Blog

Η στρατηγική της Τουρκίας στη Συρία: Χαλέπι, εκλογές και η αναβίωση του Εθνικού Όρκου

Η επιθετική ρητορική του Ερντογάν για τη Συρία αποκαλύπτει μια απελπισμένη προσπάθεια εκτροπής από την εσωτερική κρίση μέσω στρατιωτικής επέκτασης και αναβίωσης εθνικιστικών μύθων.

4 Σεπτεμβρίου 2025

Φωτογραφία: The Cradle
Το σπαθί πάνω από την πένα: το νέο μήνυμα της Άγκυρας

Η πολιτική στην Τουρκία, και ιδιαίτερα η εξωτερική της πολιτική, είναι ένα κωδικοποιημένο παιχνίδι συμβολισμών και θεάματος. Η πρόσφατη δήλωση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «Αν το σπαθί βγει από τη θήκη, δεν θα υπάρχει χώρος για την πένα και τον λόγο», που εκφράστηκε κατά τις εκδηλώσεις για την 954η επέτειο της Μάχης του Μαντζικέρτ (η σελτζουκική νίκη του 1071 που σηματοδότησε την αρχή της τουρκικής κυριαρχίας στην Ανατολία), δεν ήταν απλώς ένα ρητορικό πυροτέχνημα.

Ήταν ένα μήνυμα – μια ωμή διακήρυξη για την προώθηση της στρατιωτικής ατζέντας της Άγκυρας και της πολιτικής αναδιάταξης εντός της Συρίας.

Η δήλωση αυτή ήρθε εν μέσω ανανεωμένου κυβερνητικού πλαισίου που παρουσιάζει το κουρδικό ζήτημα ως μέρος μιας «Τουρκίας απαλλαγμένης από την τρομοκρατία». Ο Ερντογάν συνέχισε:

«Όπως όλοι οι αδελφικοί λαοί στη Συρία, έτσι και η ασφάλεια, η ειρήνη και η ευημερία των Κούρδων είναι εγγυημένες στην Τουρκία. Όσοι στρέφονται προς την Άγκυρα και τη Δαμασκό θα κερδίσουν. Όσοι σέβονται τον νόμο της αδελφοσύνης και της γειτνίασης θα κερδίσουν. Όσοι χάσουν τον δρόμο τους και αναζητήσουν νέους ξένους προστάτες θα χάσουν στο τέλος.»

Η φράση που συνοψίζει αυτές τις δηλώσεις, «Αν το σπαθί βγει από τη θήκη, δεν θα υπάρχει χώρος για την πένα και τον λόγο», δεν είναι απλώς μεταφορά· αντικατοπτρίζει την πρόθεση της Άγκυρας να αναδιαμορφώσει τις εσωτερικές και περιφερειακές ισορροπίες μέσω αποφασιστικής, ενδεχομένως μη αναστρέψιμης, στρατιωτικής δράσης.

Εκμετάλλευση της ισραηλινής κλιμάκωσης

Για να αποκρυπτογραφήσει κανείς την πολιτική της Άγκυρας για τη Συρία, είναι απαραίτητο να διαβάσει πέρα από τους τίτλους. Ενώ οι ισραηλινές επιθέσεις στη Συρία κυριαρχούν στον περιφερειακό λόγο, για την Τουρκία προσφέρουν ένα στρατηγικό προπέτασμα καπνού. Αντί να αντιμετωπίσει απευθείας το κράτος-κατακτητή, η Άγκυρα εκμεταλλεύεται αυτές τις στιγμές για να εξετάσει τις αντιδράσεις των μεγάλων δυνάμεων — Ρωσίας, ΗΠΑ, Ιράν — και να δοκιμάσει την ανθεκτικότητα των κουρδικών και δρούζικων δομών αυτονομίας στον βορρά.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επανέλαβε αυτήν την προσέγγιση δηλώνοντας: «Δεν συνιστούμε απειλή για καμία άλλη χώρα, εφόσον καμία άλλη χώρα δεν συνιστά απειλή για εμάς.»

Η Άγκυρα βλέπει ευκαιρία σε κάθε θραύσμα. Η αστάθεια που προκαλείται από τις ισραηλινές επιθέσεις δημιουργεί περιθώρια ελιγμών για την Τουρκία ώστε να εδραιώσει την επιρροή της στο Χαλέπι και πέραν αυτού, όχι με την «αντιπαράθεση» με το Τελ Αβίβ, αλλά με την αναδιάταξη των κομματιών που εκείνοι σκορπίζουν.

Προς το Χαλέπι: Εκστρατείες κατάκτησης και εκτροπής

Στην πρώτη γραμμή αυτών των στόχων βρίσκονται το Χαλέπι και τα πέριξ, και ακόμη και η Ροζάβα.

Μέσα σε κλιμακούμενες εικασίες για πρόωρες εκλογές, ο Ερντογάν αναζητεί μια επιτυχία στην εξωτερική πολιτική για να αντισταθμίσει τις εσωτερικές κρίσεις, ιδιαίτερα την οικονομική παρακμή. Κινήσεις όπως οι κοινοβουλευτικές επιτροπές και οι «ειρηνευτικές πρωτοβουλίες νέας γενιάς» λειτουργούν ως αντιπερισπασμοί.

Ο πραγματικός στόχος είναι πολύ πιο φιλόδοξος: μια εκστρατεία απορρόφησης του Χαλεπίου και της Ροζάβα στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας πριν από τις κάλπες.

Δύο σενάρια βρίσκονται υπό εξέταση:

Το πρώτο περιλαμβάνει μια κοινή επιχείρηση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και του Συριακού Εθνικού Στρατού για τη δημιουργία διαδρόμου προς το κεντρικό Χαλέπι. Αυτό θα χάριζε στον Ερντογάν μια εθνικιστική προπαγανδιστική νίκη — τον «Κατακτητή του Χαλεπίου» — και θα έθαβε βολικά τις οικονομικές δυσαρέσκειες.

Το δεύτερο, πιο ριζοσπαστικό σενάριο προβλέπει δημοψηφίσματα στο Χαλέπι και στη βόρεια Συρία υπό τουρκικό έλεγχο, ανοίγοντας τον δρόμο για αναβολή των εκλογών με το πρόσχημα της «εθνικής ασφάλειας» και της «περιφερειακής σταθερότητας». Σε αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση θα κερδίσει χρόνο και θα ενισχύσει τη νομιμοποίησή της.

Σε κάθε περίπτωση, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) επιδιώκει να ξαναχαράξει τον πολιτικό χάρτη της Τουρκίας αλλάζοντας την εδαφική πραγματικότητα της Συρίας.

Το φάντασμα του Εθνικού Όρκου

Τέτοιες κινήσεις απαιτούν ιστορική κάλυψη. Εδώ εισέρχεται το «Μισάκ-ι Μιλλί» (ο Εθνικός Όρκος), άλλοτε μια ξεθωριασμένη οθωμανική ανάμνηση, τώρα αναστημένη ως στρατηγικό δόγμα. Είτε μέσω της οθωμανικής νοσταλγίας είτε μέσω του τουρκικού στρατού, και οι δύο αφηγήσεις συγκλίνουν σε ένα σημείο: το Χαλέπι, η Λαττάκεια και η Ντέιρ Εζόρ αναπλαισιώνονται ως προγονικές διεκδικήσεις.

Σε ομιλία του τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, ο Ερντογάν δήλωσε:

«Όποιος απειλεί την πατρίδα μας, δεν θα διστάσουμε να δράσουμε, ανεξαρτήτως ποιος είναι. Δεν θα επιτρέψουμε καμία παρέμβαση ή αλλοίωση, είτε στα 782.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της εθνικής μας επικράτειας είτε εντός των συνόρων του Εθνικού Όρκου.»

Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται για απλό αναθεωρητισμό, αλλά για μια μορφή πολιτικού μύθου που χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για αναχάραξη συνόρων, ντυμένη με τη γλώσσα του πνευματικού και ιστορικού καθήκοντος. Η Άγκυρα σκηνοθετεί μια ιερή αποστολή από γεωπολιτικές φιλοδοξίες.

Η οικονομία της προσάρτησης: Ενέργεια, εμπόριο και γεωργικός πλούτος

Η ενδεχόμενη παρουσία της Τουρκίας στον άξονα Χαλεπίου και της βόρειας Συρίας είναι στρατηγικής σημασίας όχι μόνο στρατιωτικά και πολιτικά, αλλά και οικονομικά και ενεργειακά. Η γεωργική δυναμική της περιοχής και η θέση της πάνω σε ενεργειακούς διαδρόμους και εμπορικές οδούς που συνδέουν τη Λεβαντίνη με την Ανατολία, διαμορφώνουν επίσης τα μακροπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα της Άγκυρας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το όραμα του Μισάκ-ι Μιλλί πρέπει να αξιολογηθεί όχι μόνο από τη σκοπιά της εδαφικής ακεραιότητας, αλλά και από την οπτική της οικονομικής ανεξαρτησίας και της ενεργειακής ασφάλειας σε ένα διαρκώς πολυπολικότερο σύστημα.

Κίνδυνοι και αναδιατάξεις σε μια πολυπολική καταιγίδα

Τίποτε από αυτά δεν εξελίσσεται σε κενό. Κάθε κίνηση της Άγκυρας για αναχάραξη συνόρων ή για βαθύτερη εδραίωση σε συριακό έδαφος συγκρούεται με τα όρια που θέτει το διεθνές δίκαιο και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός.

Οι αλλαγές συνόρων μέσω βίας παραμένουν ραδιενεργές υπό το τρέχον σύστημα, μια πραγματικότητα που δεν διαφεύγει του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, της ΕΕ ή της Ουάσιγκτον. Εάν το Τελ Αβίβ κλιμακώσει την επιθετικότητά του, οι ήδη εύθραυστες περιφερειακές ισορροπίες της Τουρκίας θα μπορούσαν να διαρραγούν περαιτέρω.

Το ίδιο το πεδίο της μάχης είναι υπερπλήρες. Υπολείμματα του διασπασμένου κρατικού μηχανισμού της πρώην συριακής κυβέρνησης εξακολουθούν να ελέγχουν περιοχές. Κουρδικές πολιτοφυλακές με δυτική υποστήριξη κυριαρχούν σε μεγάλες εκτάσεις του βορά. Η σεκταριστική σύγκρουση με τη μειονότητα των Δρούζων παραμένει άλυτη. Ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν να έχουν παρουσία, ενώ η ιρανική επιρροή, που χτίστηκε με κόπο επί δεκαετίες, παραμένει βαθιά ριζωμένη.

Αυτές οι αντικρουόμενες παρουσίες όχι μόνο περιπλέκουν τους υπολογισμούς της Άγκυρας, αλλά και απειλούν να μετατρέψουν κάθε εισβολή σε ευρύτερη σύγκρουση.

Ωστόσο, για τον Ερντογάν, αυτή η αστάθεια αποτελεί πλεονέκτημα. Το θέαμα της σύγκρουσης αποσπά την προσοχή από την εσωτερική κρίση. Η αίσθηση της πολιορκίας μετατρέπεται σε πολιτικό κεφάλαιο. Η διπλωματία, μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, γίνεται παράσταση. Αυτό που έχει σημασία είναι ποιος ελέγχει το έδαφος, ποιος υπαγορεύει τον ρυθμό και ποιος βγαίνει κερδισμένος από την αφήγηση. Για τον Ερντογάν, δεν υπάρχει χώρος για αποκλιμάκωση.

Η επόμενη φάση της τουρκικής πολιτικής στη Συρία δεν θα γραφτεί σε ανακοινωθέντα ή συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός. Θα αποτυπωθεί στο έδαφος, σε στρατιωτικά φυλάκια, αναδιαμορφωμένα σύνορα και πολιτικά τετελεσμένα. Και όταν κατακαθίσει η σκόνη, η ιστορία δεν θα ειπωθεί από διπλωμάτες. Θα την αφηγηθεί όποιος εξακολουθεί να κρατά το «σπαθί».

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες του The Cradle.

The Cradle