Blog

Ένας χρόνος ταλιμπανικό Αφγανιστάν. Πού βρίσκεται και πού οδεύει

Κωνσταντίνος Λουκόπουλος

Στο πρώτο μέρος της ανάλυσής μας επικεντρωθήκαμε στο να παρουσιάσουμε την παρούσα κατάσταση στο Αφγανιστάν, πλην αυτών των στοιχείων που έχουν σχέση με τις σχέσεις των Ταλιμπάν με τις τρομοκρατικές οργανώσεις, για τις οποίες θα αναφερθούμε σε αυτό το δεύτερο μέρος, μιας και επηρεάζουν το δρόμο στον οποίο το καθεστώς θα οδεύσει στο προσεχές διάστημα.

Από τους πρώτους μήνες της ύπαρξής του, το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν αναζητεί επιμόνως διεθνή αναγνώριση και το πιο βασικό, να γίνει αποδεκτό το καθεστώς στον ΟΗΕ και να καταλάβει την έδρα του Αφγανιστάν. Μέχρι τώρα δεν είχε επιτευχθεί πρόοδος σε αυτό τον τομέα. Παρ’ όλα αυτά σήμερα διατηρούν Πρεσβείες στην Καμπούλ 14 κράτη, μεταξύ των οποίων η Ρωσία, η Κίνα αλλά και η Τουρκία η οποία συνεχίζει να αναζητά ρόλο προκειμένου να αυξήσει την αξία των «μετοχών της στο γεωπολιτικό χρηματιστήριο»! Αντιπροσωπείες με αξιωματούχους των Ταλιμπάν έχουν επισκεφθεί γειτονικές χώρες αλλά και την Κίνα και την Τουρκία.

Και ενώ κάτι κινείτο στον ΟΗΕ και στο ΣΑ σχετικά με τις βίζες που δίνονται για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό οι «διπλωματικές» αντιπροσωπείες των Ταλιμπάν, είχαμε την 31 Ιουλίου την εκτέλεση του ηγέτη της Αλ Κάιντα Αιμάν Αλ Ζαουάχρι από τις Αμερικανικές Δυνάμεις Ασφαλείας. Το γεγονός ότι ανώτατος ηγέτης της Αλ Κάιντα ζούσε σε ένα σπίτι στο προάστιο Σερπούρ της Καμπούλ, αναμφίβολα υπογράμμισε ότι οι στενοί δεσμοί της διεθνούς αυτής ισλαμιστικής τρομοκρατικής αυτής οργάνωσης με τους Ταλιμπάν και ιδιαίτερα με τη σκληρή … «συνιστώσα» τους το δίκτυο Χακανί υφίστανται και σήμερα. Είχαμε τονίσει πριν από έναν ακριβώς χρόνο σε άρθρο μας την 24 Αυγούστου 2021 με τίτλο: «Μπορεί το Αφγανιστάν να γίνει ξανά καταφύγιο της ισλαμικής τρομοκρατίας;» ότι οι δεσμοί αυτοί είναι άφθαρτοι και είναι αδύνατον να εξαλειφτούν.

Θα μπορούσε άραγε ο Αιγύπτιος ιατρός και αρχιτρομοκράτης Αλ Ζαουάχρι να ζει στην συγκεκριμένη κατοικία, όσο βέβαια ζούσε εκεί, ιδιοκτησίας της Οικογενείας Χακανί, χωρίς να το γνωρίζουν οι υψηλά ιστάμενοι Ταλιμπάν; Αυτό βέβαια προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα στην Ουάσιγκτον αν και πιστεύεται ότι υπάρχουν κάποιες ομάδες στην Καμπούλ που ισχυρίζονται ότι τηρούν τη Συμφωνία της Ντόχα του 2020 και δεν παρέχουν άσυλο στην Αλ Κάιντα. Να θυμίσουμε ότι, σύμφωνα με έναν από τους βασικούς όρους της Συμφωνίας της Ντόχα, το καθεστώς των Ταλιμπάν δεν θα επιτρέψει τη φιλοξενία και την ανάπτυξη τρομοκρατικών οργανώσεων που θα απειλήσουν τις ΗΠΑ και τη διεθνή ασφάλεια.

Ο Αμερικανός Διπλωμάτης αφγανικής καταγωγής Ζαλμάι Χαλιζάντ, «αρχιτέκτονας» της Συμφωνίας με τους Ταλιμπάν, ανέφερε ότι στα μέρη που δεν δημοσιοποιήθηκαν υπάρχουν προβλέψεις για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης του Εμιράτου σε αυτήν και αυτό γίνεται σήμερα από την Ουάσιγκτον. Το ερώτημα που τίθεται και έχει επισημανθεί στη σχετική αρθρογραφία μας, είναι ότι και να θέλουν να συμμορφωθούν πλήρως οι Ταλιμπάν με τους όρους της Συμφωνίας της Ντόχα, μπορούν άραγε; Και ο λόγος είναι ότι υπάρχουν κέντρα και φράξιες που μπορούν να ενεργούν αυτόνομα.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ταλιμπανικό Καθεστώς επιχειρεί να περιορίσει τζιχαντιστικά στοιχεία και ο λόγος είναι ότι το τελευταίο που θα ήθελε είναι να υπάρξει μία επανάληψη της 11ης Σεπτεμβρίου και όσα ακολούθησαν ακολουθώντας το κανόνα… «τόσο-όσο». Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες φαίνεται ότι οι Ταλιμπάν τις τελευταίες εβδομάδες απομακρύνουν ξένους τζιχαντιστές από το Αφγανιστάν ενώ ανοίγουν «στρατόπεδα προσφύγων» για να φιλοξενήσουν ελεγχόμενα κάποιους άλλους και τις οικογένειές τους.

Το παράδοξο είναι ότι ο Υπουργός Εσωτερικών Σιρατζουντίν Χακανί, ο πλέον καταζητούμενος Αφγανός από το FBΙ, δήλωσε ότι η Αλ Κάιντα δεν έχει οργανωμένη παρουσία πλέον στο Αφγανιστάν παρόλο που ο ηγέτης της βρέθηκε σε σπίτι της… οικογένειάς του. Ο Χακανί σε συνέντευξη του στο CNN στην Κριστιάν Αμανπούρ δήλωσε ότι οι Ταλιμπάν επιθυμούν να έχουν καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και αναδεικνύεται στον άνθρωπο του καθεστώτος που οι ξένοι επιδιώκουν να συνομιλήσουν. Με πολλή ή λίγη Αλ Κάιντα και άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις στο Αφγανιστάν, η διεθνής κοινότητα με επικεφαλής τις ΗΠΑ προσπαθεί να «εμπλέξει» το Ταλιμπανικό Καθεστώς μετά τα παθήματα μαθήματα που καταγράφηκαν από το παρελθόν με πρώτο στόχο την αποφυγή σοβαρής ανθρωπιστικής κρίσεως και αποσταθεροποίησης αλλά και επαύξηση το επιπέδου ασφαλείας.

Οι Ταλιμπάν όπως προαναφέρθηκε αναζητούν επιμόνως και αναντίρρητα εναγωνίως διεθνή αναγνώριση και άρση των κυρώσεων και εδώ είναι το κλειδί! Αυτό θα μπορούσε να γίνει προσεκτικά και σταδιακά μόνον αν συγκροτείτο μία Κυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς. Μέσω της διπλωματίας και σε συνεργασία με άλλες εμπλεκόμενες δυνάμεις και πρωτίστως τα γειτονικά κράτη που έχουν εθνικές μειονότητες στην χώρα, οι ΗΠΑ θα πρέπει να προσπαθήσουν να αναβιώσουν τις συνομιλίες μεταξύ των Ταλιμπάν και άλλων αφγανικών πολιτικών παραγόντων. Αυτή η προσέγγιση έχει ευρεία διεθνή υποστήριξη, καθώς ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης χωρίς αποκλεισμούς στο Αφγανιστάν είναι σχεδόν καθολική απαίτηση της διεθνούς κοινότητας.

Στην Συμφωνία της Ντόχα, η Ουάσιγκτον συμφώνησε όταν θα αρχίσουν οι ενδοαφγανικές διαπραγματεύσεις, θα αρχίσει και αυτή να λαμβάνει μέτρα με στόχο την άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ και του ΟΗΕ κατά των Ταλιμπάν. Τώρα, οι όροι για την άρση των κυρώσεων θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη δέσμευση των Ταλιμπάν για το σχηματισμό μιας πιο αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης. Το ζήτημα είναι αν το Εμιράτο προτιμά να πορευτεί μόνο του και να έχει φιλικές σχέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις και να παραμείνει απομονωμένο ή να αρχίσει να εντάσσεται στο διεθνές σύστημα.

Θα λέγαμε ότι η κατάσταση στο Αφγανιστάν δημιουργεί μία αίσθηση επείγοντος σε διεθνές επίπεδο. Όλοι θα ήθελαν μία μετριοπαθή κυβέρνηση αλλά το πώς αυτό θα γίνει φαίνεται δυσχερές. Για τον λόγο αυτό προς το παρόν αποφεύγεται οποιαδήποτε ενέργεια που θα συμβολίσει έστω και στοιχειώδη αναγνώριση από τη μία πλευρά, ενώ από την άλλη επαναφέρεται το ζήτημα στο ΣΑ/ΟΗΕ της αναστολής της παροχής βίζας προκειμένου οι αποστολές των Ταλιμπάν να ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Οι προτάσεις είναι να επιτρέπονται μόνο για το Κατάρ όπου ήδη υπάρχουν αποστολές και μόνον για τις λεγόμενες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και φυσικά όχι όλοι, μιας και 135 Ταλιμπάν υφίστανται ήδη κυρώσεις και απαγορεύσεις να ταξιδέψουν.

Πόσο εφικτός είναι ο σχηματισμός μίας κυβέρνησης χωρίς αποκλεισμούς; Η δημιουργία μιας μετριοπαθούς, αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, η οποία θα μείωνε την απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων που προέρχονται από το Αφγανιστάν και θα βοηθούσε στην αποκατάσταση των ­­­­βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων του αφγανικού λαού, ανοίγοντας τον δρόμο για τη διεθνή αναγνώριση της αφγανικής κυβέρνησης και θα μετριάσει τις ανθρωπιστικές και οικονομικές κρίσεις της χώρας ίσως να είναι απλά ένας ευσεβής πόθος!

Για να πούμε την αλήθεια για το πώς θα πορευτεί το Αφγανιστάν ως Ισλαμικό Εμιράτο συνδέεται και με τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ. Μέχρι τώρα όμως διαφαίνεται ότι επαναλαμβάνονται λάθη του παρελθόντος με συνεχείς αλλαγές όταν η διαχείριση του Αφγανιστάν αντιμετωπιζόταν κάθε χρόνο, με ένα νέο σχέδιο κάθε φορά που ένας νέος πρεσβευτής ή διοικητής των ΗΠΑ αναλάμβανε ή ανέβαινε νέα προεδρική διοίκηση όπως επισημαίνει σε άρθρο του στο National Interest o Σαάντ Μοχσένι ιδρυτής και πρόεδρος του Ομίλου ΜΜΕ MOBY, ο οποίος επονομάζεται και ως ο Αφγανός Μέρντοχ.

Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την μελλοντική πορεία του Αφγανιστάν είναι απαραίτητο να δούμε πώς θα διαμορφωθεί το τρίγωνο Ταλιμπάν – Ισλαμικό Κράτος – Δίκτυο Χακανί. Υπάρχουν αναφορές οι οποίες θεωρούν ότι το δίκτυο Χακανί επιτρέπει στο ΙΚ-Χ να πραγματοποιεί επιθέσεις που εξυπηρετούν τους δικούς του σκοπούς χωρίς να φαίνεται ότι σχετίζονται με αυτό. Μπορεί να υπάρχει εμφανής εχθρότητα μεταξύ Ταλιμπάν και ΙΚ-Χ αλλά αυτό που έχουμε διδαχθεί στο θέμα του ισλαμικού ριζοσπαστισμού και της τρομοκρατίας και ιδιαίτερα μέσα στο Αφγανιστάν είναι ότι η εικόνα ποτέ δεν είναι ξεκάθαρη.

Οι ορκισμένοι εχθροί μπορούν να πολεμήσουν μεταξύ τους μια μέρα και να συνεργαστούν για αμοιβαίο κέρδος την επόμενη μέρα. Οι Αρχηγοί του ΙΚ-Χ γνωρίζουν ότι σε περίπτωση ευθείας στρατιωτικής αναμέτρησης με τους Ταλιμπάν θα συντριβούν, αλλά με τον «τρόπο» τους θα ασκούν ιδεολογική πίεση στο Ταλιμπανικό Κράτος. Από την άλλη μεριά η ύπαρξή του εξυπηρετεί τους Ταλιμπάν για να δείξουν ηπιότερο πρόσωπο στην διεθνή κοινότητα σε σύγκριση με τους τζιχαντιστές του ΙΚ – Χ και εμμέσως να πουν «στηρίξτε μας για να μην έλθουν αυτοί»!

Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα

Το Ταλιμπανικό Καθεστώς όσο και σκληροπυρηνικό και αν φαίνεται θα μπορούσε να «βάλει νερό στο κρασί του» καθ’ όσον αντιμετωπίζει σοβαρή ανθρωπιστική κρίση και επί πλέον αναζητεί την διεθνή αναγνώρισή του. Ο Δρ. Ανατόλ Λιέβεν Διευθυντής του Προγράμματος Eurasia στο Quincy Institute for Responsible Statecraft επισημαίνει ότι η διεθνής αναγνώριση δεν χρειάζεται να είναι μια πρόταση όλα ή τίποτα. Θα μπορούσε να υπάρξει περιορισμένη αναγνώριση σε αντάλλαγμα για την πρόοδο σε βασικά ζητήματα: Δικαιώματα για τις γυναίκες και τις μειονότητες, ας πούμε, ή βήματα προς μια κυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς.

Πρέπει να υπάρξει ένας σαφής, σταδιακός οδικός χάρτης προς την ομαλοποίηση που να θέτει πρότυπα και προσδοκίες και επίσης να δίνει προτεραιότητα στη δέσμευση. Αυτός ο οδικός χάρτης θα πρέπει να έχει σαφώς καθορισμένες φάσεις που επιτρέπουν χρόνο για δύσκολες αποφάσεις και οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στις δύο πλευρές – ίσως σε περίοδο 24 έως 36 μηνών.

Η Αμερική αλλά ολόκληρη η διεθνής κοινότητα δεν έχει κανένα συμφέρον να προκαλέσει την κατάρρευση του καθεστώτος των Ταλιμπάν και έναν νέο εμφύλιο πόλεμο από τον οποίο το Ισλαμικό Κράτος – Κορασάν (ΙΚ-Κ) θα μπορούσε να κυριαρχήσει. Επαγρύπνηση και εμπλοκή είναι το δίπτυχο με το οποίο θα αντιμετωπιστεί το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν στον δεύτερο χρόνο της διακυβέρνησης της πολύπαθης αυτής χώρας. Αυτό όμως στο οποίο συμφωνούν αρκετοί αναλυτές είναι ότι υπάρχει κάποιος ανεπίσημος δίαυλος επικοινωνία μάλλον μέσω Πακιστάν μεταξύ Αμερικής και του νέου καθεστώτος της Καμπούλ.

ΥΓ: Το πρώτο μέρος της ανάλυσης δημοσιεύθηκε στις 23 Αυγούστου.

* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»