Blog

Ανάλυση . Γιατί αντέχει ο Ερντογάν; Η «συμμορία των 5» και η υποστήριξη των φτωχών των πόλεων!

Από  Militaire News

–

Στην Ελλάδα αρκετοί «προσεύχονται» για την πτώση του Ερντογάν από την εξουσία αν και είναι ελάχιστοι όσοι ελπίζουν ότι η επόμενη μέρα στα ελληνοτουρκικά θα είναι καλύτερη. Σχεδόν κανένας δεν το πιστεύει… Για κάποιο ανεξήγητο λόγο πάντως κάποιοι συνεχίζουν τις «προσευχές».

Ορισμένοι θεωρούν ήδη τελειωμένο τον Ερντογάν. Είναι έτσι; Η ανάλυση που ακολουθεί από το pomed.org  βρίθει επιχειρημάτων που την κάνουν πειστική. Που καταλήγει; Ο Ερντογάν έχει φθαρεί αλλά αντέχει. Το γιατί εξηγείται με σαφήνεια στην ανάλυση που μεταξύ άλλων αναφέρει:

Η εντεινόμενη οικονομική κρίση της Τουρκίας έχει πλήξει τη δημοτικότητα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενόψει των εκλογών του Ιουνίου του 2023, απειλώντας να «ρίξει» τον ισχυρό άνδρα από την εξουσία για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες. Ωστόσο, ένας μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων συνεχίζει να υποστηρίζει τον πρόεδρο παρά τον ρόλο του στη δημιουργία της κρίσης.

Κατά τη διάρκεια των είκοσι χρόνων στην εξουσία του, ο Ερντογάν ανέπτυξε εκτεταμένα δίκτυα «πατρωνίας» και οικοδόμησε πελατειακές σχέσεις με τον ιδιωτικό τομέα που συνέβαλαν στη διατήρηση της κυριαρχίας του. Αυτή η δυναμική εξηγεί τη συνεχιζόμενη υποστήριξη προς τον πρόεδρο και το κυβερνών κόμμα του.

Εν μέσω της οικονομικής κρίσης, η ικανότητα του Ερντογάν να συνεχίσει την προστασία των υποστηρικτών του και η ικανότητα της αντιπολίτευσης να «τραβήξει» αυτούς τους ψηφοφόρους στο πλευρό της, θα συμβάλει στη διαμόρφωση του αποτελέσματος των επερχόμενων εκλογών.

Η οικονομική κρίση της Τουρκίας είναι τόσο σοβαρή που γίνεται τακτικά πρωτοσέλιδα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μόνο φέτος, η τουρκική λίρα έχει υποχωρήσει περισσότερο από 27% έναντι του δολαρίου. Ο πληθωρισμός έχει πλέον ξεπεράσει επίσημα το 80% (και ανεπίσημα το 180%) και συνεχίζει να αυξάνεται καθώς ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρνείται να αφήσει την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να κινηθεί. Καθώς η τράπεζα κινήθηκε να μειώσει τα επιτόκια για δεύτερο συνεχόμενο μήνα τον Σεπτέμβριο, οι τραπεζικές μετοχές στο τουρκικό χρηματιστήριο σημείωσαν βουτιά 35%, εξαλείφοντας περισσότερα από 12 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματιστηριακή αξία σε μόλις μία εβδομάδα .

Οι τραπεζίτες δεν είναι οι μόνοι που πανικοβάλλονται. Από τότε που ξεκίνησε η καθοδική πορεία της λίρας το 2018 και επιταχύνθηκε με την πανδημία του 2020, η οικονομική κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις στα νοικοκυριά σε όλη την Τουρκία. Η μεσαία τάξη καταρρέει. Οι τιμές είναι τόσο υψηλές που η αγορά βασικών τροφίμων όπως το γάλα ή οι ελιές έχει γίνει ένα πρόβλημα για πολλές οικογένειες. Σύμφωνα με πληροφορίες, περισσότερα από τα δύο τρίτα του κοινού αγωνίζονται να αγοράσουν τρόφιμα και να καλύψουν το ενοίκιο. Από τον Σεπτέμβριο, η ανεργία των νέων στην Τουρκία ανέρχεται επίσημα στο 19%.Το τουρκικό διαδίκτυο είναι γεμάτο με φοιτητές και πτυχιούχους που θρηνούν για τον αφόρητο πληθωρισμό και μοιράζονται συμβουλές για το πώς να μεταναστεύσουν.

Η κρίση απειλεί και την καριέρα του Ερντογάν. Η προεδρία και το κοινοβούλιο της Τουρκίας είναι και τα δύο «υπό αρπαγή» στις εκλογές του Ιουνίου και καθώς οι πολίτες υποφέρουν από τις αυξανόμενες τιμές, πολλοί φαίνεται να κατηγορούν τον πρόεδρο. Από αυτό το καλοκαίρι, το 75% των ψηφοφόρων λέει ότι η κυβέρνηση δεν χειρίζεται σωστά την οικονομία – μια ειρωνική τροπή της μοίρας για τον Ερντογάν, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία το 2002 με μια υπόσχεση να προσφέρει οικονομική ευημερία και έγινε ο μακροβιότερος κυβερνήτης της Τουρκίας χάρη στο ΑΕΠ της χώρας τριπλασιάζοντας το υπό την ηγεσία του. Ωστόσο, η δημόσια υποστήριξη για τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του έχει φτάσει σε τόσο χαμηλά επίπεδα ρεκόρ φέτος που οι πολιτικοί αναλυτές έχουν αρχίσει να συζητούν εάν η κρίση θα μπορούσε πράγματι να σημάνει το τέλος της εποχής Ερντογάν στην Τουρκία μετά από δύο δεκαετίες. Πιέζοντας τις πολιτικές εξελίξεις, η αντιπολίτευση έχει επικεντρώσει την εκστρατεία της στην οικονομική κακοδιαχείριση του Ερντογάν.

Ένας παράγοντας που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο πώς η οικονομική κρίση της Τουρκίας μεταφράζεται σε ψήφους το 2023 είναι ο «πελατειακός» παράγοντας. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ανέπτυξαν εκτεταμένα κομματικά δίκτυα πατρωνίας σε όλη την Τουρκία και οικοδόμησαν πελατειακές σχέσεις με τον ιδιωτικό τομέα. Αυτές οι σχέσεις βοήθησαν τον Ερντογάν να διατηρήσει την κυριαρχία του για δύο δεκαετίες, ανταποδίδοντάς του τις χάρες σε χρήματα, στις δημόσιες σχέσεις και σε ψήφους. Ο τρόπος με τον οποίο η πρόσφατη οικονομική κρίση επηρεάζει αυτούς τους δεσμούς πατρωνίας θα μπορούσε να καθορίσει εάν ο Ερντογάν θα καταφέρει να ξεπεράσει την καταιγίδα ή θα «πεταχτεί στη θάλασσα».

Βασιζόμενη σε μια πρόσφατη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης του POMED που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ίδρυμα Heinrich Boell, Ουάσιγκτον, D.C., αυτή η ανάλυση παρουσιάζει μια επισκόπηση του πολιτικού πατροναρίσματος και του πελατειακού χαρακτήρα στην Τουρκία του Ερντογάν και συζητά πώς η οικονομική κρίση θα μπορούσε να επηρεάσει αυτές τις δυναμικές και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων το 2023.

Μία από τις πιο μοντέρνες έννοιες στο τουρκικό πολιτικό λεξικό τον τελευταίο καιρό είναι το beşli çete, ή η «συμμορία των πέντε». Εφευρέθηκε από τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας Kemal Kılıçdaroğlu το 2020 και αναφέρεται σε πέντε τουρκικούς ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων που έχουν στενούς δεσμούς με το AKP και τον Ερντογάν και φαίνεται να είναι οι κύριοι δικαιούχοι των δημοσίων διαγωνισμών της χώρας. Οι εταιρείες —Cengiz Holding, Kalyon Grup, Kolin Holding, Limak Holding και Makyol (MNG) Group— έχουν λάβει τόσες πολλές κρατικές συμβάσεις τα τελευταία χρόνια που πλέον αποτελούν τις μισές από τις 10 κορυφαίες εταιρείες στον κόσμο που κερδίζουν δημόσιους διαγωνισμούς σε επενδύσεις υποδομής .Τα δεκάδες μεγάλα κατασκευαστικά έργα που «κέρδισαν» αυτές οι εταιρείες στην Τουρκία ήταν αξίας άνω των 27 δισεκατομμυρίων λιρών και περιλαμβάνουν μεγάλες γέφυρες, σήραγγες, αυτοκινητόδρομους και νοσοκομεία, καθώς και το τεράστιο νέο διεθνές αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.

Για τον Kılıçdaroğlu και πολλούς άλλους στην Τουρκία, η συμμορία των πέντε θυμίζει μια ολιγαρχική ομάδα της οποίας η ευημερία εξαρτάται από το καθεστώς του Ερντογάν και τις διεφθαρμένες πρακτικές του. Τον Μάρτιο, ο Kılıçdaroğlu αποκάλεσε τον Ερντογάν και τη συμμορία των πέντε «εισπράκτορες χρημάτων»,κάτι για το οποίο ο πρόεδρος τον μήνυσε για ένα εκατομμύριο λίρες για συκοφαντική δυσφήμιση.Έχοντας θέσει την οικονομική κρίση στο επίκεντρο των εκστρατειών τους για τις εκλογές του 2023, ηγέτες της αντιπολίτευσης, όπως ο Kılıçdaroğlu, αντιμετωπίζουν όχι μόνο τον Ερντογάν και το AKP, αλλά και τους ισχυρούς συμμάχους του Ερντογάν στον επιχειρηματικό τομέα που συμβολίζουν τη διαφθορά και την ευνοιοκρατία του καθεστώτος.

Η σχέση του Ερντογάν με αυτές τις πέντε εταιρείες είναι ενδεικτική μιας μεγαλύτερης τάσης. Δύο δεκαετίες συνεχούς διακυβέρνησης έδωσαν στο AKP μια εξαιρετική ευκαιρία να αναπτύξει και να διατηρήσει τεράστια δίκτυα πατρωνίας και να δημιουργήσει μια νέα οικονομική ελίτ που θα εκτοπίσει την κοσμική επιχειρηματική τάξη και θα ήταν πολιτικά πιστή στον Ερντογάν. Ενώ ο πελατειακός χαρακτήρας δεν είναι κάτι καινούργιο στην Τουρκία, το «πελατειακό δίκτυο του AKP έχει αποδειχθεί ποιοτικά και ποσοτικά ανώτερο» από τα προηγούμενά του, γράφουν οι πολιτικοί επιστήμονες Berk Esen και Sebnem Gumuscu.Χάρη στις δύο δεκαετίες στην εξουσία, υποστηρίζουν, το AKP μπόρεσε να «επανασχεδιάσει» σταδιακά το σύστημα δημοσίων συμβάσεων της Τουρκίας και να οικοδομήσει ένα «πρωτοφανές» δίκτυο εξαρτημένων ατόμων.

Εκτός από τους συντρόφους καπιταλιστές, το AKP έχει μια ισχυρή σχέση πατρωνίας με μια πολύ λιγότερο πλούσια αλλά και με μεγάλη επιρροή εκλογική περιφέρεια: τους φτωχούς της πόλης. Οι φτωχοί των πόλεων αποτελούν το μεγαλύτερο εκλογικό μπλοκ στην Τουρκία, αντιπροσωπεύοντας το 35–40% των ψηφοφόρων.Ο ισλαμιστής προκάτοχος του ΑΚΡ, το Κόμμα Πρόνοιας, ήταν από τα πρώτα κόμματα στην Τουρκία που συνειδητοποίησε το εκλογικό δυναμικό αυτής της εκλογικής περιφέρειας και ανέπτυξε σχέσεις πατρωνίας με αυτούς τους ψηφοφόρους επεκτείνοντας αγαθά και υπηρεσίες σε φτωχές γειτονιές που είχαν παραμεληθεί εδώ και καιρό από τα κοσμικά κόμματα στην εξουσία . Στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατοικεί το μεγαλύτερο μπλοκ φτωχών πόλεων της Τουρκίας, τέτοιοι δεσμοί χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1990, όταν ο Ερντογάν έγινε δήμαρχος ως μέρος του Κόμματος Πρόνοιας και άρχισε να εκτρέπει τους πόρους της πόλης προς φτωχές, θρησκευτικά συντηρητικές περιοχές για να καλλιεργήσει αυτή τη βάση ψηφοφόρων και να οικοδομήσει την πολιτική του μόχλευση. Σήμερα, το AKP χρησιμοποιεί τον έλεγχό του στο κράτος πρόνοιας της Τουρκίας για να προμηθεύει τους φτωχούς των πόλεων με αγαθά όπως τρόφιμα, άνθρακα και στέγαση  .Οι κάτοικοι των φτωχών γειτονιών συνδέουν τέτοια αγαθά και υπηρεσίες όχι με το ίδιο το κράτος πρόνοιας της Τουρκίας, αλλά με την προστασία του ΑΚΡ στους ευσεβείς σουνίτες-μουσουλμάνους φτωχούς, που ενισχύει την πίστη αυτών των ψηφοφόρων στο κόμμα.

Η τρέχουσα οικονομική κρίση είχε αναμφισβήτητο αντίκτυπο στην τουρκική πολιτική. Καθώς οι οικονομικές συνθήκες έχουν επιδεινωθεί, η δημοτικότητα του Ερντογάν και του AKP έχει μειωθεί σημαντικά. Κάθε μήνα φέτος, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αυξανόμενη υποστήριξη για τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης έναντι του AKP και του εταίρου του στον συνασπισμό, του ακροδεξιού Εθνικιστικού Κινήματος (MHP). Η συμμαχία των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης της Τουρκίας, υπό την ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), δεν έχει ακόμη ορίσει κοινό υποψήφιο για την προεδρία για να θέσει υποψηφιότητα εναντίον του Ερντογάν. Οι δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης δείχνουν σε συντριπτική πλειοψηφία τον πληθωρισμό ως την κύρια ανησυχία των ψηφοφόρων.

Η αντιπολίτευση έχει κεφαλαιοποιήσει την οικονομική κρίση, βάζοντάς την στο επίκεντρο της εκστρατείας της για το 2023. Από τον Ιανουάριο, η εξακομματική συμμαχία (και ειδικότερα το CHP) έχει επικεντρώσει τα δημόσια μηνύματά της στη σύνδεση των αυξανόμενων τιμών των τροφίμων με την κυβερνητική διαφθορά. Τα κόμματα ισχυρίζονται, για παράδειγμα, ότι οι υπερφορτωμένες συνταγματικές εξουσίες του Ερντογάν στο πλαίσιο του νέου «προεδρικού συστήματος» της Τουρκίας, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 2018, έχουν εξαλείψει την ανεξαρτησία βασικών ιδρυμάτων όπως το υπουργείο Οικονομικών και η Κεντρική Τράπεζα. Αυτό επιτρέπει στον Ερντογάν να διευθύνει την οικονομία της χώρας σύμφωνα με τις ανορθόδοξες μακροοικονομικές θεωρίες του που επιδιώκουν να καταπολεμήσουν τον αυξανόμενο πληθωρισμό μειώνοντας τα επιτόκια. Οι πολιτικοί του CHP έχουν επίσης αποκαλύψει ανεξόφλητα κρατικά κονδύλια και δαπάνες, καθώς και παραβιάσεις στις διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων, ελπίζοντας να μετατρέψουν την απογοήτευση των ψηφοφόρων σε μια αποφασιστική νίκη της αντιπολίτευσης.

Παρά τις φρικτές οικονομικές συνθήκες, το AKP και ο Ερντογάν εξακολουθούν να απολαμβάνουν περίπου 30% έως 40% υποστήριξη. Περίπου τα δύο τρίτα όσων ψήφισαν υπέρ του ΑΚΡ στις τελευταίες γενικές εκλογές, το 2018, λένε ότι θα ψηφίσουν ξανά το κόμμα το 2023. Καθώς ο πληθωρισμός επιδεινώνεται, ο Ερντογάν και το κόμμα του πιθανότατα θα υποφέρουν περαιτέρω στις δημοσκοπήσεις. Αλλά για τους ψηφοφόρους που επωφελούνται από την υποστήριξη του AKP, η εγκατάλειψη του Ερντογάν δεν θα είναι εύκολη, λόγω του υψηλού κινδύνου απώλειας των υφιστάμενων προνομίων. Ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι ψηφοφόροι υπολογίζουν την ανάλυση κόστους-οφέλους τους θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες.

Πρώτον, η ιδεολογική συγγένεια είναι απλώς πιο σημαντική από τις οικονομικές συνθήκες για ορισμένους ψηφοφόρους. Είναι εντυπωσιακό, αν και σχεδόν το 90% των ψηφοφόρων του ΑΚΡ υποστηρίζουν ότι η νομισματική κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά τις οικογένειές τους, μόνο το 42% λέει ότι η κυβέρνηση δεν χειρίζεται σωστά την οικονομία. Οι Τούρκοι πολιτικοί επιστήμονες συχνά τονίζουν τη σημασία της ταυτότητας στην τουρκική πολιτική, υποστηρίζοντας ότι για πολλούς ψηφοφόρους, η συναισθηματική και ιδεολογική συγγένεια με τα κόμματα μπορεί να επισκιάσει τις ανησυχίες για τις οικονομικές πολιτικές. Παρόλο που υποφέρουν οικονομικά, αυτοί οι ψηφοφόροι δεν θεωρούν το AKP ή τον Ερντογάν υπεύθυνους για την οικονομική κρίση. Αντίθετα, τους βλέπουν ως συν-θύματα, που υποφέρουν μαζί με το κοινό. Άλλωστε, ορισμένοι υποστηρικτές του ΑΚΡ προωθούν το σημείο συζήτησης του Ερντογάν ότι η κρίση είναι προϊόν δυτικών «κυρώσεων» στην Τουρκία. Ομοίως, πολλοί ψηφοφόροι του AKP σε ορισμένες πόλεις συνεχίζουν να συνδέουν βασικές κυβερνητικές υπηρεσίες με το ΑΚΡ, παρόλο που το κόμμα δεν διοικεί πλέον αυτούς τους δήμους. Για παράδειγμα, ορισμένοι ψηφοφόροι του AKP σε οκτώ μεγάλες τουρκικές επαρχίες, συμπεριλαμβανομένης της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, που μεταπήδησαν στον έλεγχο της αντιπολίτευσης στις τοπικές εκλογές του 2019, αποτυγχάνουν να συνδέσουν βασικές δημοτικές υπηρεσίες με τη νέα πολιτική ηγεσία και αντίθετα τις βλέπουν ως συνέχεια των προηγούμενων πολιτικών του AKP.

Ακόμη και οι ψηφοφόροι που έχουν μια πιο ακριβή ανάγνωση του ρόλου του AKP στην οικονομική κρίση, ωστόσο, μπορούν να επιλέξουν να κοιτάξουν από την άλλη πλευρά την ημέρα των εκλογών. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του AKP δεν εγκρίνει τους χειρισμούς του στην οικονομία, αλλά λένε ότι θα ψηφίσουν για το κόμμα ούτως ή άλλως το 2023.Πολλοί από αυτούς τους ψηφοφόρους φαίνεται να αμφιβάλλουν ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης θα βοηθούσε στην κρίση: το 93% όσων ψήφισαν υπέρ του ΑΚΡ το 2018 λένε στους δημοσκόπους ότι δεν πιστεύουν ότι άλλο κόμμα θα τα πήγαινε καλύτερα. Αυτοί οι ψηφοφόροι μπορεί να αισθάνονται ότι θα είναι καλύτερα με το τρέχον σύστημα και τα προνόμιά του παρά με μια άγνωστη κυβέρνηση που είναι πιθανό να τους εκτοπίσει με δικούς της ψηφοφόρους. Επί του παρόντος, το AKP συνεχίζει να προσφέρει υπηρεσίες στους φτωχούς των πόλεων μέσω του ελέγχου του στα εθνικά ιδρύματα πρόνοιας. Για τους ψηφοφόρους που εξαρτώνται από τέτοια οφέλη, μια κυβέρνηση της αντιπολίτευσης θα μπορούσε να σημαίνει ότι διακινδυνεύει εντελώς αυτούς τους πόρους και εγκαταλείπει τα προνόμιά τους.

Για τους πιο διαβόητους φίλους του Ερντογάν, μια κυβέρνηση της αντιπολίτευσης εγκυμονεί ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους. Χωρίς την ευνοιοκρατία του ΑΚΡ, θα μπορούσαν κάλλιστα να χάσουν τη ροή των δημοσίων συμβάσεων που κάνουν τις επιχειρήσεις τους να αναπτύσσονται ακόμη και εν μέσω κρίσης. Αν και το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα του μπλοκ της αντιπολίτευσης, το Iyi (Καλό) Κόμμα, έχει εκφράσει μια πιο μετριοπαθή προσέγγιση απέναντι σε αυτές τις εταιρείες, ο ηγέτης του CHP Kılıçdaroğlu δείχνει λιγότερο έλεος και έχει ορκιστεί να ακυρώσει όλες τις υπάρχουσες κυβερνητικές συμβάσεις εάν η αντιπολίτευση έρθει στην εξουσία. Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, ο Kılıçdaroğlu όχι μόνο αρνήθηκε να συναντηθεί με τους επιχειρηματίες, αλλά επίσης τους κατηγόρησε δημόσια ότι διεξάγουν εκστρατεία εναντίον του με ψεύτικες ιστορίες υπέρ της αντιπολίτευσης.Πράγματι, υπό μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία της αντιπολίτευσης, αυτοί οι φίλοι θα μπορούσαν να χάσουν πολύ περισσότερα από τα κέρδη τους: ο Kılıçdaroğlu έχει επανειλημμένα υποσχεθεί ότι θα «ξεκαθαρίσει» με τη συμμορία των πέντε όταν κερδίσει τις εκλογές, αναφέροντας πιθανές ποινικές διώξεις εναντίον αυτών των ανδρών και των εταιρειών τους για τυχόν διεφθαρμένες και ανήθικες συναλλαγές στις οποίες έχουν εμπλακεί υπό την κυριαρχία του Ερντογάν.

Δεδομένης της εχθρότητας της αντιπολίτευσης, ο Ερντογάν μπορεί να βασιστεί αξιόπιστα στους πιο στενούς του φίλους για να μείνουν στο πλευρό του όσο μπορεί να συνεχίσει να βρίσκει κάποια έργα για να τους «ταϊζει». Και παρά τη δημοσιονομική πίεση, φαίνεται να συνεχίζει. Αυτόν τον Ιούνιο, η Limak Holding πήρε 92 εκατομμύρια λίρες από την κυβέρνηση για να μετεγκαταστήσει μια πόλη της Μαύρης Θάλασσας στο Artvin. (Η πόλη χρειαζόταν μετεγκατάσταση λόγω ενός αμφιλεγόμενου έργου φράγματος από το 2013—το οποίο κατασκευάστηκε επίσης από τη Limak Holding και άλλα μέλη της συμμορίας των πέντε με ποσό 3,5 δισεκατομμυρίων λιρών.) Τον Ιούλιο, οι όμιλοι Kalyon και Makyol κέρδισαν 5,7 δισεκατομμύρια λίρες σύμβαση για την κατασκευή δύο αυτοκινητοδρόμων έξω από την Κωνσταντινούπολη.

Ο Ερντογάν είναι επίσης καλός στο να βρίσκει ευκαιρίες για τους φίλους του στο εξωτερικό. Επιχειρήσεις κοντά στον πρόεδρο τον συνοδεύουν συχνά σε διπλωματικά ταξίδια και στον Ερντογάν αρέσει να υπογράφει συμφωνίες κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του.Η πρόσφατη προσέγγιση του Ερντογάν με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έφερε επένδυση 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε τουρκικές τράπεζες και εταιρείες — πιθανότατα σε αυτές που έχουν στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν και το ΑΚΡ. Επειδή πολλές τέτοιες εταιρείες είναι στον τομέα της ενέργειας και των κατασκευών, είναι επίσης επιλέξιμες για επενδύσεις και δάνεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που εισρέουν από διεθνή και ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την «πράσινη μετάβαση» της Τουρκίας. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο του 2020. , η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) παρείχε 30 εκατομμύρια ευρώ σε μια θυγατρική της Rönesans Holding, μιας μεγάλης εταιρείας υπέρ του Ερντογάν, διαβόητη επειδή έχτισε στον πρόεδρο ένα παλάτι 350 εκατομμυρίων δολαρίων το 2014, για την κατασκευή ενός νοσοκομείου στην Κωνσταντινούπολη. Το περασμένο φθινόπωρο, το UK Energy Fund επένδυσε 291 εκατομμύρια δολάρια στο γιγάντιο εργοστάσιο ηλιακής ενέργειας του Ομίλου Kalyon, αξίας 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Οι εμπόλεμες ζώνες φέρνουν επίσης ευκαιρίες. Σύμφωνα με πληροφορίες, η τουρκική κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν έργα για τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Ουκρανίας που θα χρηματοδοτηθούν από την EBRD και την Παγκόσμια Τράπεζα.

Παρόλα αυτά, ο Ερντογάν και το ΑΚΡ θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις για να διατηρήσουν πιστά τα δίκτυα πατρωνίας τους, καθώς οι οικονομικές συνθήκες χειροτερεύουν και οι πολίτες και η κυβέρνηση έχουν ανάγκη από πόρους. Ακόμη και πριν από την οικονομική κρίση, το AKP είχε ήδη χάσει σημαντικούς πόρους όταν έχασε τον έλεγχο βασικών επαρχιών στις τοπικές εκλογές του 2019. Ενώ το AKP συνεχίζει να ελέγχει τις περισσότερες από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας, οι 21 επαρχίες του CHP μαζί αντιπροσωπεύουν το 60% του ΑΕΠ της χώρας. Ο δήμος της Κωνσταντινούπολης συγκεκριμένα, με τον προϋπολογισμό  7,5 δισεκατομμύρια δολάρια (το 2019) και το τεράστιο οικονομικό δυναμικό, ήταν μια σημαντική χρηματοοικονομική πηγή για τα δίκτυα πατρωνίας του AKP για 25 χρόνια. Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης και άλλων μεγάλων δήμων στέγνωσε έτσι μια τεράστια πηγή για τη μεγαλοσύνη του κόμματος. Από την ψηφοφορία του 2019, η ελεύθερη πτώση του νομίσματος, η παγκόσμια πανδημία και ο ραγδαία πληθωρισμός ακολούθησαν διαδοχικά, κάνοντας τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Καθώς η δημοσιονομική κατάσταση της κυβέρνησης σφίγγει, μπορεί να δυσκολευτεί να διατηρήσει τα δίκτυα πατρωνίας της.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Πριν από είκοσι χρόνια, το AKP ανήλθε στην εξουσία με μια υπόσχεση οικονομικής ανάπτυξης και σταθερότητας. για μια δεκαετία, τήρησε αυτή την υπόσχεση, φέρνοντας ευημερία σε πολλούς. Αλλά αυτή η εποχή φαίνεται τώρα πολύ μακρινή. Η οικονομία της Τουρκίας είναι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι όταν το κόμμα ήρθε στην εξουσία. Κάθε μέρα, η λίρα χάνει περισσότερο από την αξία της καθώς οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται. Καθώς οι ψηφοφόροι λαχταρούν κάποια μακροοικονομική σταθερότητα και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, φαίνεται να εγκαταλείπουν το ΑΚΡ.

Με τις εκλογές προ των πυλών, ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του προσπαθούν σκληρά να βελτιώσουν την κατάσταση. Ανακοινώνουν τακτικά νέα προνόμια για τους πολίτες: περισσότερες δημόσιες κατοικίες, υψηλότερος κατώτατος μισθός, καλύτερες συνταξιοδοτικές και φοιτητικές παροχές, φορολογικές περικοπές, αμνηστίες χρέους.Τον περασμένο μήνα, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ένα έργο 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή πεντακοσίων χιλιάδων νέων κατοικιών για πολίτες χαμηλού εισοδήματος, αποκαλώντας το «τη μεγαλύτερη ώθηση δημόσιας στέγασης στην ιστορία της δημοκρατίας» και καυχήθηκε ότι περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη υποβάλει αίτηση για στέγαση. Καθόρισε επίσης φορολογικές απαλλαγές για τις επιχειρήσεις για να καλύψει τις πληρωμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας των εργαζομένων για τον ερχόμενο χειμώνα. Και ο Ερντογάν έκανε ανατροπές στην εξωτερική πολιτική, συμφιλιώθηκε με τους παλιούς εχθρούς όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να τοποθετήσουν τα πλούτη τους σε τουρκικές τράπεζες και εταιρείες.

Αυτά τα μέτρα δεν προσφέρουν στην Τουρκία την ανακούφιση που χρειάζεται επειγόντως. Η χώρα απαιτεί πολύ περισσότερες ξένες επενδύσεις και σοβαρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ξεπεράσει την κρίση. Αλλά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα του Ερντογάν θα βελτιώσουν τις συνθήκες των «πελατών» του, βοηθώντας να τροφοδοτήσουν τη μηχανή του πατρονάροντάς τους μέχρι τις εκλογές. Πράγματι, εάν ο Ερντογάν θέλει να επικρατήσει στην ψηφοφορία του επόμενου Ιουνίου, θα χρειαστεί τόσο να αποσπάσει την προσοχή του εκλογικού σώματος από τον ρόλο του στη διαιώνιση του πληθωρισμού όσο και να συνεχίσει να τροφοδοτεί τα δίκτυα πατρωνίας του για έναν ακόμη χρόνο.

Οι πελάτες του καθεστώτος Ερντογάν, φτωχοί και πλούσιοι, θα παίξουν σημαντικό ρόλο στις επερχόμενες εκλογές. Αν και η οικονομική κρίση φαίνεται να απομακρύνει σημαντικό αριθμό ψηφοφόρων από το κυβερνών μπλοκ, εκατομμύρια παραμένουν πιστά στο ΑΚΡ λόγω ιδεολογικής, ταυτότητας και ιδιοτελούς συμφέροντος. Εάν η τουρκική αντιπολίτευση θέλει να κερδίσει αυτούς τους ψηφοφόρους στο πλευρό της, θα χρειαστεί να κάνει περισσότερα από το να τους πείσει για την ευθύνη του Ερντογάν στην κρίση και τη δική της ικανότητα να σταματήσουν την κατάρρευση. Θα χρειαστεί επίσης να πείσει τους ψηφοφόρους ότι η νέα, διαφανής και αξιοκρατική τάξη που επιδιώκει να εγκαθιδρύσει δεν θα τους αφήσει εκτός. Οι φτωχοί θέλουν να ξέρουν ότι θα συνεχίσουν, ανεξάρτητα από την ιδεολογική τους διάθεση, να επωφελούνται από το κράτος πρόνοιας και οι φιλικές προς το AKP επιχειρήσεις θέλουν να έχουν μέλλον στη μετα-Ερντογάν Τουρκία. Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές του 2023, η ανάκαμψη της Τουρκίας από αυτή την οικονομική κρίση θα είναι μακρά και επώδυνη. Εκτός από την πραγματοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων, οι ηγέτες της Τουρκίας θα χρειαστεί να ξαναχτίσουν ένα ισχυρό και επιδέξιο εργατικό δυναμικό για να σηκώσουν το έθνος ξανά στα πόδια του και η αυξανόμενη διαρροή εγκεφάλων το κάνει όλο και πιο δύσκολο μέρα με τη μέρα. Ως πρώτο βήμα προς την ανάκαμψη, η Τουρκία χρειάζεται μια αισιόδοξη νεολαία που βλέπει ευκαιρίες στο σπίτι της και θέλει να μείνει στη χώρα. Και αυτό μπορεί να το επιτύχει μόνο μέσω του κράτους δικαίου, των ανεξάρτητων θεσμών και μιας κουλτούρας αξιοκρατίας και λογοδοσίας τόσο στην κυβέρνηση όσο και στις επιχειρήσεις.