Γεωργία Χριστίνα Τσαούση, Αναλύτρια ΕΛΙΣΜΕ : Ο ρωσικός παράγων στα Βαλκάνια,
Η άσκηση ήπιας ισχύος (soft power) είναι η ικανότητα μιας χώρας να πείθει τις άλλες να κάνουν αυτό που θέλει χωρίς την χρήση βίας ή εξαναγκασμού. Η Σερβία έχει αποτελέσει τον κύριο σύμμαχο της Ρωσίας στα Βαλκάνια για αρκετούς αιώνες. Μέσα από στρατηγικές ήπιας ισχύος η Μόσχα έχει διατηρήσει την παρουσία της στην περιοχή μέσα από την διπλωματία, τις ενεργειακές συμφωνίες και το εμπόριο. Το 2014 το ρωσικό δίκτυο Sputnik απέκτησε την δική του θέση στα σερβικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργούνται κενά τα οποία οι Ρώσοι τεχνηέντως επιδιώκουν να εκμεταλλευθούν προς όφελός τους. Για τον λόγο αυτό η Ε.Ε. έχει δομήσει ισχυρά μέτρα για τις προ ενταξιακές χώρες, όπως είναι η Σερβία, η Αλβανία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η ΠΓΔΜ. Ιδιαίτερα για την περίπτωση της ΠΓΔΜ η Ρωσία έχει διασαφηνίσει πως είναι αντίθετη με την προσχώρηση της χώρας στο ΝΑΤΟ, όπως και με την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αποτέλεσμα του «αποτυχημένου δημοψηφίσματος» στα Σκόπια, όπως το χαρακτήρισε η Μόσχα, αποτελεί μια νίκη της τελευταίας απέναντι στη Δύση. Δημιουργούνται επομένως οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την περαιτέρω αποσταθεροποίηση της περιοχής, προς όφελος της ρωσικής επέκτασης.
Πριν από τέσσερα χρόνια, το 2014, έκδηλα η Ρωσία υποχρέωσε την Ουκρανία να αποστραφεί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι το οποίο επέφερε την έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια, με αποτέλεσμα την προσάρτηση της Κριμαίας από τους Ρώσους χρησιμοποιώντας στρατιωτική βία. Σήμερα η Ουκρανία δηλώνει φιλοευρωπαϊκή χώρα ενώ παράλληλα επιζητεί την εκκλησιαστική της χειραφέτηση από την Μόσχα.
Η Ρωσία έχει επικεντρωθεί στα Δυτικά Βαλκάνια και παρά τις όποιες δηλώσεις της περί φιλίας και αλληλεγγύης προς αυτά παρατηρείται η απουσία του οικονομικού παράγοντα. Το εμπόριο με την εν λόγω περιοχή έχει μειωθεί σημαντικά. Το 2016 το εμπόριο με την Σερβία (σύμμαχο της Ρωσίας) κυμαινόταν σε ποσοστό του 6,7%, ενώ το εμπόριο της Σερβίας με την Ε.Ε. την ίδια περίοδο άγγιζε το 64,4%. Μέσα από το ενεργειακό παιχνίδι η Ρωσία προσπαθεί να διεισδύσει στα Βαλκάνια με τον αγωγό Turkish Stream, ενώ τα σχέδια υλοποίησης του αγωγού South Stream κατέρρευσαν το 2014. Το γεγονός πως χώρες των δυτικών Βαλκανίων ενδέχεται να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και να ενισχυθεί η αμερικανική κυριαρχία αποτελεί τον βασικό παράγοντα διαμόρφωσης της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής.
Ανέκαθεν τα Βαλκάνια λόγω της στρατηγικής τους θέσης αποτελούσαν το μήλον της έριδος ανάμεσα στη Δύση και την Ρωσία. Σίγουρα το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την αποφασιστικότητα των δρώντων αλλά και από την προτεραιότητα που θα δοθεί σε πάγια άλυτα ζητήματα των Βαλκανίων.
ΠΗΓΕΣ
• http://www.kathimerini.gr/958559/article/epikairothta/kosmos/ta-valkania-h-ee-kai-to-paixnidi-ths-rwsias
• http://www.kathimerini.gr/988513/opinion/epikairothta/politikh/ti-epidiwkei-h-rwsia-sthn-pgdm
• https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2004-05-01/soft-power-means-success-world-politics
• https://www.theguardian.com/politics/2018/jan/10/western-balkans-backsliding-on-democracy-says-lords-committee
• https://www.geopolitica.ru/en/article/russias-geopolitical-interests-balkans
• http://www.foreignaffairs.gr/articles/71106/edward-p-joseph-kai-sinisa-vukovic/to-stoixima-toy-mayroboynioy-sto-nato
• http://bankingnews.gr/index.php?id=298172
• http://www.capital.gr/carnegieeurope-eu/3252493/oi-taktikes-tis-rosias-sta-dutika-balkania