ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΝΑΤΟ Του Αντιναυάρχου ε.α. ΓΡ. ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ Π.Ν. Επιτίμου Αρχηγού Στόλου
ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΝΑΤΟ
Του Αντιναυάρχου ε.α. ΓΡ. ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ Π.Ν.
Επιτίμου Αρχηγού Στόλου
Αποτελεί κοινή συνείδηση ότι ένα από τα ακανθώδη και δυσεπίλυτα διεθνή προβλήματα είναι το Κυπριακό. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, προκειμένου να αντιμετωπισθεί και να οδηγηθεί στην λύση του ένα διεθνές πρόβλημα – συνεπώς και το Κυπριακό – θα πρέπει να εξετάζονται και να προωθούνται παράλληλα στο παρασκήνιο και στο προσκήνιο, εφόσον είναι δυνατόν, όλες οι μέθοδοι που κατατείνουν στη λύση του προβλήματος.
Για τη λύση του Κυπριακού, η αρχική και μοναδική για αρκετά χρόνια ήταν η μέθοδος μέσω του Ο.Η.Ε. τα ψηφίσματα του οποίου αναμφισβήτητα αποτελεούν την ηθική βάση για τη λύση του προβλήματος. Η μέθοδος αυτή είναι προφανές ότι δεν απέδωσε τα αναμενόμενα καθ΄όσον η Τουρκία δεν υπέκυψε στις διάφορες αρχικές πιέσεις (π.χ. το εμπάργκο που επεβλήθη τα πρώταέτη μετά το 74). Αντίθετα με την πάροδο των ετών η Τουρκία σκλήρυνε τη στάση της και έφθασε στο σημείο να αξιώνει να αναγνωρισθούν, από τη διεθνή κοινότητα, τα κατεχόμενα ως ανεξάρτητο κράτος.
Τα τελευταία έτη και ανεξάρτητα από το πλαίσιο του Ο.Η.Ε., μεθοδεύτηκε η ένταξη της Κύπρου, ως ενιαίας οντότητας, στην Ε.Ε. Στη μέθοδο αυτή στηρίχθηκαν πολλές ελπίδες ότι το Κυπριακό θα εύρισκε την επιθυμητή λύση, αφού λογικά και οι δύο Κυπριακές Κοινότητες θα ήσαν εξίσου εξασφαλισμένες δεδομένου ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα λειτουργούσε υποχρεωτικά μέσα στους κανόνες που επιβάλλει η Ε.Ε. για τα κράτη μέλη. Μετά την αρχική ευφορία, διεφάνησαν οι δυσκολίες στη μέθοδο αυτή, που οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην Τουρκική αδιαλλαξία. Η Τουρκία συνέδεσε την ένταξη της Κύπρου με τη δική της ένταξη στην Ε.Ε. προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η ένταξη μόνο της Κύπρου ευνοεί Ελληνικές επιδιώξεις. Όλα τα εμπόδια τα οποία προβάλλει η Τουρκία έχουν ως σκοπό το Κυπριακό να αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα για την Ελλάδα, ώστε παράλληλα να προωθούνται πιο εύκολα οι Τουρκικές επιδιώξεις και σε άλλες περιοχές ενδιαφέροντός της (Αιγαίο, Θράκη). Μέσα σε αυτό το πνεύμα εντάσσεται και η αντίδρασή της στο δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου Ελλάδας-Κύπρου και κατ΄επέκταση στην εγκατάσταση των S-300 στην Κύπρο, πέραν του αποπροσανατολισμού της διεθνούς κοινής γνώμης που επιτυγχάνεται με την μεταφορά της ουσίας του προβλήματος από πρόβλημα επιβολής του διεθνούς δικαίου και συμμορφώσεως προς τους διεθνείς κανόνες σε πρόβλημα εξοπλισμών και αυξήσεως της εντάσεως στην περιοχή.
Οι αποφασίσαντες με τυμπανοκρουσίες την εξαγγελία του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου και των εξοπλισμών, δρέπουν τους καρπούς της ακαίρου και επιεικώς αφελούς αυτής εξαγγελίας αφού η Τουρκία σε κάθε περίπτωση αμφισβητεί το δόγμα αυτό εμπράκτως. Τα αμυντικά δόγματα δεν εξαγγέλονται πριν να έχουν υλοποιηθεί οι προϋποθέσεις που τα στηρίζουν. Κάποιοι βέβαια επωφελήθησαν πολιτικώς όταν έγιναν οι εξαγγελίες. Η ακύρωση εγκατασταστάσεως των S-300 στην Κύπρο εξέθεσαν την Ελλάδα και την Κύπρο και επέδρασε δυσμενώς στο ηθικό των λαών και κυρίως του στρατεύματος.
Οι μέχρι σήμερα κύριες μέθοδοι που έχουν ακολουθηθεί δεν φαίνεται να προωθούν λύση στο Κυπριακό πρόβλημα. Οι δεκαετίες περνούν και οφελημένη είναι η Τουρκία που διαιωνίζει τη διχοτόμηση του νησιού, μέχρις ότου και αυτό το τμήμα να αποτελέσει μία ακόμη χαμένη πατρίδα του Ελληνισμού.
Χωρίς να εγκαταλειφθεί η προώθηση των παραπάνω μεθόδων λύσεως του Κυπριακού καθώς και οποιαδήποτε άλλη πίεση μπορεί να ασκείται προς την Τουρκική πλευρά μέσω διεθνών οργανισμών, δικαστηρίων, εκτιμώ ότι θα πρέπει να εξετάζονται και άλλες πιθανές μέθοδοι που θα οδηγούν σε λύση του Κυπριακού. Κατά την προσωπική μου γνώμη υπάρχουν προς εξέταση δύο ακόμη μέθοδοι
Η αποτελεσματικότερη μέθοδος είναι προφανές ότι είναι αυτή της στρατιωτικής επεμβάσεως, η οποία εφ΄όσον στεφθεί υπό επιτυχίας επιλύει οριστικώς το θέμα. Βέβαια η μέθοδος αυτή υπό τις παρούσες συνθήκες και για προφανείς λόγους δεν φαίνεται να είναι εφικτή. Προκειμένου μία χώρα να επιχειρήσει στρατιωτική επέμβαση, όπως γνωρίζουν και οι πρωτοετείς σπουδαστές των στρατιωτικών σχολών θα πρέπει προηγουμένως να έχει θεμελιώσει σειρά προϋποθέσεων πολύ προωθημένων και πέραν του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου. Ωστόσο η μέθοδος της στρατιωτικής επεμβάσεως παρ΄όλον ότι είναι η μόνη που επιλύει ριζικά το πρόβλημα δεν είναι επιθυμητή διότι η εφαρμογή της απαιτεί φόρον αίματος, τεράστιες δαπάνες σε εξοπλισμούς και κατ΄ακολουθίαν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις σε εθνικό επίπεδο, ενώ είναι αμφίβολο ότι είναι δυνατόν να υλοποιηθεί, αφού είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει άμεση επέμβαση από ισχυρά κράτη για την ακύρωσή της.
Η δεύτερη προς εξέταση μέθοδος είναι η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. (Εάν αυτή είχε υλοποιηθεί τη δεκαετία του 60 που όπως φαίνεται σε ορισμένα αρχεία είχε εξετασθεί τότε, ίσως σήμερα το Κυπριακό δεν θα υπήρχε ως πρόβλημα). Σε αυτή την περίπτωση θα ήταν δυνατή η εγκατάσταση στην Κύπρο μονάδων της δύναμης ταχείας επεμβάσεως ή άλλης δύναμης του ΝΑΤΟ και να υπάρξουν πλεονεκτήματα για όλες τις πλευρές. Με την εγκατάσταση Νατοϊκής δυνάμεως στο νησί, θα είναι δεδομένη η ασφάλεια όλων των κατοίκων και θα είναι δυνατή και η προώθηση της λύσεως του Κυπριακού προβλήματος διότι θα μπορούν να λειτουργούν οι κανόνες δικαίου που διέπουν τις ατομικές και ενδοκοινοτικές σχέσεις. Η Κύπρος θα απαλλαγεί από την παρουσία στρατευμάτων κατοχής, ενώ παράλληλα θα καταργηθεί η λειτουργία του δόγματος του ενιαίου αμυντικού χώρου γεγονός που θα φέρει πιο κοντά τις Κυβερνήσεις Ελλάδος – Τουρκίας.
Ορισμένα από τα πλεονεκτήματα που θα προκύψουν για τους λοιπούς ενδιαφερομένους εκτιμώνται ότι θα είναι :
Για την Ελλάδα :
Θα κλείσει εθνικά αξιοπρεπώς το Κυπριακό πρόβλημα και θα μπορέσει πιο ψύχραιμα να αντιμετωπίσει τις Τουρκικές διεκδικήσεις έναντι της χώρας μας και να συζητήσει λύσεις χωρίς την πίεση του Κυπριακού.
Θα σταματήσουν ορισμένες ανελαστικές στρατιωτικές δαπάνες για την Κύπρο.
Για την Τουρκία :
Θα σταματήσει η σημαντική οικονομική αιμοραγία για την πολύμορφη στήριξη των κατεχομένων.
Θα υπάρχει στο εσωτερικό η δικαιολογία για την απομάκρυνση από την σημερινή αδιάλλακτη στάση καθ΄όσον θα προβάλλεται η εγγυημένη ασφάλεια για την Τουρκοκυπριακή κοινότητα μέσω του ΝΑΤΟ του οποίου η Τουρκία είναι μέλος.
Θα προβάλλει τις καλές προθέσεις της για επίλυση θεμάτων που η ίδια έχει θέσει και απασχολούν τη διεθνή κοινότητα και θα ισχυροποιήσει την θέση της για ένταξη στην Ε.Ε.
Για το ΝΑΤΟ (και τις ΗΠΑ) :
Θα αποδειχθεί εμπράκτως η δυνατότητα εξευρέσεως λύσεων σε διεθνή προβήματα μέσω του ΝΑΤΟ.
Θα υπάρχει δυνατότητα χρησιμοποιήσεως και άλλων προσθέτων στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Κύπρο πλην των Βρετανικών Βάσεων.
Αναλόγως της δυνάμεως που θα εγκατασταθεί θα υπάρχει η δυνατότης ταχείας επεμβάσεως σε εστίες ανησυχίας της περιοχής που διαφαίνεται ότι μάλλον θα υπάρξουν στο εγγύς μέλλον.
Έναντι των παραπάνω επιγραμματικώς αναφερομένων πλεονεκτημάτων, θα υπάρχουν προφανώς και μειονεκτήματα που κάθε πλευρά θα πρέπει να συνεκτιμήσει. Πάντως η εγκατάσταση Νατοϊκής δυνάμεως στην Κύπρο είναι μία από τις πιθανές μεθόδους που δυνατόν να προωθήσει την λύση στο Κυπριακό πρόβλημα και εκτιμάται ότι θα πρέπει να εξετασθεί σε βάθος από τα ενδιαφερόμενα μέρη, ανεξάρτητα από την εξέλιξη των λοιπών μεθόδων που ήδη έχουν πάρει την πορεία τους.
Μία ακόμη άρνηση της Τουρκίας που θα επιτείνει την σημερινή της αδιάλλακτη στάση θα δείξει προς κάθε κατεύθυνση ότι ουδεμία πρόοδο επιθυμεί για το Κυπριακό, αλλά θέλει να διαιωνίσει την κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου, να απειλεί ολόκληρο τον Κυπριακό Ελληνισμό και να πιέζει την Ελλάδα για να προωθήσει τις διεκδικήσεις της και να λαμβάνει ανταλλάγματα σε όλα τα επίπεδα.
Σημείωση :
Η ανωτέρω πρότασή μας, είχε δημοσιευθεί σε άρθρο τον Σεπτέμβριο του 98. Προ ολίγων εβδομάδων πληροφορηθήκαμε ότι προβάλλεται παρόμοια πρόταση από το Ινστιτούτο του Western Policy Centre των ΗΠΑ, σε εκπρόσωπο του οποίου είχαμε επιδώσει σε επιστολή την άποψή μας προ έτους.
ΑΙΓΑΙΟ ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΑ, ΑΥΡΙΟ
Αντιναυάρχου ε.α. Γ. ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ Π.Ν.
Επιτίμου Αρχηγού Στόλου
Θάλασσα Ελληνική το Αιγαίο, βρίσκεται ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Ανατολή. Με τις εκατοντάδες μεγάλα και μικρά νησιά του, το Αιγαίο, για έξι (6) χιλιάδες χρόνια είναι, όχι μόνο ένα κέντρο επικοινωνίας από μία Ήπειρο σε άλλες, αλλά έγινε πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, θεμελίωσε και διατήρησε τον δικό του πολιτισμό τον οποίο και προσέφερε απλόχερα στην ανθρωπότητα.
Η σημερινή ομιλία/εισήγηση, δεν θα προσφέρει γλαφυρές περιγραφές για το Αιγαίο. Θα προσπαθήσω όμως να στοιχειοθετήσω αυτό που όλοι μας λέμε «την αξία του Αιγαίου», βασιζόμενος σε στοιχεία του παρελθόντος και την σημερινή πραγματικότητα.
Ο γεωγραφικός χώρος που ανήκει η Ελλάδα και το Αιγαίο, η Μεσόγειος, έχει πολύ μικρή γεωλογική ιστορία που άρχισε πριν δισεκατομμύρια χρόνια και ήταν πολύπλοκη επειδή το σχήμα της λεκάνης της Μεσογείου άλλαξε πολλές φορές, ακολουθώντας τον νόμο της συνεχούς μεταβολής της μορφής της επιφανείας του πλανήτη μας.
Προ 180 εκατομμυρίων χρόνων, με την άνοδο της στάθμης των νερών της Μεσογείου, ολόκληρη η περιοχή μας, από το Ιόνιο ως την Μικρά Ασία, ήταν καλυμμένη από θάλασσα. Αργότερα, άρχισε η «ανύψωση» της χώρας μας που συνεχίσθηκε για χιλιάδες αιώνες, ώστε πριν 30 εκατομμύρια χρόνια, να αναδυθεί από τα βάθη της θάλασσας, η Ελληνική γη, η «Αιγηίς».
Με την πάροδο των αιώνων, γεωλογικές αναστατώσεις, κατακερμάτισαν και καταβύθισαν πολλά τμήματα της Αιγηίδος, οπότε τα νερά της Μεσογείου και της Μαύρης Θαλάσσης, εισχώρησαν βαθειά σε περιοχές της. Έτσι, μέσα σε διάρκεια δύο εκατομμυρίων ετών, μέχρι πριν από 15.000 περίπου χρόνια, διαμορφώθηκε και πήρε τη σημερινή μορφή του ο Ελλαδικός χώρος και κυρίως τα νησιωτικά συγκροτήματα του Ιονίου και του Αιγαίου. Στον καταποντισμό και στους κατακλυσμούς της Αιγηίδος, μεγάλο ρόλο έπαιξαν οι σεισμοί καθώς και η δράση των ηφαιστείων της Ελλάδος και ιδίως το «ηφαιστειακό τόξο» Αιγίνης, Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, με κέντρο το πιο ενδιαφέρον ηφαιστειακό κέντρο του κόσμου, το ηφαίστειο της Θήρας.
Κατά την περίοδο του κατακλυσμού της Αιγηίδος, οι κάτοικοί της, ζήτησαν καταφύγιο, από τις χαμηλές πεδιάδες στα βουνά. Αυτά ακριβώς τα βουνά της Αιγηίδος, που λόγω του ύψους τους δεν καλύφθηκαν από τα νερά, απετέλεσαν τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους.
Σ΄αυτή την περιοχή του κόσμου, στο Αιγαίο, που η γαλάζια θάλασσα σκέπασε για πάντα ίσως, τις εύφορες πεδιάδες της Αιγηίδος και ένα παλαιολιθικό πολιτισμό, οι προέλληνες αντιμετώπισαν την θάλασσα με τους κινδύνους της, όπως ακριβώς και οι Έλληνες μετά, που ταξίδεψαν συνδέοντας πρώτα τα νησιά και ύστερα ξένους μακρινούς τόπους,ανοίγοντας ελεύθερους θαλασσινούς δρόμους.
Πριν να εξετάσουμε την σημερινή πραγματικότητα, εκτιμώ, ότι καλόν θα ήταν, να δώσουμε τον γεωγραφικό ορισμό του Αιγαίου και στη συνέχεια να κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στο χθες, στην ιστορία του Αιγαίου, για να δούμε τον ρόλο που έπαιξε και να αντιληφθούμε έτσι καλύτερα και τον ρόλο, την αξία του σήμερα και στο μέλλον.
Όταν αναφερόμεθα στο Αιγαίο Πέλαγος, εννοούμε, όλη την θαλασσία έκταση της Β.Α. λεκάνης της Μεσογείου που περιλαμβάνει :
Ανατολικά, τις ακτές της Δυτικής Μικράς Ασίας.
Βόρεια, τις ακτές της Νότιας Θράκης, της Μακεδονίας και της Πιερίας.
Δυτικά, τις ακτές της Θεσσαλίας, Μαγνησίας, Ανατολικής Στερεάς και της Ανατολικής Πελοποννήσου και
Νότια, τις ακτές της Βορείου Κρήτης.
Συνεπώς, μέσα στο Αιγαίο, περιλαμβάνονται όλα τα νησιά, από το Καστελόριζο, την Ρόδο, την Κρήτη έως τις Θεσσαλικές και τις Θρακικές Σποράδες και τα νησιά κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Μικράς Ασίας (νησιά του Ανατολικού Αιγαίου).
Η θαλασσία έκταση του Αιγαίου, υποδιαιρείται σε 6 τμήματα, στα οποία οι Αρχαίοι Έλληνες, έδωσαν πρώτοι διάφορα ονόματα :
Μηρτώο Πέλαγος.
Ευβοϊκή Θάλασσα.
Θρακικό Πέλαγος.
Ικάριο Πέλαγος.
Καρπάθιο Πέλαγος και
Κρητικό Πέλαγος.
Τα νησιά του Αιγαίου, κατοικήθησαν επί χιλιετηρίδες από τους Προέλληνες, ενώ οι Πρωτοελληνικές ομάδες, κατοίκησαν τόσο τον κορμό της Ελλάδος όσο και τα νησιά του Αιγαίου από το 2000 π.Χ. και απερρόφησαν τους κατοίκους των περιοχών. Έτσι οι κάτοικοι οι οποίοι ονομάσθησαν Έλληνες, είναι απόγονοι των Προελλήνων και Πρωτοελλήνων και κληρονόμησαν λεξιλόγιο και τοπονυμίες, ορισμένες από τις οποίες διετηρήθησαν και διατηρούνται ακόμη μέχρι των ημερών μας.
Οι Προέλληνες που με την επαφή τους με την θάλασσα, την γνωρίζουν καλύτερα, βάζουν ένα κοιπί για να τιμονεύουν τις πρωτόγονες σχεδίες τους. Με τα ταξίδια τους, αποκτούν ναυτική πείρα και γνώση για να βελτιώνουν τα πλεούμενά τους. Είναι αυτοί, οι πρώτοι ναυτικοί στον κόσμο οι Πελασγοί, που πριν 10.000 χρόνια, είχαν το κουράγιο, να πελαγοδρομήσουν και να φθάσουν σε νέους τόπους. 8000 χρόνια προ Χριστού, ναυτικοί της Ερμιονίδος, ταξίδεψαν από εκεί και έφθασαν στην Μήλο (πελαγοδρομία χωρίς σύγκριση) και μετέφεραν τον Οψιδιανό λίθο (δηλαδή το ατσάλι της εποχής) που ήτο κατάλληλος για την κατασκευή όπλων και εργαλείων.
Στο Αιγαίο, ανεπτύχθησαν κατά τους προϊστορικούς χρόνους, εξαιρετικοί πολιτισμοί, από τους οποίους ξεχωρίζουν ο Κυκλαδικός και ο Μινωϊκός-Κρητικός Πολιτισμός. Από το 1000 π.Χ. το Αιγαίο, έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του Ελληνικού Πολιτισμού. Από τον 7ο π.Χ. αιώνα, υπάρχει σταθερότης στην περιοχή, από πλευράς εποικισμού και οι κάτοικοι άρχισαν να έρχονται σε επαφή με την Ανατολή και πρώτα με τους Φοίνικες εμπόρους που με τα πλοία τους επεσκέπτοντο τα νησιά του Αιγαίου. Από τον 8ο π.Χ. αιώνα, οι κάτοικοι των νήσων του Αιγαίου, απεκατέστησαν εμπορικές σχέσεις με την Κιλικία και την Συρία και έμαθαν τις παραδοσιακές μεθόδους της μεταλλουργίας.
Το Ανατολικό Αιγαίο, είναι η γεννέτηρα των Ομηρικών ποιημάτων. Οι Κυκλάδες, η Σάμος και η Ρόδος, δημιούργησαν τις δικές τους παραλλαγές στα γεωμετρικά σχήματα της αγγεοπλαστικής.
Από τον 7ο π.Χ. αιώνα, το Αιγαίο εισήλθε σε νέα φάση αναπτύξεως, οικονομικής και πολιτιστικής και προχώρησε σε κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές πριν από τις άλλες Ελληνικές Πολιτείες. Οι κάτοικοι των Κυκλάδων, της Χίου και της Σάμου, ανέπτυξαν νέες μεθόδους και τεχνικές στην γλυπτική, η Ρόδος παρέμεινε σε εξέχουσα θέση στην αγγειοπλαστική ενώ στην Πάρο, Λέσβο, Σάμο και στις πόλεις της Μικράς Ασίας, ανεπτύσσετο η ποίηση και ετέθησαν οι βάσεις για τα μαθηματικά και την γεωμετρία από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο.
Κατά τους Κλασσικούς χρόνους (480-330 π.Χ) η ανάπτυξη μετατοπίζεται στην Αθήνα, αλλά παράλληλα, υπάρχουν παραδείγματα πρωτοπορίας στο Αιγαίο όπως της ιατρικής στην Κω. Ακόμη, κατά την Ελληνιστική περίοδο (330-30 π.Χ.), το Αιγαίο εξακολουθεί να είναι η κοιτίδα των φιλοσόφων, αστρονόμων, φυσικών, ιστορικών, φιλολόγων, ποιητών, γλυπτών ως και άλλων επαγγελματιών.
Κατά τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους, κτίζονται σπουδαίοι ναοί, ενώ η πολιτιστική ανάπτυξη, επηρεάζεται στη συνέχεια από επιδρομείς αλλοθρήσκους αλλά και Χριστιανούς. Το 1204 μ.Χ. το Αιγαίο κατανέμεται μεταξύ Ενετών και Γενοβέζων. Η μετατροπή της βυζαντινής στρατιωτικής μηχανής σε χερσαία δύναμη (εξ αιτίας των Αραβικών, Σλαβικών, Τουρκικών και άλλων επιδρομών), σε συνδυασμό με την ουσιαστική εκχώρηση του ελέγχου του Αιγαίου στους Βενετούς, Γενοβέζους και Λατίνους, θα προκαλέσουν την οικονομική και πνευματική παρακμή των παραλίων κατ΄αρχάς, αλλά και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προοδευτικά, με αποτέλεσμα την τελική της πτώση.
Κατά την μεταβυζαντινή περίοδο, παρατηρείται ανάπτυξη αυτονόμων εμπορικών κέντρων και μιας δραστήριας αστικής τάξεως στα παράλια και στα νησιά, που, μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, μονοπωλεί το θαλάσσιο εμπόριο και που συμβάλλει στην ανάπτυξη των ηπειρωτικών περιοχών της ενδοχώρας, εξασφαλίζοντάς τους, την εμπορική διέξοδο προς όλη την Μεσόγειο καθώς και την πνευματική επικοινωνία του Ελληνισμού με την Δύση.
ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
Αντιναυάρχου ε.α. Γ. ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ Π.Ν.
Επιτίμου Αρχηγού Στόλου
Η Εθνική Στρατηγική των ΗΠΑ και οι εξ αυτής επί μέρους πολιτικές, καθορίζονται από τα εθνικά συμφέροντα της χώρας, όπως αυτά αναφέρονται σε επίσημες εκδόσεις (A National Security Strategy for a new century, Δεκ. 99 του Λευκού Οίκου – Παγκόσμιες τάσεις 2015 της CIA κ.α.).
Τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ χωρίζονται σε ζωτικά (αφορούν στην επιβίωση, ασφάλεια και ζωτικότητα της χώρας), σημαντικά (αφορούν στην ανάπτυξη της χώρας και στα χαρακτηριστικά των εθνών – κρατών σε παγκόσμια κλίμακα), ανθρωπιστικά και άλλα συναφή ενδιαφέροντα. Εξετάζοντας τα ζωτικά συμφέροντα, για την υπεράσπιση των οποίων καθορίζεται σαφώς ότι είναι δυνατή και η χρησιμοποίηση της στρατιωτικής ισχύος, είναι δυνατόν να εξηγήσουμε την κατά καιρούς εφαρμοζομένη πολιτική των ΗΠΑ καθώς και τις αλλαγές που γίνονται όταν μεταβάλλονται κάποιες παράμετροι. Από τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, αυτά τα οποία τονίζονται είναι η φυσική ασφάλεια της χώρας και των συμμάχων της, η ασφάλεια των πολιτών, η ευημερία των πολιτών και η προστασία κρισίμων υποδομών όπως η ενέργεια, το τραπεζικό και οικονομικό σύστημα, οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές, τα συστήματα υδρεύσεως και κάθε λογής υπηρεσίες που εξυπηρετούν το κοινωνικό σύνολο.
Για να εξηγήσουμε συνεπώς αποφάσεις που λαμβάνονται και που επιδρούν είτε σε παγκόσμιο είτε σε περιφερειακό επίπεδο, θα πρέπει να συσχετίζουμε την κάθε απόφαση με την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ ενώ, ως η μοναδική πλέον υπερδύναμη, έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν την τακτική που εφαρμόζουν για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Εξετάζοντας ορισμένες βασικές ενέργειες των ΗΠΑ κατά την περίοδο 1992-2000, μπορούμε να τις συσχετίσουμε άμεσα ή έμμεσα με τα εθνικά τους συμφέροντα και συνεπώς την διατήρησή τους ως αναμφισβήτητη ηγέτιδα σε όλους τους βασικούς τομείς (στρατιωτικό, οικονομικό, πολιτικό).
Οι ΗΠΑ μετέβαλλαν το ΝΑΤΟ από καθαρώς αμυντικό οργανισμό σε έναν οργανισμό επεμβάσεως με επιχειρήσεις εκτός περιοχής και για ζητήματα που δεν περιλαμβάνοντο στην ιδρυτική του πράξη, έθεσαν θέμα για την αντιπυραυλική προστασία της χώρας παρακάμπτοντας τις αρχικές συμφωνίες για την μείωση των πυρηνικών όπλων, προσήγγισαν την Κίνα με την ένταξή της στον ΠΟΕ, προσπάθησαν να προσεγγίσουν την Β. Κορέα, επενέβησαν στην Βαλκανική προωθώντας την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (υπό τον ανθρωπιστικό μανδύα), προσπάθησαν και επέτυχαν την μη ουσιαστική ανάπτυξη της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ, προσπάθησαν να επιλύσουν χρόνια ζητήματα της περιοχής μας (Παλαιστινιακό, Κυπριακό), αναβάθμισαν τον ρόλο της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη (Κεντρική Ασία – Καύκασο – Ανατολική Μεσόγειο).
Είναι ίσως νωρίς να προβλέψουμε την τακτική που θα ακολουθήσει το νέο Κυβερνητικό σχήμα των ΗΠΑ. Όμως από τις πρώτες κινήσεις διαφαίνεται ότι θα υπάρξουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, σε παγκόσμιο κλίμακα. Οι μεγάλες αλλαγές φαίνεται να αφορούν τις σχέσεις των ΗΠΑ με τις χώρες της Άπω Ανατολής. Η προώθηση της Αντιπυραυλικής Ασπίδας και η παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ταϊβάν, φέρνουν κοντά την Κίνα και την Β. Κορέα και ίσως αποτελέσουν τον πυρήνα για τον σχηματισμό ενός αντίρροπου οργανισμού προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ο οποίος θα είναι δυνατόν να διευρυνθεί στο μέλλον και με την Ρωσία. Η ένταση που πιθανόν να δημιουργηθεί εξυπηρετεί την περαιτέρω προσέγγιση της Ιαπωνίας με τις ΗΠΑ και την επιβράδυνση της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN+3) η οποία βάλλει ευθέως τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Το Ιράκ θα εξακολουθεί να αποτελεί στόχο πρώτης προτεραιότητος και αυτό κατεδείχθη με τους προ ολίγων εβδομάδων βομβαρδισμούς για την καταστροφή εργοστασίων.
Η ΕΕ έχει εμπλακεί στο πρόβλημα του αυτοπροσδιορισμού της και όσο διευρύνεται τόσο θα απομακρύνεται η ουσιαστική και πλήρης ενοποίησή της ώστε να απειλήσει με ισοτιμία τις ΗΠΑ. Σε ότι αφορά τα Βαλκάνια η επιθυμία επεμπλοκής των ΗΠΑ είναι προφανής, αλλά σαν κράτος που σέβεται τον εαυτό του θα είναι δύσκολο να αποσύρει τις δυνάμεις του αιφνιδίως δείχνοντας ασυνέχεια και ασυνέπεια που δεν συμβαδίζουν με τα χαρακτηριστικά μίας υπερδυνάμεως. Η διατήρηση επί του παρόντος του στρατού των ΗΠΑ στα Βαλκάνια και η αποθάρρυνση , έστω ρητορικά, του Αλβανικού εθνικισμού, θα συμβάλλουν στον περιορισμό των πολεμικών επιχειρήσεων στην περιοχή Κοσσόβου-Σκοπίων και στην μη εξάπλωσή των σε άλλες περιοχές της Βαλκανικής. Σε κάθε περίπτωση η σταδιακή απομάκρυνση του στρατού των ΗΠΑ, θα προγραμματισθεί ώστε να αναπληρωθεί από Ευρωπαϊκές δυνάμεις και να δείχνει ότι η Ευρώπη μπορεί αυτοδύναμα να ελέγχει τις περιοχές αμέσου ενδιαφέροντος.
Η προσπάθεια για την επίλυση του Παλαιστινιακού θα συνεχισθεί παρ΄όλον ότι η ικανοποίηση και των δύο εμπλεκομένων είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να προκαλέσουν την περαιτέρω δυσαρέσκεια του Αραβικού κόσμου ενώ παράλληλα παραμένουν ο παραδοσιακός εγγυητής για το Ισραήλ, με την Τουρκία να αποτελεί ουσιαστικό του στήριγμα στην περιοχή.
Για το Κυπριακό η πρώτη ένδειξη δεν είναι τόσο αισιόδοξη, αν λάβουμε υπ΄όψιν τη δήλωση του Υφυπουργού Εξωτερικών για πολιτικές υποθέσεις των ΗΠΑ κ. Μαρκ Γρόσσμαν ο οποίος καταθέτοντας στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας ανέφερε ότι για να ενταχθεί η Κύπρος στην ΕΕ θα πρέπει προηγουμένως να επιλυθεί το πολιτικό πρόβλημα. Θέση που είναι αντίθετος με την διατυπουμένη στην συμφωνία του Ελσίνκι, από τα μέλη της ΕΕ.
Η Ελλάδα και η Τουρκία φαίνεται ότι θα εξακολουθήσουν να εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα των ΗΠΑ για την περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων, αλλά και για την βελτίωση των μεταξύ τους σχέσεων. Η Τουρκία πάντως αξιολογείται σε κάθε περίπτωση ότι αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα της περιοχής από τον οποίο επηρεάζονται άμεσα τα δυτικά και αμερικανικά συμφέροντα. Η Βάση του Ιντσιρλίκ θεωρείται για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αναντικατάστατη ενώ οι Τουρκικές Στρατιωτικές Δυνάμεις, ιδίως του Στρατού και της Αεροπορίας, σημαντικός παράγων ισχύος της Συμμαχίας. Με αυτά τα δεδομένα και την αδυναμία της Ελλάδος να προβάλλει τα σημεία ισχύος της και να διεκδικήσει ανάλογο ρόλο θα πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο ότι, για τα καθ΄ημάς, η πολιτική των ΗΠΑ θα παραμένει η ίδια όπως μέχρι τώρα και θα είναι μεροληπτική υπέρ της Τουρκίας. Γι΄αυτό θα πρέπει να μεμφόμεθα εαυτούς και μόνο αφού προχωρούμε στον 21ο αιώνα χωρίς διατυπωμένη Εθνική Στρατηγική με καθορισμένους στόχους και πολιτικές.
Σημείωση : Το άρθρο εγράφη την 27-3-2001