Blog

Σε όλη την διάρκεια της επτάχρονης περιόδου των μνημονίων οι Κυβερνήσεις αναφέρονται γενικόλογα στην περίφημη «ανάπτυξη» της χώρας δίχως να επεξηγούν την σχετική στρατηγική (βασικοί αναπτυξιακοί πυλώνες, τρόπος υλοποιήσεως ανά περιοχή, χωροταξική κατανομή, χρονοδιαγράμματα, νομικό πλαίσιο, κοστολόγηση, χρηματοδότηση, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, παραμεθόριες περιοχές κ.λπ.), γεγονός που δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό για την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα των εκάστοτε εμπλεκομένων.

Σε μια προσπάθεια συμβολής στην εθνική ανάπτυξη, το παρόν άρθρο ισχυρίζεται ότι ο βασικός αναπτυξιακός πυλώνας, πέριξ του οποίου  θα πρέπει να κτισθεί το όλο αναπτυξιακό εθνικό οικοδόμημα, θα πρέπει να είναι η θαλάσσια ισχύς, βάσει της γεωγραφίας, της Ιστορίας, της παραδόσεως και του πολιτισμού μας.

Η Θαλάσσια Ισχύς είναι η εκδήλωση της εθνικής ισχύος ενός κράτους στο υγρό στοιχείο και περιλαμβάνει το πολεμικό και εμπορικό ναυτικό, τις υπάρχουσες υποδομές θαλάσσιας δραστηριοποιήσεως καθώς και εκμεταλλεύσεως των θαλασσίων και υποθαλασσίων πλουτοπαραγωγικών πόρων, την δυνατότητα ελέγχου θαλασσίων κομβικών σημείων, καθώς  και την ναυτική παράδοση και ενασχόληση του πληθυσμού.

Με την θαλάσσια ισχύ το έθνος αντλεί δυνάμεις τόσο από την εσωτερική του συγκρότηση, όσο και από τις συμμαχίες καθώς και από τις περιοχές ασκήσεως ελέγχου ή επιρροής. Ταυτόχρονα η θαλάσσια ισχύς συνδέεται με την οικονομική δύναμη και με τις έννοιες αστική τάξη, κίνηση και διαρκής ροή περιβάλλοντος, εμπόριο, ανθρωποκεντρική και ορθολογική θεώρηση των πραγμάτων, παιδεία, επιστήμες, τέχνες και δημοκρατία.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
«Μέγα το της θαλάσσης κράτος» είναι το συμπέρασμα του Ιστορικού Θουκυδίδου. «Εκείνος που εξουσιάζει την θάλασσα, εξουσιάζει το εμπόριο και εκείνος που είναι άρχων του εμπορίου του κόσμου, είναι άρχων του πλούτου του κόσμου», αποφαίνεται οSirWalterRaleigh (1552-1618). Ο ναύαρχος Alfred Thayer Mahan (1840-1914), θεωρεί ότι  «Κυριαρχία των θαλασσών μέσω ναυτικού εμπορίου και ναυτικής ηγεμονίας μέσω της ναυτικής ισχύος σημαίνει ηγεμονική επιρροή στον κόσμο». Ο Nicholas Rodger θεωρεί ότι «Τα Ναυτικά χρειάζονται συναίνεση επειδή απαιτούν το μέγιστον της εμπλοκής των ναυτιλλομένων, των ιδιοκτητών των σκαφών, των εμπόρων, των πιστωτών και των επενδυτών». Συναφώς, ο Harding εξηγεί ότι «Η θαλάσσια ισχύς της Μ. Βρετανίας δεν οφείλεται απλώς στο ναυτικό ή στον πολεμικό στόλο αλλά στην αποτελεσματική ενσωμάτωση της διοικήσεώς της, του πολιτικού της συστήματος, του στρατού της, των αποικιών της και της εμποροναυτικής οικονομίας της στην κατεύθυνση των σκοπών του κράτους(…).Η φράση του Προέδρου της Γαλλίας F. Mitterrand, ότι «κάθε κράτος κάνει την πολιτική της Γεωγραφίας του», είναι διαχρονικής σημασίας.

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η Θαλάσσια στρατηγική αφορά στις κατάλληλες αποφάσεις της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας (πολιτικές, διπλωματικές, οικονομικές, κοινωνικές και στρατιωτικές), οι οποίες επηρεάζουν την κατάσταση, την ανάπτυξη και τον τρόπο χρήσεως του συνόλου των συντελεστών της θαλασσίας ισχύος, προκειμένου να επιτευχθούν οι συναφείς Εθνικοί Σκοποί.

Η Θαλάσσια στρατηγική θα πρέπει να προβλέπει την ανάπτυξη, την λειτουργία και τον τρόπο χρήσεως σειράς παραμέτρων θαλασσίας ισχύος όπως οι εξής:
•Άμυνα και αστυνόμευση θαλασσίου περιβάλλοντος (ΠΝ, ΛΣ, υποδομές, μέσα ISR κ.λπ.).
•Εμπορικό ναυτικό, εφοπλισμός, ναυτιλία.
•Λιμενικές υποδομές και εγκαταστάσεις.
•Προστασία και ανάπτυξη ναυπηγοεπισκευαστικών ζωνών.
•Συντήρηση και επαύξηση ναυτικής παραδόσεως και πνεύματος κοινωνίας.
•Κατανομή σχετικών οικονομικών πόρων για θαλάσσια ανάπτυξη.
•Θαλάσσιος τουρισμός, αναψυχή και αθλητισμός.
•Διαχείριση και εκπαίδευση ανθρωπίνου δυναμικού ναυτικών επαγγελμάτων
•Θαλάσσια οικολογία.
•Συντονισμός διαχειρίσεως θαλασσίων δραστηριοτήτων
•Προστασία αλιείας και βιομηχανίας αλιευμάτων
•Διαπραγματεύσεις διεθνών εμπορικών συμφωνιών
•Σχεδιασμός και πολιτική αντιμετωπίσεως μέτρων, μποϋκοτάζ, διεθνών περιορισμών εμπορικής ναυτιλίας
•Υποστήριξη έρευνας σε θαλάσσιους τομείς
•Υποστήριξη υδρογραφικών, χαρτογραφικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ναυτιλιακών βοηθημάτων
•Βελτιστοποίηση ναυτικών και ναυτιλιακών επικοινωνιών
•Εκμετάλλευση θαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και ορυκτών

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η θάλασσα καλύπτει περίπου το 70% της γήινης επιφάνειας και περίπου το 80% του παγκοσμίου πληθυσμού διαμένει σε αποστάσεις έως 100 ν.μ. από τις ακτές (με αυξητικές τάσεις) και περισσότερες από τα ¾ των κρατών μελών του ΟΗΕ έχουν ακτές. Αυτό σημαίνει ότι ένα συντριπτικό ποσοστό της πολιτικής και οικονομικής παγκοσμίου δραστηριότητος λαμβάνει χώρα σε ένα στενό διάδρομο ξηράς και θαλάσσης πλάτους περί τα 300 ν.μ. (200 ν.μ. της ΑΟΖ και 100 η χερσαία παράκτια ζώνη), ο οποίος ονομάζεται παράκτια περιοχή και ορίζεται ως ο χώρος (θαλάσσιος, χερσαίος και εναέριος) ο  οποίος υπόκειται κατά κυρίαρχο τρόπο σε εμπλοκή και επιρροή από την θάλασσα.

Η διαρκώς αυξανομένη ενεργειακή εξάρτηση και η θαλάσσια διακίνηση υδρογονανθράκων σε ποσοστό άνω του 90%, αυξάνει την στρατηγική σημασία των θαλασσίων οδών επικοινωνίας και ιδιαίτερα των υποχρεωτικών περιοχών διελεύσεως (π.χ. στενά Μάλακκα, Ορμούζ, Ταϊβάν, Σουέζ, Αιγαίο, Βόσπορος, Γιβραλτάρ κ.λπ.) και συγχρόνως ενισχύει την τάση των ναυτικών εξοπλισμών.

Το θαλάσσιο περιβάλλον συνήθως αναλύεται και εξετάζεται σε έξι κύριες διαστάσεις που είναι η φυσική, η οικονομική, η διπλωματική, η πολιτική, η νομική και η στρατιωτική.Αν και στις παράκτιες περιοχές κάθε στρατιωτική επιχείρηση έχει διακλαδικό χαρακτήρα, το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) κατέχει δεσπόζουσα θέση στο υγρό στοιχείο αφού διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά και δυνατότητες όπως την πρόσβαση, την κινητικότητα, την μεταφορική ικανότητα, την παραμονή σε επίμαχες περιοχές, την πολυχρηστικότητα, την αντοχή και ανθεκτικότητα, καθώς και το στρατηγικό και επιχειρησιακό πλεονέκτημα. Η χρήση των ΠΝ δυνατόν να είναι στρατιωτικής, αστυνομικής και διπλωματικής φύσεως, ενώ οι εκάστοτε αποστολές ενός ΠΝ είναι δυνατόν να ενταχθούν σε τρεις βασικούς ρόλους: Πολεμικές επιχειρήσεις – θαλάσσια ασφάλεια – διεθνή εμπλοκή.

ΕΘΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Προκειμένου να μην μετατραπεί η οικονομική σε γεωπολιτική κρίση, η χώρα θα πρέπει να παραμείνει στην ΕΕ (η χώρα μας ευνοείται από την πολιτική εμβάθυνση και αυτονόμηση της Ε.Ε., με την Τουρκία εκτός αυτής) και στο ΝΑΤΟ, να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από τα γεωστρατηγικά της πλεονεκτήματα και ταυτόχρονα να εξετάσει την πολυεπίπεδη αμοιβαία αύξηση της συνεργασίας της, με επιλεγμένες χώρες όπως π.χ. η Ρωσία, η Κίνα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Η ΕΕ θα πρέπει να πεισθεί ότι η αξιοποίηση της δεσπόζουσας γεωστρατηγικής θέσεως του Ελληνισμού στην περιοχή αυτή, ωφελεί στρατηγικά και ενεργειακά την Ένωση.

Έναντι της αδιαμφισβήτητης τουρκικής απειλής, η οποία πρόκειται να διογκωθεί κατά τα επόμενα λίγα έτη, η χώρα μας θα πρέπει να επιλέξει είτε να υπηρετήσει υπαρξιακά και ζωτικά της Εθνικά Συμφέροντα, με όρους ουσιαστικής αποτροπής, είτε να αφεθεί στην φθίνουσα πορεία της εθνικής της ισχύος και να αποδεχθεί έναν ενδεχόμενο ρόλο  δορυφόρου της Τουρκίας με ότι αυτό συνεπάγεται.

Στο πλαίσιο αυτό η χώρα μας θα πρέπει να επισπεύσει τις απαιτούμενες ενέργειες για την αξιοποίηση των ενεργειακών μας πόρων και να επενδύσει στην αυτοβοήθεια (ΕΔ, ΣΑ, αμυντική βιομηχανία, υψηλή τεχνολογία) καθ’ όσον είναι αυτή που συμβάλλει καθοριστικά στην αποτροπή. Παράλληλα η Ελλάδα χρειάζεται ανόρθωση του αξιακού της συστήματος και των ορθών προτύπων με συστηματική και υγιή αναμόρφωση της παιδείας καθώς και με επένδυση στον πολιτισμό (π.χ. μετατροπή της σε διεθνές κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών). Ταυτόχρονα θα πρέπει να αντιμετωπισθούν κατά προτεραιότητα και με δραστικές ενέργειες τα θέματα της υπογεννητικότητος, της μεταναστεύσεως και του Ισλάμ στην χώρα μας.

Η χώρα μας κατέχει προνομιακή θέση στο κέντρο της Α. Μεσογείου η οποία αποτελεί ζωτική γεωστρατηγική και γεωοικονομική περιοχή και αποτελεί την πλησιέστερη πύλη εισόδου προς την Δύση, για εμπορεύματα από την Άπω Ανατολή. Ο συνδυασμός της μεγάλης μας ακτογραμμής (10η παγκοσμίως), της άμεσης προσβάσεως σε θαλάσσιες γραμμές επικοινωνιών παγκοσμίου σημασίας, των χιλιάδων νήσων, των φυσικών λιμένων, της ναυτοσύνης σημαντικού μέρους του πληθυσμού, των υποθαλασσίων ενεργειακών κοιτασμάτων, των φημισμένων τουριστικά ακτών και θαλασσών και της ιστορίας με τον πολιτισμικό μνημειακό θησαυρό της, καθιστούν την Ελλάδα μοναδική για σχεδίαση, ανάπτυξη και εφαρμογή θαλασσίας αναπτυξιακής στρατηγικής, με βάσιμες προσδοκίες μεγάλης οικονομικής αναπτύξεως.

Κύριες αιτίες της μη αξιοποιήσεως, μέχρι στιγμής, των εν λόγω πλεονεκτημάτων στον απαιτούμενο βαθμό είναι το μη σταθερό φορολογικό σύστημα, η υψηλή φορολογία, η εχθρική σχετική νομοθεσία, ο κρατισμός, η γραφειοκρατία, η έλλειψη υποδομών (π.χ. λιμενικές εγκαταστάσεις, μαρίνες, μεταφορικές υποδομές από λιμένες κ.λπ.), οι ιδεοληψίες ανεπαρκών πολιτικών, η αντιπαραγωγική αντίληψη λειτουργίας του συνδικαλιστικού συστήματος και η έλλειψη διακομματικής Εθνικής Στρατηγικής, που χρεώνεται στο σύνολο του πολιτικού μας συστήματος.

Η θεραπεία όλων αυτών των στρεβλώσεων θα ήταν δυνατόν να προσφέρει τα ακόλουθα ζωτικά πλεονεκτήματα (πολλά εξ αυτών περιγράφονται σε σχετική έκθεση του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος):
-Μετεξέλιξη Ελλάδος σε οικονομικό κέντρο της Α. Μεσογείου, με προσφορά ολοκληρωμένων οικονομικών και εμπορικών υπηρεσιών που θα προσελκύσουν μεγάλες ξένες εταιρείες και χρηματοοικονομικές δραστηριότητες, με ότι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία.
-Προτιμώμενο προορισμό αναψυχής και θαλασσίου τουρισμού κυρίως της ΕΕ, με προσέλκυση ανθρώπων και σκαφών αναψυχής από όλο τον κόσμο. Η εξέλιξη αυτή θα προκαλέσει σημαντική αύξηση των θέσεων εργασίας (π.χ. η προσέλκυση 1000 σκαφών άνω των 25 μέτρων δημιουργεί 20000 θέσεις).
-Κύρια αφετηρία (home porting hub) κρουαζιερόπλοιων της Α. Μεσογείου.
-Διεθνές κέντρο ποιοτικού τουρισμού και τους 12 μήνες του έτους.
-Διαμετακομιστικό κέντρο Κεντρικής/Ανατολικής Ευρώπης και Α. Μεσογείου.
-Βελτίωση και ενίσχυση των παραμέτρων που σχετίζονται με την ποντοπόρο ναυτιλία και την ακτοπλοϊα, με σκοπό η σημερινή δημιουργία 300.000 άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας, καθώς και οι εισροές  € 13 – 19 δις ετησίως, να αυξηθούν εκθετικά.
-Ομαλή λειτουργία ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης με στρατηγικά, οικονομικά και κοινωνικά θετικά αποτελέσματα.
-Στρατηγική ανάπτυξη αλιείας και ιχθυοκαλλιέργειας.
-Εκμετάλλευση υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
Το ανωτέρω θαλάσσιο αναπτυξιακό μοντέλο πέραν των προφανών οικονομικών, και κοινωνικών θετικών επιπτώσεων, πρόκειται να ενισχύσει τους ακόλουθους τομείς στρατηγικού επιπέδου:
-Συγκράτηση και αύξηση του πληθυσμού των ελληνικών νήσων, με προοπτικές σημαντικής οικονομικής  αναπτύξεως αυτών.
-Defacto αντιμετώπιση τουρκικών διεκδικήσεων λόγω διαρκούς παρουσίας του διεθνούς παράγοντα και συμφερόντων του στις ελληνικές θάλασσες.
-Αύξηση ποσοστού πληθυσμού εμπλεκομένου σε άμεσα ή έμμεσα με θαλάσσια επαγγέλματα, με ανάλογη απόκτηση εμπειρίας και τεχνογνωσίας.
-Συγκράτηση νέων Ελλήνων υψηλού μορφωτικού επιπέδου στην χώρα.

Στο πλαίσιο της θαλάσσιας στρατηγικής η χώρα μας χρειάζεται ενίσχυση της διακλαδικότητος των ΕΔ και ισχυρές αποτρεπτικές αεροναυτικές δυνάμεις, με διαρκή παρουσία σε ολόκληρη την θαλάσσια περιοχή εθνικού ενδιαφέροντος (Αιγαίο, Ιόνιο, Κρητικό, ΝΑ Μεσόγειος). Αποδεικνύεται ότι η έλλειψη αξιόπιστης στρατιωτικής παρουσίας σε περιοχές εθνικού ενδιαφέροντος, εκπέμπει εσφαλμένα πολιτικά μηνύματα και προκαλεί την πλήρωση του κενού αυτού από στρατιωτικές δυνάμεις άλλων ενδιαφερομένων χωρών, με αποτέλεσμα την σταδιακή ανατροπή του κρατούντος statusquo και δημιουργία defacto νέων πολιτικών δεδομένων.

Ο όρος «Ελλάδα» παραπέμπει συνειρμικά σε θάλασσα και χιλιάδες νησιά.Μία χώρα σε μοναδική κομβική θέση, με σπάνιες ομορφιές, ορυκτό πλούτο και μία υπεραξία παγκοσμίως γνωστή που την καθιστά πόλο έλξεως και οφείλεται στον πολιτισμό των αρχαίων της προγόνων. Οι αναπτυξιακές  προϋποθέσεις υπάρχουν αλλά αποτελεί ζητούμενοη πολιτική ωριμότητα και κρίση των Ελλήνων συμπολιτών ώστε να εκλέγουν κατάλληλες και εμπνευσμένες ηγεσίες με αποκλειστικό κριτήριο την ικανότητα και αποτελεσματικότητα εκπληρώσεως των Εθνικών Συμφερόντων.
Μαϊος 2017

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Γρίβας Κ. «Ελληνική Αμυντική Στρατηγική για τον 21ο Αιώνα», σελ. 81 – 95
2.Δεμέστιχας Γ. (Αντιναύαρχος ε.α.) «Ελληνική Εθνική Στρατηγική», σελ. 189 – 203
3.Ministry of Defence «Joint Doctrine Publication 0-10 British Maritime Doctrine», JDP 0-10, August 2011
4.Vego M. N. «Naval Strategy and Operations in Narrow Seas», US Naval War College, Newport, Rhode Island, FRANK CASS, London – Portland, OR, 2003
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
1.Ηλιόπουλος Η. «Η Γεωγραφική Σημασία της Ναυτικής Γεωγραφίας για την Ναυτική Ισχύ και Στρατηγική», Πέμπτη, 17 Μαρτίου 2011
2.Azhar Ahmad «Maritime Power and Strategy» NDU Journal 2014
3.Barett T. Vice Admiral, RAN «Maritime Power in the 21st Century, Speech to the Royal College of Defence Studies», London, 02 July 2015
4.Holmes J. & Yoshihara T.,  «The Meaning of Sea Power», December 10, 2011
5.Kelly T. «Maritime Security, Sea Power and Trade», US Naval War College, Newport, Rhode Island, March 25, 2014
6.Weitz R. Maritime Power and Grand Strategy, Conference on American Grand Strategy and Maritime Power, 08 – 16 – 2011