Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1940.
Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1940.
Του Ιωάννη Αθ. Μπαλτζώη*
Ο σκοπός των εθνικών επετείων είναι να βαφτιστούμε στα νάματα τους, με διάθεση στοχασμού και περισυλλογής, ώστε να αντλήσουμε το μήνυμα τους, να βιώσουμε το ιστορικό τους δίδαγμα και να προσδιορίσουμε υπεύθυνα το δικό μας χρέος, τις δικές μας υποχρεώσεις. Γιατί μόνο με την ιστορική μνήμη και την σωστή αξιολόγηση της ιστορικής εμπειρίας, μπορούμε να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις για την εθνική μας επιβίωση. Έτσι για να αντιληφθούμε τα γεγονότα, είναι απαραίτητο να αναφερθούμε συνοπτικά στην γεωπολιτική κατάσταση της Ευρώπης πριν τον πόλεμο, για να αντιληφθούμε τις μετέπειτα εξελίξεις.
Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Οι νικητές του Α’ Π.Π. θεώρησαν ότι παγίωσαν την ειρήνη και μια ισορροπία δυνάμεων με τις συνθήκες ειρήνης και την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών. Έγιναν πολλές συμφωνίες κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου από πολλά κράτη, που τελικά δεν βοήθησαν στην αποφυγή του πολέμου. Η Ελλάδα συνήψε Συνθήκη φιλίας με την Ιταλία το 1928, διμερή συμφωνία το 1930 και το 1933 με την Τουρκία, για αμοιβαία εγγύηση συνόρων και το 1934 υπογράφηκε το Βαλκανικό Σύμφωνο. Όμως οι γεωστρατηγικές επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων είχαν κατακτητικούς προσανατολισμούς. Η Ιταλία ήθελε την κυριαρχία της Μεσογείου, η Γερμανία για την ηγεμονία της Ευρώπης, η Ρωσία για την παγκόσμια ηγεμονία, μέσω της παγκόσμιας επανάστασης και η Ιαπωνία για την κυριαρχία του Ειρηνικού. Η Γαλλία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ ακολουθούσαν πολιτική αμυντικής απομόνωσης , που ουσιαστικά εξουδετέρωνε τις συμβατικές των υποχρεώσεις τους, της συλλογικής ασφάλειας και εκμηδένιζε την Κοινωνία των Εθνών. Θα έλεγα ότι έχουμε μια παρόμοια περίπτωση με την επιθετική και ανεξέλεγκτη Τουρκία και την αδρανοποιημένη στάση και συμπεριφορά των σημερινών Μεγάλων Δυνάμεων και ιδιαίτερα των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Να αναφερθώ σε μερικά παραδείγματα.
Στην Γαλλία επικρατούσε του πνεύματος της παθητικής άμυνας, ήταν αρκετή η θητεία των 12 μηνών και δεν χρειάζονταν ισχυρές ένοπλες δυνάμεις. Στον δε λαό επικρατούσε το σύνθημα το περίφημο «πορκουά= γιατί». Στην Αγγλία συζητούσαν αν έπρεπε να καθιερωθεί η υποχρεωτική θητεία και μείωναν τις αμυντικές δαπάνες. Στις δε ΗΠΑ με την λανθασμένη αντίληψη του απομονωτισμού, είχαν παραδοθεί στην ευδαιμονία της ουδετερότητας και της ασφάλειας του Ειρηνικού και Ατλαντικού Ωκεανού. Και ακόμη, όταν το αυγό του φιδιού έσπασε και το Ναζιστικό τέρας εμφανίστηκε με το απεχθές του προσωπείο, τόσο η Γαλλία του Νταλαντιέ, όσο και η Αγγλία του Τσάμπερλεν προσπαθούσαν με την λανθασμένη πολιτική του κατευνασμού (Appeasement) να κατευνάσουν το θηρίο, χαϊδεύοντάς το, κατά την φορά του πέλους, ή να υπογράφουν εφήμερες συμφωνίες, αρνούμενοι να αντιληφθούν ότι η πολιτική αυτή οδηγεί κατευθείαν στο αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή τον ολοκληρωτικό πόλεμο.
Η παθητική αυτή στρατηγική στις δυτικές δυνάμεις προκάλεσε τελικά τον Β’Π.Π., γιατί στερέωσε την πεποίθηση στον Χίτλερ, ότι μπορούσε να κατακτήσει την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, χωρίς την αντίδραση των δυτικών δυνάμεων. Η αρπαγή αρχικά της Σουδητίας και η κατάκτηση ολόκληρης της Τσεχοσλοβακίας το 1938, του ενίσχυσε την πεποίθηση ότι ήταν ελεύθερος να προχωρήσει στα κατακτητικά του σχέδια. Η σημερινή αναθεωρητική και επιθετική στάση της Τουρκίας, μιας πειρατικής χώρας, η οποία σήμερα έχει εισβάλει ή χρησιμοποιεί στρατιωτική βία σε πολλά κράτη (Ιράκ, Συρία, Κύπρος, Ελλάδα, Λιβύη, Ναγκόρνο Καραμπάχ και εσωτερικά με τους Κούρδους), όπως σωστά επισημαίνουν ακόμη και Τούρκοι αναλυτές, θυμίζει έντονα αυτή την περίοδο του τέλους του μεσοπολέμου, που επικρατούσε τότε στην Ευρώπη.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1940
Και σε ότι αφορά την Ελλάδα, το αμυντικό πρόβλημα της χώρας ήταν εμφανές και σημαντικό. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, η εσωτερική κατάσταση είχε περιέλθει σχεδόν σε αναρχία, τα δε πραξικοπήματα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Ευτυχώς στην ανώμαλη αυτή περίοδο έγιναν σοβαρές παραγγελίες πολεμικού υλικού, όπως πυροβόλα όπλα και αυτόματα όπλα κλπ. Αλλά το κυριότερο ήταν ότι μετά το κίνημα του 1935 ανέλαβε την διακυβέρνηση της Ελλάδος ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος έδωσε ισχυρή ώθηση στην πολεμική προπαρασκευή της χώρας με προμήθειες αναγκαίων υλικών και με την οχύρωση των συνόρων προς την Βουλγαρία, δια βλέποντας τις εξελίξεις που έρχονται. Πολεμική προπαρασκευή τόσο συστηματική και εξαιρετική, που θα λέγαμε ότι η Ελλάδα και ο Ελληνικός Στρατός ήταν έτοιμος και περίμενε τον αντίπαλο για να δρέψει τις δάφνες μιας πρωτοφανούς και ανέλπιστης, κατά τους Ευρωπαίους νίκης, που δεν είχαν αντιληφθεί τι εστί Ελληνική ψυχή, όταν αγωνίζεται υπέρ βωμών και εστιών και προφανώς δεν είχαν μελετήσει καλά την Ελληνική ιστορία. Για το ελληνικό ολοκαύτωμα στα βουνά της Πίνδου και την ηρωική αντίσταση της Ελλάδας γράφτηκαν πολλά από τους ξένους. Οι μεγάλοι της εποχής Τσώρτσιλ, Αϊζενχάουερ καθώς και ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας, με λόγια και σχόλια τους εξύμνησαν το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής και αρετής, της αντρειοσύνης και της λεβεντιάς αλλά και τη μεγάλη σημασία της ελληνικής αντίστασης για την τελική έκβαση του πολέμου. Και έρχονται στο νου μου τα λόγια του στρατηγού Γιάννη Μακρυγιάννη, από την επανάσταση του 1821: «Η τύχη, μας έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους. Αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θηρία πολεμούνε να μας φάνε και δεν μπορούν. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν. Κι όταν κάνουν αυτή την απόφαση, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδίζουν.» Στην σκληρή και αδυσώπητη μάχη της Πίνδου, οι ολίγοι νίκησαν τους πολλούς, τα παλαιά όπλα επικράτησαν των συγχρόνων, η Ελληνική ψυχή, αγωνιζόμενη υπέρ βωμών και εστιών κατήγαγε ιστορική νίκη κατά εισβολέων επίδοξων κατακτητών.
ΤΟ ΕΠΟΣ
Η Ελληνική εποποιία του 1940-41, που άρχισε με τις φοβερές μάχες στην Ήπειρο, συνεχίσθηκε με τον άνισο αμυντικό αγώνα στα Οχυρά Μεταξά και τερματίσθηκε με την ηρωική αντίσταση στο νησί της Κρήτης, διήρκησε συνολικά 216 ημέρες, άλλαξε εναντίον του ‘Αξονος τον ρου των πολεμικών γεγονότων! Για να καταλάβει κανείς τη σημασία της, αρκεί να θυμηθεί πως, ως το καλοκαίρι του 1940, η Αυστρία, η Τσεχοσλοβακία, η Πολωνία, η Νορβηγία, η Δανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Γαλλία -δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης- είχαν υποταχθεί στη σιδερένια βία της ναζιστικής Γερμανίας. Η Γαλλία καταλήφθηκε σε 45 ημέρες, το Βέλγιο σε 18, η Ολλανδία σε 5, ενώ η Δανία υπέκυψε σε 12 ώρες. Η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία ,η Ρουμανία και η Αλβανία παραδόθηκαν αμαχητί. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ο νικηφόρος αγώνας του Ελληνικού λαού ορθώθηκε, με μια θαυμαστή ομοψυχία, υπεράσπισε τα σύνορα της χώρας του, έδιωξε τους επιδρομείς και απελευθέρωσε για τρίτη φορά την Βόρεια Ήπειρο. Μελανό σημεία της εποποιίας , όταν ο στρατηγός Τσολάκογλου, «αναρμοδίως και εν ανοικτώ πεδίω», όπως αποφάνθηκε το Στρατοδικείο μετά τον πόλεμο που τον καταδίκασε σε θάνατο, υπέγραψε την παράδοση της πατρίδας τον Απρίλιο του 1941.
Η ηρωική αντίσταση Ελλάδα, πρώτη κατέρριψε το μύθο για το αήττητο του Άξονα. Κατάφερε θανάσιμο πλήγμα στον έναν συνέταιρο. Τον κατέστησε ανάπηρο. Ουδέποτε η φασιστική Ιταλία συνήλθε από την ήττα της. Οι δε επιπτώσεις ήταν καταλυτικές. Καθυστέρησαν με την μάχη της Κρήτης, την σχεδιαζόμενη επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, με αποτέλεσμα η Ναζιστική Γερμανία να ηττηθεί στο Ανατολικό μέτωπο, με κορωνίδα την μάχη του Στάλιγκραντ και να γίνει η αρχή του τέλους της ήττας των Ναζί και το τέλος του πολέμου.
*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος ε.α. με Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική και πρόεδρος του ΕΛΙΣΜΕ.
Πηγές: Με πληροφορίες και στοιχεία από τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ.