Blog

Περιορισμένη ήταν η αναφορά των μέσων ενημέρωσης στο ατύχημα που στοίχισε τη ζωή σε ένα μόνιμο στέλεχος των ενόπλων δυνάμεων κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Λακωνική και η ανακοίνωση του ΓΕΣ: «Την Τρίτη 06 Σεπτεμβρίου 2016 και περί ώρα 18:15, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής δραστηριότητας στη Λέσβο, ερπυστριοφόρο όχημα Μονάδας της 98 ΑΔΤΕ ανετράπη με αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό του οδηγού του, ΕΜΘ Επιλοχία Μ.Κ. Τα αίτια του δυστυχήματος διερευνώνται αρμοδίως».
Το συμβάν έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά ανάλογων ατυχημάτων που ταλανίζουν τις ένοπλες δυνάμεις όλων των χωρών του κόσμου αποστερώντας τη ζωή σε νέους κατά πλειονότητα ανθρώπους. Ανάλογα ατυχήματα προσελκύουν το ενδιαφέρον περισσότερο από τα καθημερινά και εξίσου τραγικά επικαλούμενα «εργατικά» ατυχήματα. Ειδικά μάλιστα τα στρατιωτικά ατυχήματα που σχετίζονται με ιπτάμενα μέσα ή εμπεριέχουν μεγάλο αριθμό ανθρώπινων απωλειών αποτελούν «πρωτοσέλιδα» των ειδήσεων προσελκύοντας το ενδιαφέρον των αναγνωστών και προκαλώντας συνήθως πολιτικές αντιπαραθέσεις. Σχετικά όμως απαρατήρητη παρέρχεται η συνεχής αιμορραγία από μικρής μεν έκτασης αλλά τραγικών συνεπειών ατυχήματα στις καθημερινές δραστηριότητες των ενόπλων δυνάμεων που αφορούν εκπαίδευση ή ενέργειες ρουτίνας.
Εκατοντάδες χρόνια ανθρώπινης πολεμικής εμπειρίας δεν κατέστησαν δυνατή την εξάλειψη ανάλογων ατυχημάτων στην προσπάθεια οικοδόμησης αξιόπιστου αμυντικού μηχανισμού. Ο συνδυασμός κινήσεων, οπλικών μέσων, φονικών πυρών, ορμητικών ενεργειών, πλήθους εμπλεκομένων ανθρώπων και πολλαπλών αστάθμητων παραγόντων εμπεριέχει κινδύνους που δεν είναι δυνατόν να εκμηδενιστούν. Σίγουρα όμως μπορούν να μειωθούν σε «αποδεκτά όρια» (μη αποδεκτός ορισμός όταν αναφέρεται σε ανθρώπινες ζωές) με την επισταμένη λήψη μέτρων ασφαλείας σε πολλά επίπεδα. Η επιδίωξη όμως της «μέγιστης ασφάλειας» παρουσιάζει τον κίνδυνο της επιβαλλομένης ή ασυναίσθητης αποφυγής αναγκαίων εκπαιδευτικών ενεργειών που απαιτούνται για την απόκτηση υψηλής μαχητικής ισχύος σε ένα στράτευμα.
Πιθανόν να προταθεί η χρήση εξομοιωτών εκπαίδευσης για την αποφυγή απωλειών. Οπωσδήποτε ο εξομοιωτής αποτελεί ένα σημαντικότατο μέσο εκπαίδευσης που παρέχει οικονομία αλλά και επαρκή ασφάλεια στον εκπαιδευόμενο. Μάλιστα οι ικανότητες τους αυξάνονται συνεχώς επιτρέποντας τη συνεκπαίδευση τμημάτων σε απαιτητικές χρονικές συνθήκες και σε περιβάλλοντα μη ευκόλως διαθέσιμα. Παρά ταύτα, όλοι οι πραγματικά εμπειροπόλεμοι στρατοί αναγνωρίζουν τη μοναδική αξία της πραγματικής και ρεαλιστικής εκπαίδευσης σε χώρο, χρόνο, συνθήκες ακόμη και με την παρουσία ενός λελογισμένου κινδύνου και ρίσκου. Για άλλη μια φορά, οι ένοπλες δυνάμεις καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ των αντικρουόμενων παραγόντων ασφάλειας, οικονομίας, διαθεσιμότητας μέσων και χώρων ώστε να επιτύχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα. Αληθής και η, αντιφατική εκ πρώτης όψεως διαπίστωση, ότι τα ατυχήματα κατά τη διάρκεια των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων μειώνονται με περισσότερη εκπαίδευση.
Επανερχόμενοι στα ατυχήματα στις ένοπλες δυνάμεις και στις αιτίες τους συνήθως διαπιστώνουμε μια αλληλουχία σφαλμάτων που οδήγησαν στο τραγικό αποτέλεσμα. Σφάλματα που ανάγονται σε αστοχίες υλικού, παλαιότητα ή ακαταλληλότητα μέσων, κακή συντήρηση, λανθασμένο σχεδιασμό ενέργειας, εσφαλμένη εκτέλεση, άγνοια ή παραμέληση κανονισμών και διαδικασιών, υπερεκτίμηση δυνατοτήτων ακόμη και εγκληματική αδιαφορία σε διαφορετικά επίπεδα. Η διερεύνηση των αιτίων ενός ατυχήματος πρωταρχικά πρέπει να αποσκοπεί στην αποφυγή επανάληψης του και δευτερευόντως στην απόδοση των ενδεδειγμένων ευθυνών. Πρέπει να είναι μια διαδικασία ακριβώς ανάλογη με αυτή που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στα αεροπορικά μέσα και έχει κατακόρυφα μειώσει την αναλογία ατυχημάτων σε σχέση με τον αριθμό των μετακινουμένων. Ακόμη όμως και αυτή η αυστηρά διαδικασία δεν έχει μηδενίσει τα αεροπορικά ατυχήματα και φυσικά δεν έχουν σταματήσει οι πτήσεις για λόγους αποφυγής των δυστυχημάτων!
Κάθε ατύχημα, ανεξαρτήτως μεγέθους και απωλειών εκπέμπει πολλαπλά μηνύματα προς πολλαπλές κατευθύνσεις και πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος. Επανερχόμενος σε αεροπορικά ατυχήματα ενθυμούμαι περιπτώσεις καταφανούς λανθασμένης ενέργειας των πιλότων που δεν εμπόδισαν όμως την επιτροπή διερευνήσεως να προχωρήσει εντοπίζοντας τα βαθύτερα αίτια που είχαν σχέση (για παράδειγμα) με την πλημμελή εκπαίδευση, ανικανότητα αξιολογήσεως του πληρώματος και υπερβολική κόπωση και πίεση.
Στις ένοπλες δυνάμεις, όπως και στην πλειονότητα των δραστηριοτήτων, ο παράγοντας άνθρωπος ευθύνεται για το μείζον μέρος των ατυχημάτων είτε ως άμεσα εμπλεκόμενος είτε έμμεσα με την αδυναμία πρόληψης. Η παλαιότητα, γήρανση ή ακόμη ακαταλληλότητα υλικού και οι εδαφικές και καιρικές συνθήκες έπονται ή συνήθως συμβάλλουν. Στο τέλος, το τραγικό αποτέλεσμα είναι η συνισταμένη πολλών αστοχιών και η ενδελεχής εξέταση τους καταλήγει σε πληθώρα διαπιστώσεων και συμπερασμάτων ακόμη και άμεσα άσχετων με το υπόψη ατύχημα. Για παράδειγμα, στο συγκεκριμένο ατύχημα η ηλικία του θύματος (ετών 38) σε συνάρτηση με τα καθήκοντα που εκτελούσε (οδηγός ερπυστριοφόρου) ενδεχομένως να οδηγούν στο συμπέρασμα μιας αύξησης των ηλικιακών ορίων του μονίμου προσωπικού μας. Ανάλογα συμπεράσματα ενδεχομένως να μας αποκαλύψει και η «ηλικία» του μέσου (ερπυστριοφόρου).
Συνοψίζοντας, η ύπαρξη αξιόμαχου στρατεύματος ήταν και θα είναι συνδεδεμένη με πολλαπλούς κινδύνους. Η προσπάθεια εκμηδένισης των ατυχημάτων μέσω μείωσης των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ή μείωσης του βαθμού επικινδυνότητος καίτοι ηχεί ευχάριστη εντούτοις εμπεριέχει κινδύνους ειδικά για ένα στράτευμα που καλείται καθημερινά να αντιμετωπίσει πολλαπλές απειλές. Φυσικά και υπάρχουν πολλά όμως περιθώρια μείωσης των ατυχημάτων μέσω αντικειμενικής διερεύνησης, εξακρίβωσης των αιτίων και καταπολέμησης των πραγματικών αιτίων  χωρίς να εστιάζουμε στους επιφανειακούς υπόλογους και χωρίς να υπάρχει μια συντεχνιακή νοοτροπία κάλυψης υπαρκτών ασθενών σημείων. Πρέπει όμως παράλληλα να γίνει ευρέως κατανοητό ότι η απόκτηση και διατήρηση του αξιόμαχου ενός στρατεύματος εμπεριέχει το αναπόφευκτο κόστος ανθρωπίνων απωλειών ειδικά σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Η επιδίωξη μηδενισμού ή μείωσης  του αριθμού των δεικτών ατυχημάτων δεν πρέπει να αποτελεί τη μοναδική επιδίωξη της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας παρά μόνο συνεκτιμώμενη και με άλλες παραμέτρους που προσδιορίζουν τη μαχητική ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων. Επιπλέον οι θεραπευτικές ενέργειες πρέπει να αντιμετωπίζουν τις πραγματικές αιτίες του δυστυχήματος και όχι να αποτελούν τροχοπέδη για τις αναγκαίες εκπαιδευτικές δραστηριότητες μέσω περιορισμού τους ή της άνωθεν επιβαλλόμενης αποφυγής τους.
Τελευταία όμως και σημαντικότερο από όλα είναι ότι το κράτος πρέπει να αναγνωρίζει όλους τους παθόντες κατά τη διάρκεια της θητείας ή της καριέρας τους στις ένοπλες δυνάμεις, ως τον αναπόφευκτο εκείνο φόρο αίματος που καλούμαστε να πληρώσουμε ως Έλληνες για τη διασφάλιση της εδαφικής μας ακεραιότητας, της εθνικής μας ανεξαρτησίας και στα πλαίσια των συνταγματικών μας υποχρεώσεων.  Αντίστοιχη λοιπόν πρέπει να είναι και η στάση της πολιτείας προς αυτούς τους ανθρώπους και τους οικείους τους.