευρωπαϊκό» δίνει λύσεις στα ερωτήματα του Ουκρανικού ζητήματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι ακόμα και αν πρόσκαιρα υπάρξει συμφωνία, αυτή θα είναι βραχύβια και με απρόβλεπτες συνέπιες, γιατί όπως έχει δείξει η ιστορία, στη διπλωματία, ότι κλείνει πρόχειρα, ανοίγει με αίμα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η συνθήκη λήξης ΆΠΠ, όπου η ταπείνωση της Γερμανίας οδήγησε στον ΒΠΠ. Πολύ φοβάμαι, ότι μια ενδεχόμενη ταπείνωση της Ουκρανίας, αργά ή γρήγορα θα ανοίξει ένα νέο αιματηρό κύκλο αντιπαράθεσης.

Αθανάσιος Ι. Δημητριάδης.

Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.

(ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.)