Από τον επιστημονισμό στον μετανθρωπισμό – ηθικοκοινωνική και γεωπολιτική προσέγγιση στη Τεχνητή Νοημοσύνη
Τον 16ο και 17ο αι., αν και δεν είχαν εντελώς εκλείψει από τον μεσαίωνα η θρησκοληψία και οι δεισιδαιμονίες, αναδύθηκαν μεγάλες μορφές του πνεύματος και της επιστήμης. Εκείνοι οι επιστήμονες έκαναν σκοπό της ζωής τους να ανακαλύψουν τα μυστικά της φύσης και του σύμπαντος, με επακόλουθο την αλματώδη ανάπτυξη των μαθηματικών και φυσικών επιστημών. Οι περισσότεροι προέρχονταν από την Αγγλία ή την Γερμανία, καθότι αυτές οι χώρες ήταν από τις αρχές του 16ου αιώνα προτεσταντικές και δεν κινδύνευαν από την παπική Ιερά Εξέταση, για τις αιρετικές θεωρίες τους.
Μεταξύ αυτών των επιστημόνων, υπήρξε ο κορυφαίος μυστικιστής επιστήμονας, Ισαάκ Νεύτων (1643-1727) Άγγλος φυσικός, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος, αλχημιστής και θεολόγος.
Η Νευτώνια φυσική ήταν η διανοητική βάση και το αισθητικό μοντέλο για τον επιστημονισμό της εποχής του Διαφωτισμού. Η εξάντληση που είχαν κοστίσει στην Ευρώπη αιώνες θρησκευτικών πολέμων αποτέλεσε ισχυρή ενθάρρυνση του νέου, αντικειμενικού πλαισίου για τα πνευματικά ζητήματα, μια προοπτική που τα πιο διαπρεπή μυαλά της εποχής έβρισκαν ελκυστική.
«Αν είδα μακρύτερα, είναι επειδή στάθηκα στους ώμους γιγάντων» (Νεύτων, 1676).
Η παραπάνω θέση αποτυπώνει με τον πιο εναργή τρόπο πως η επιστήμη και ο πολιτισμός γενικότερα συνιστούν μια «ατέρμονη διαδικασία ιδεών». Τα ακατανόητα του παρελθόντος στις μέρες μας φαίνονται λογικά και αυτονόητα. Οι βεβαιότητες του χθες καταρρέουν και στη θέση τους φύονται νέες θέσεις που κι αυτές διεκδικούν το θρόνο της βεβαιότητας. Η αρχή της αβεβαιότητας (πιθανοκρατίας) του Νιλς Μπόρ (πατέρα της κβαντομηχανικής) κατέρριψε την αρχή της αιτιότητας (αιτιοκρατίας) του Αϊνστάιν (πατέρα της σχετικότητας).
Όλες οι σύγχρονες ανακαλύψεις συνιστούν ενδείξεις ότι πιθανώς προσεγγίζουμε την αυγή της μοναδικότητας (singularity), δηλαδή της στιγμής όπου η βιολογική και η τεχνική εξέλιξη αρχίζουν να συγχωνεύονται.
Είτε κανείς ασπάζεται τον υπερανθρωπισμό (transhumanism) ή θέλγεται από τις προφητείες για την επικείμενη έλευση μιας τεχνο-αποκάλυψης και συντέλεια της ανθρωπότητας, η νεωτερικότητα (modernism) από τις αρχές του 21ου αι. αντικαθίσταται με μια εικονική υποκειμενικότητα. Παρατηρούμε ένα καινοφανές ανθρωπότυπο, έναν εικονάνθρωπο, που κατοικοεδρεύει στο διαδίκτυο και συνδιαλέγεται με γλώσσα την εικόνα. Με την ολοένα αυξανόμενη εξάρτηση στην επικοινωνία μέσω ψηφιακής οθόνης, ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια συνεχώς αυξανόμενη ψηφιακή αλληλοεπίδραση ή διάδραση (μέσω Η/Υ, smart phone, κ.α.). Ο άνθρωπος επιθυμεί να γίνει αυτό που θαυμάζει, αντί να συμφιλιωθεί με την ανθρωπικότητα του. Έτσι, μιμούμενος ολοένα τους Η/Υ καταλήγει να αυταπατάται ότι γίνεται ανθρωπινότερος, ενώ στη πραγματικότητα τους μοιάζει ολοένα και περισσότερο.
Λόγω των τεράστιων μεγεθών πληροφορίας και ταχύτητας της διάδοσης της, αλλά και έλλειψης ενός κοινού αξιακού υπόβαθρου, καθίσταται αδύνατη η εγκυρότητα. Η ειλικρίνεια αναγνωρίζεται δύσκολα στην ανταλλαγή ψηφιακών μηνυμάτων, καθώς και η εμπιστοσύνη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η αξιοπιστία σε διαδικτυακά παιχνίδια.
Η παραπληροφόρηση, η διασπορά ψευδών ειδήσεων και η εξαπάτηση είναι ευκολότερες και αποτελεσματικότερες στη ψηφιακή διάδραση. Η αποστασιοποίηση ευθυνών και εμπιστοσύνης λειτουργεί μέσα από ομαδικά sms και e-mails, όπου οι ψηφιακές σχέσεις προσφέρουν ευελιξία και μικρή δέσμευση. Έτσι ο ψηφιακός διαδράστης αγγίζει συχνότερα ψηφιακές οθόνες και σπανιότερα τους άλλους.
Στα πλαίσια της Τ.Ν., έχουν διεξαχθεί πετυχημένα πειράματα από νευροεπιστήμονες. Για παράδειγμα, επιστήμονες μπόρεσαν να ακούσουν σε πραγματικό χρόνο τη στιγμή που τρεις παράλυτοι εθελοντές, ανίκανοι να μιλήσουν, άκουγαν ερωτήσεις αναγνωσμένες από μια λίστα και διατύπωναν τις απαντήσεις τους νοερά, οι οποίες εμφανίζονταν ως συνεκτικό κείμενο στις οθόνες ενός υπολογιστή.
Πολλές τεχνολογικές εταιρείες μεταξύ των οποίων και η Facebook έχουν μπει στο χώρο της νευροτεχνολογίας. Στις 16 Ιουλίου 2019, η Neuralink, η εταιρεία διεπαφής εγκεφάλου – Η/Υ που δημιουργήθηκε από τον Έλον Μασκ, ιδρυτή μεταξύ άλλων της Space-X (της διαστημικής εταιρείας που θέλει να στείλει ανθρώπους στον πλανήτη Άρη), δήλωσε ότι εντός δύο ετών ελπίζει να εμφυτεύσει ηλεκτρόδια στους εγκεφάλους παράλυτων εθελοντών. Η Μαίρη Λου Τζέπσεν, πρώην μηχανικός του Facebook, ποντάρει στη δική της νεοφυή εταιρεία Openwater, που σκοπεύει να αναπτύξει ένα είδος, μη επεμβατικού, φορητού μαγνητικού τομογράφου που ωστόσο θα διαβάζει τις σκέψεις μας. Η Μαίρη Λου Τζέπσεν, προσδοκά να συνταιριάξει την τεχνολογία διεπαφής εγκεφάλου – Η/Υ με κάτι που θα μοιάζει με σκούφο του σκι.
Οι οπαδοί της Τ.Ν. ορθώς διακρίνουν τις εκπληκτικές δυνατότητες που διανοίγονται από την Τ.Ν. για τα οφέλη της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και τελικώς ο άνθρωπος υπερβαίνοντας τους βιολογικούς περιορισμούς, θα αποικήσει το σύμπαν εκπληρώνοντας το πεπρωμένο του. Ωστόσο, υποτιμούν τους κινδύνους και την σημασία του αυτοπεριορισμού. Προεξοφλώντας ένα αίσιο μέλλον, υποβαθμίζουν την σημασία της πολιτικής σε αυτό. Οι τεχνοφοβικοί παραγνωρίζουν τις προοπτικές της τεχνικής εξέλιξης στην ανθρωπότητα, και υπερτιμούν τους κινδύνους που εγκυμονεί η Τ.Ν. μιλούν για υποδούλωση του ανθρώπου στους αλγόριθμους, την βιολογική του μετάλλαξη σε ανεπιθύμητες μορφές ή ακόμη και την ολοκληρωτική του εξαφάνιση. Όμως η αναστολή της τεχνικής εξέλιξης μπορεί να αφήσει την ανθρωπότητα στάσιμη και μοιραία απροετοίμαστη έναντι υπαρξιακών απειλών. Όμως αν και οι δύο θεωρήσεις διαθέτουν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, κατά βάθος είναι συμπληρωματικές.
Ωστόσο, στην συγκέντρωση, επεξεργασία και χρήση τεράστιων ποσοτήτων ψηφιακών δεδομένων – τροφοδοσία για Τ.Ν. – ελλοχεύουν κίνδυνοι τόσο για την δημοκρατία όσο και για την ανθρωπικότητα, καθώς γίνεται σταδιακή εκχώρηση της αυθεντίας στους αλγόριθμους λόγω ευκολίας.
Η ψηφιακή αυτογνωσία δύναται να υπερέχει της παραδοσιακής αυτογνωσίας, διότι δεν βασίζεται στην υποκειμενική εμπειρία που επιτρέπει ψευδαισθήσεις και αυταπάτες, αλλά σε δεδομένα. Επιπλέον, επιτρέπει την ψηφιακή αυτοπαρακολούθηση δηλ. έλεγχο του ψηφιακού διαδράστη για αυτοβελτίωση. Αντιθέτως, η ψηφιακή παρακολούθηση που στηρίζεται σε συλλογή, δεδομένων από τον ψηφιακό διαδράστηως εξωτερικό παρατηρητή, τον αποστασιοποιεί από τον ίδιο τον εαυτό, διότι εθίζεται να παρακολουθεί τον εαυτό του ως αντικείμενο.
Εάν η ψηφιακή αυτογνωσία μέσω της Τ.Ν. δεν επαρκεί για να λύσει την πολυπλοκότητα, ρευστότητα, αβεβαιότητα, ασάφεια και επιτάχυνση ως ειδοποιά γνωρίσματα της εποχής μας, τότε ίσως θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω; και σε ποιο βαθμό; Μήπως σε μια Υπερευφυή Τεχνητή Νοημοσύνη (Υ.Τ.Ν.) ;
Έστω ότι δεχτούμε αυτό που υποστηρίζουν οι θιασώτες της Υ.Τ.Ν. Δηλαδή, ένας πολύπλοκος αλγόριθμος δεν διαφέρει σε τίποτα από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τότε, αν και κατασκευασμένος από εμάς, θα επιτελούσε τις ίδιες λειτουργίες με εμάς, άρα θα έπαυε να είναι εργαλείο μας. Θα διέθετε προσωπικότητα, αξιοπρέπεια και δικαίωμα προστασίας. Θα είχε νομικά και πολιτικά δικαιώματα τα οποία θα οφείλαμε να αναγνωρίσουμε και να σεβαστούμε.
Τα ανθρωποκεντρικά επιχειρήματα έναντι μιας αλόγιστης ανάπτυξης της Υ.Τ.Ν.είναι:
1.Αδιαφάνεια των αλγορίθμων (δεν θα εξηγείται η συλλογιστική τους για κάθε λύση ή επιλογή).
2.Διαβλητότητα από χάκερς (σε δίκτυα κυκλοφορίας, ύδρευσης, ενέργειας, στις τράπεζες, κ.α.).
3.Απροσδιοριστία ευθύνης, δηλ. ποιος έχει την ευθύνη; ο προγραμματιστής; Ο επιβλέπων; η Υ.Τ.Ν. ; ή ο χρήστης ;
4.Ανταγωνισμός (ανατροπή γεωπολιτικών συσχετισμών, νομικών, φορολογικών από μεγάλα κράτη έναντι μικρών).
Μια Υ.Τ.Ν.μπορεί να υπερέχει του ανθρώπου σχεδόν σε όλα τα πεδία (επιστήμη, κοινωνικές δεξιότητες, δημιουργικότητα), όμως μπορεί να εμπεριέχει και υπαρξιακούς κινδύνους, όπως αναφέρει ο Σουηδός Φιλόσοφος Nick Bostrom, ιδρυτής και διευθυντής του «Ινστιτούτου Μέλλοντος της Ανθρωπότητας» στο Παν/ο της Οξφόρδης, όπως :
1.Νασχεδιαστεί κρυφά με βάση το συμφέρον μιας φυλής, χώρας, εταιρείας, κ.α., προσφέροντας τεράστια ισχύ στους δημιουργούς της.
2.Να εκτραπεί από έλεγχο με επικίνδυνες συνέπειες για τους δημιουργούς της.
3.Να εξελίξει μια δική της Υ.Τ.Ν.με βάση διαφορετικές ηθικές αρχές από τον εξαρχής προγραμματισμό.
4. Και ίσως στον αρχικό της κώδικαναπαρεισφρήσει ένα λάθος (κατά αντιστοιχία με ελάττωμα σε βιολογικό DNA), το οποίο θα ήταν αδύνατο να διορθωθεί, με ολέθριες συνέπειες για την ανθρωπότητα.
Ο Μπράιαν Τζόουνς, ιδρυτής της εταιρείας ηλεκτρονικών πληρωμών Brain Tree, επένδυσε 100 εκατομμύρια δολάρια στην εταιρεία Kernel που υπόσχεται να ενώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο με Η/Υ, και εμφανίζεται πεπεισμένος ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη χρειάζεται οπωσδήποτε αναβάθμιση. Ο λόγος; Οι Έλον Μασκ και Μπράιαν Τζόουνς επιμένουν στις επεμβατικές μεθόδους, ισχυριζόμενοι ότι είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις μελλοντικές κινήσεις ανεξαρτησίας της …Υ.Τ.Ν. !
Η νευροβιολόγος καθηγήτρια νομικής και φιλοσοφίας Νίτα Φαραχάνι, πρόεδρος του οργανισμού «Επιστήμη και Κοινωνία» του Παν/ου Ντιούκ των Η.Π.Α. και μέλος Δ.Σ. της «Διεθνούς Εταιρείας Νευροηθικής», δήλωσε σχετικά με τα πειράματα σύνδεσης εγκεφάλου με Η/Υ:
«Για μένα, ο εγκέφαλος είναι το μόνο ασφαλές μέρος στο οποίο μπορώ να σκέφτομαι ελεύθερα, να φαντασιώνομαι και να διαφωνώ. Βρισκόμαστε πολύ κοντά στο να διασχίσουμε το τελικό σύνορο της ιδιωτικότητας χωρίς όμως να υπάρχει οιαδήποτε προστασία για κάτι τέτοιο».
Τον Ιανουάριο του 2020, στο ετήσιο διεθνές οικονομικό συνέδριο του Νταβός, ο Ισραηλινός ιστορικός και φιλόσοφος, Yuval Noah Harari, (γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από τα βιβλία του, όπως το «Homo Deus») προειδοποίησε για έναν κόσμο όπου οι αλγόριθμοι θα αναλύουν τη βιολογία μας και τη συμπεριφορά, λέγοντας ότι κάποιες χώρες, μπορεί να χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη για να αναλύουν όλη μας τη ζωή. Ονόμασε «Αποικιοκρατία Προσωπικών Δεδομένων», και «Ψηφιακές Δικτατορίες» ένα κόσμο όπου κάποιος θα μπορεί να φυλακίζεται εάν τα βιολογικά του δεδομένα δείξουν ότι δεν είναι αρκετά αφοσιωμένος στο καθεστώς. Είπε ότι με τις νέες τεχνολογίες οι άνθρωποι μετατρέπονται σε «ζώα που μπορούν να χακαριστούν» και κάλεσε τις ΗΠΑ και την Κίνα να αποτρέψουν τη διαφαινόμενη σύγκλιση των τεχνολογιών της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Βιομετρικής και της Αυτόματης Παρακολούθησης πριν να είναι πολύ αργά. Σήμερα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις υιοθετούν το δόγμα «κάθε πλευρά για τον εαυτό της», είπε ο Χαράρι, τονίζοντας ότι για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι θα πρέπει να αποκατασταθεί η διεθνής εμπιστοσύνη και η συνεργασία, αλλά και να δοθούν φιλοσοφικές απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, παρόλο που εκτίμησε ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια «φιλοσοφική πτώχευση».
Όλα αυτά παραπέμπουν στην «αρχή της ευθύνης» που διετύπωσε ο Γερμανο-Αμερικανός φιλόσοφος, Hans Jonas, καθηγητής βιοηθικής, πολιτικών επιστημών και φιλοσοφίας, ιδρυτής της «Νέας Σχολής για την Κοινωνική Έρευνα» της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με αυτή την αρχή «δεν έχουμε το ηθικό δικαίωμα να διακινδυνεύσουμε την ύπαρξη και την συνέχεια της ανθρωπότητας». Καθώς, καμιά ηθική θεωρία δεν είναι καθολικά αποδεκτή, αλλά όλες διαθέτουν αδυναμίες και ως εκ τούτου ένας αλγόριθμος της Τ.Ν. θα είναι ανεπαρκής να ανταποκριθεί σε όλες τις περιπτώσεις.
Ένας υπέρ-αλγόριθμος δεν θα είχε ηθικό αποτέλεσμα, λόγω της μοναδικότητας κάθε προσώπου (παραδείγματα: Ιατρική, δικαιοσύνη, ιδιοκτησία, σεξουαλικές ανάγκες). Η συνολική ωφέλεια δεν είναι ηθικό να επιβάλλεται σε βάρος του ενός, εκτός εάν συνιστά ελεύθερη επιλογή του ίδιου για λόγους αλληλεγγύης, ανιδιοτέλειας, φιλίας, δικαιοσύνης. Συνεπώς, οι ωφελιμιστικοί αλγόριθμοι πρέπει να έχουν πολιτισμική ανθρώπινη συνάφεια, να ελέγχονται και να ρυθμίζονται νομοθετικά.
Η αντιμετώπιση ηθικών διλημμάτων προϋποθέτει κρίση και διαίσθηση τα οποία είναι συνυφασμένα με συναισθήματα, επιθυμίες και φαντασία του ανθρώπου. Χωρίς αυτά, η ντροπή, οι τύψεις, το φιλότιμο, η ενσυναίσθηση, η συμπόνια και η ειλικρίνεια είναι αδιανόητα. Τα ηθικά διλήμματα καθώς και τα συναισθήματα και τα πάθη βιώνονται μέσω κοινωνικών νοημάτων.
Για μια ηθικήΥ.Τ.Ν. αυτά τα κοινωνικά νοήματα θα πρέπει να θεσμοθετηθούν για την εκάστοτε κοινωνική κατάσταση και να μαθηματικοποιηθούν ως μέρος του αλγορίθμου της. Εάν υποθέσουμε ότι όλες οι αξίες και κανόνες της κοινωνικής ζωής μπορούσαν να τυποποιηθούν σε μαθηματική μορφή, δηλαδή, εάν μπορούσαν να κωδικοποιηθούν σε λογικές προτάσεις στο πλαίσιο ενός αξιωματικού συστήματος, θα υπήρχαν ανάμεσα σε αυτές κάποιες προτάσεις που για την ορθότητα τους δεν θα μπορούσαμε να αποφανθούμε, όπως έδειξε ένας από τους μεγαλύτερους αναλυτικούς φιλοσόφους της ιστορίας και μαθηματικός, ο Αυστρο-Αμερικανός Kurt Friedrich Gödel στο «Θεώρημα μη πληρότητας».
Από τα πιο πάνω, ούτε η ηθική κρίση ούτε τα συναισθήματα και οι επιθυμίες δεν αλγοριθμίζονται, διότι η ηθική κρίση αφορά κοινωνικά νοήματα τα οποία δεν περιγράφονται μέσω μαθηματικών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή φιλοσοφίας Michael Silberstein:
«Πως είναι δυνατό η συνείδηση να προκύπτει από θεμελιώδη στοιχεία όπως σωματίδια, πεδία, κύτταρα κλπ, (που αποτελούν το φυσικό υπόβαθρο) που τα ίδια δεν είναι συνειδητά, όπως ολοκληρωμένα βιώματα σε έναν εγωκεντρικό χώρο (νοητικά φαινόμενα);»
Και όπως ορίζει οΑμερικανο-Κορεάτης φολόσοφος Jaegwon Kim την ανάδυση:
«Καθώς τα συστήματα αποκτούν αυξανόμενα υψηλότερους βαθμούς οργανωτικής πολυπλοκότητας ξεκινούν να επιδεικνύουν νέες ιδιότητες που κατά κάποιον τρόπο υπερβαίνουν τις ιδιότητες των συστατικών τους μερών και συμπεριφέρονται με τρόπους που δε μπορούν να προβλεφθούν στη βάση των νόμων που κυβερνούν τα απλούστερα συστήματα». Σύμφωνα με τον Kim, ο αναδυτισμός ως οντολογικό δόγμα αναφέρεται στην οργάνωση των φαινομένων σε αυτόνομα αναδυόμενα επίπεδα και προτείνει ότι οι αναδυόμενες ιδιότητες είναι μη προβλέψιμες και καινοφανείς, είτε επειδή δεν μπορούν να προβλεφθούν, είτε με τη μεταφυσική έννοια, επειδή φέρουν νέες αιτιακές δυνάμεις που δεν υπήρχαν πριν την ανάδυση.
Οι οπαδοί του υπερανθρωπισμού, σύγχρονοι φυσικαλιστές, θεωρούν ότι οι νοητικές διαδικασίες ταυτίζονται με τις φυσικές, μεταθέτοντας την αρχή απροσδιοριστίας και αβεβαιότητας σε ατομικό επίπεδο της ύλης (βλέπε κβαντομηχανική) στο ανθρώπινο εγκέφαλο ενός υποκειμένου-ατόμου και κατ’ επέκταση στο κοινωνικό βίο. Σε αυτό δεν διαφέρουν από κάποιους αναδυτιστές οι οποίοι ισχυρίζονται πως ότι «αναδύεται» (όπως η συνείδηση) και δεν εξηγείται πλήρως με τα γνωστά έως τώρα φυσικά φαινόμενα, μπορεί να εξηγηθεί στο μέλλον και είναι απλά θέμα χρόνου. Ερμηνεύουν τη μεταφυσική (και όχι παραφυσική) ως την μελλοντική φυσική. Μάλιστα, κάποιες θεωρίες αναδυτισμού βασίζονται στον κβαντικό ολισμόή την «αρχή της συμπληρωματικότητας», που ανέδειξε ο Νίλς Μπόρ (κύριος εκφραστής της κβαντομηχανικής), δηλ. στο κόσμο τα γεγονότα συνδέονται μεταξύ τους με στενές σχέσεις, όμως το όλο είναι διαφορετικό από το μέρος: στη βάση της μη διαχωριστικότητας της κβαντομηχανικής.
Σύμφωνα με τον Νιλς Μπορ:
«Η αρχή της συμπληρωματικότητας εκτός της χρησιμότητας της στη Φυσική, θα μπορούσε να ρίξει άπλετο φως σε πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής από την βιολογία και την ανθρωπολογία έως πανάρχαια ερωτήματα που απορρέουν από το γεγονός ότι ο άνθρωπος αφενός μεν δρα, αφετέρου δε είναι και ο θεατής των πράξεών του». Ως εκ τούτου, έχουν «αναδυθεί» κάποιες κβαντικές θεωρήσεις για την ανάδυση της συνείδησης, όπως Heisenberg cut (Κβαντικός δυισμός), Κβαντο-ζηνώνεια επίδραση (Quantum Zeno Effect), κ.α.
Οι ωφελιμιστές αντιλαμβάνονται το ψυχικό μέρος ως λειτουργικό σύνολο που αποσκοπεί στην ικανοποίηση τους. Όμως ο φυσικαλισμός και ειδικά ο λειτουργισμός, ο οποίος υποκρύπτει την διαφορετικότητα των βιολογικών και κοινωνικών αναγκών, ιστορείται αιτιοκρατικά. Ως υπερανθρωπιστές αρνούνται κάθε όριο στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιαμόρφωση του ανθρώπου. Ως εξελικτικό στάδιο, θεωρούν την συγχώνευση της βιολογικής με την τεχνική εξέλιξη (singularity) και την υπέρβαση του Homo Sapiens με τη θέωση σε Homo Deus.
Ο Ελληνο-Γερμανός καθηγητής φιλοσοφίας, Θεοφάνης Τάσης, μέλος της «Ανθρωπιστικής Ακαδημίας του Βερολίνου», προκρίνει τον «ψηφιακό ανθρωπισμό» ως μια αριστοτελική μεσότητα με βάση τη φρόνηση και στόχο τον αυτοπεριορισμό για τη διατήρηση της ανθρωπικότητας. Οι ψηφιακοί ανθρωπιστές δεν αποδέχονται ότι ο άνθρωπος είναι ένα αυτόματο, ούτε ότι ο ανθρώπινος βίος ανάγεται σε ηλεκτροδυναμικές διεργασίες. Αποδέχονται την διαφορετικότητα της Τ.Ν. από το ψυχικό μέρος του ανθρώπου. Θεωρούν ότι ο άνθρωπος συνιστά ένα υπεύθυνο δρώντα με φαντασία που πράττει μαζί με και ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους, με αναφορά νοήματα που δημιουργούνται και θεσμίζονται κοινωνικά. Αναγνωρίζουν μια ειδοποιό διαφορά μεταξύ ενός αλγορίθμου και ενός ανθρώπου. Ο ανθρώπινος βίος βρίθει από αντινομίες και παραδοξότητες, που όχι μόνο δεν τον οδηγούν σε διάλυση, αλλά τουναντίον τον καθιστούν ενδιαφέροντα και αξιομνημόνευτο. Οι αντιφάσεις γεννώνται από την συνύφανση του ψυχικού, αισθητικού, ηθικού και πολιτικού. Ας μην ξεχνάμε ότι φτάνει κανείς στην αλήθεια μέσω της σύγκρουσης των αντιθέτων απόψεων και αυτό ονομάστηκε διαλεκτική. Όμως, ένας αλγόριθμος καταρρέει εάν περιέχει αντιφατικές εντολές.
Μερικά από τα ερωτήματα για την απώτερη εξέλιξη του «ανθρωπίνου είδους» σε σχέση με την Τ.Ν., είναι:
- Προσπάθεια για αθανασία μέσω της Τ.Ν.
- Μεταφόρτωση της ανθρώπινης συνείδησης σε Η/Υ
- Ανθρώπινη ενδυνάμωση μέσω γενετικών τροποποιήσεων
- Διασύνδεση ανθρώπου και Η/Υ ως κυβερνοοργανισμός
Η ονειροπόληση και οι φαντασιώσεις παντοδυναμίας και παντογνωσίας ανέκαθεν ωθούσαν τον άνθρωπο στην υπέρβαση ορίων οδηγώντας τον σε επιστημονικές επαναστάσεις και τεχνικά επιτεύγματα (όπως οι επιστήμονες – φιλόσοφοι του 16ου και 17ου αιώνα).
Μήπως υπήρξε από πάντα ο άνθρωπος ελεύθερος επειδή είναι θνητός διαθέτοντας εκτός από ορθό λόγο, φαντασία, επιθυμίες, πάθη, και συναισθήματα χάρη στα οποία νοηματοδοτεί την ζωή σε βίωμα επιδρώντας στο φυσικό κόσμο;
Ή μήπως θα είναι ο άνθρωπος ελεύθερος διασφαλίζοντας την αθανασία του, μέσω της αποθήκευσης του εαυτού του σε υπολογιστικό (ψηφιακό) νέφος ή σε εξωτερικούς σκληρούς δίσκους, επιτρέποντας τη δημιουργία πολλών ψηφιακών αντιγράφων του εαυτού του;
Πηγέςαναφοράς
1.Bostrom Nick , “Superintelligence – Paths, Dangers, Strategies”, Oxford University Press, 2016
2. Godel Kurt, «Το Θεώρημα της Μη Πληρότητας», Δρόμων, 2019
3. Jaegwon Kim, «Η Φιλοσοφία του Νου», Leader Books, 2005
4. Jonas Hans, “Φιλοσοφικές Έρευνες και Μεταφυσικές Εικασίες», Ίνδικτος, 2001
5. McCarthy John, “The Philosophy of A.I. and the A.I. of Philosophy”, Stanford University, 2006
6. Schmitt Carl, “Ο Λεβιάθαν στην Πολιτειολογία του Τόμας Χόμπς – Νόημα και Αποτυχία ενός Πολιτικού Συμβόλου», Σαββάλας, 2009
7. Τάσης Θεοφάνης, «Ψηφιακός Ανθρωπισμός», Αρμός, 2019
8. Τσακίρη Αμαλία, «Η Συνείδηση ως αναδυόμενο φαινόμενο: Διερευνητική Ανασκόπηση Θεωριών και Μηχανισμών Ανάδυσης», ΕΚΠΑ , 2010
10.https://www.weforum.org/agenda/2020/01/yuval-hararis-warning-davos-speech-
* Δρ. Χημικός Ε.Κ.Π.Α., Indiana University, Pennsylvania State University (PhD), τ. επίκουρος καθηγητής P.S.U., ερευνητής στη πλασμονική νανοτεχνολογία.
Χ.Μ./14-03-2020