Blog

Η εκδήλωση της πρόσφατης και εν εξελίξει κρίσης μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας έφερε για άλλη μια φορά στην επιφάνεια το ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον της Μέσης Ανατολής, και κυρίως την πολιτική διαίρεση των χωρών της αραβικής χερσονήσου και τις αδυναμίες που χαρακτηρίζουν την συνεργασία των αραβικών κρατών του Περσικού Κόλπου.

Η εν λόγω κρίση υποβόσκει εδώ και μερικά χρόνια και στοιχεία της είχαν φανεί το 2014. Αυτή την φορά όμως έλαβε χώρα λίγες μόλις μέρες μετά την επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου στην Σαουδική Αραβία και το Τελ Αβίβ. Ποιά είναι, λοιπόν, τα αίτια αυτής της ενδοαραβικής σύγκρουσης;

Ενώ επίσημα το κύριο αίτιο για την πρωτοφανή απομόνωση από την Σαουδική Αραβία ενός συμμαχικού και πολιτιστικά ανάδελφου κρατιδίου, όπως του Κατάρ, ήταν η λεγόμενη στήριξη δικτύων ασύμμετρων του σουνιτικού ουαχαβιτικού πολιτικού Ισλάμ στην Μέση Ανατολή και τον κόσμο, ο ισχυρισμός δεν πείθει, διότι τέτοιου είδους δίκτυα είχαν διαμορφωθεί με την άμεση ή έμμεση ανοχή, ή και σύμπραξη, όλων των αραβικών χωρών της χερσονήσου στο Αφγανιστάν την δεκαετία του ’80 και παραμένουν ενεργά έκτοτε με διάφορες ονομασίες: Ταλιμπάν, Αλ-Κάιντα, Νταές κλπ. Επομένως δεν είναι δυνατόν να απομονώνεται το Κατάρ ως «αποδιοπομπαίος τράγος» από μία ένωση κρατών για μία ενέργεια ή τακτική που διέπει με τον ένα ή άλλο τρόπο την επίσημη ή ανεπίσημη πολιτική των κατηγόρων του Κατάρ. Η ουσιαστική αιτία, λοιπόν, είναι άλλη και ονομάζεται ενδοαραβικός διαίρεση για το Παλαιστινιακό.

Πέραν του οιοδήποτε ανταγωνισμού διέπει τις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ λόγω του χρηματικού και ενεργειακού πλούτου των δύο κρατών, η εξωτερική πολιτική του Κατάρ, μίας χώρας-μινιατούρας πληθυσμιακά και εδαφικά, χαρακτηρίζεται όντως ως μεγαλοίδεατική και πολυδιάστατη και διαφέρει σε πολλά σημεία από την μονοδιάστατη εξωτερική πολιτική της ηγεμονικής δύναμης του Ριάντ στην Αραβική Χερσόνησο. Η Ντόχα δεν δέχεται την καταλυτική ηγεμονία και κηδεμονία του Ριάντ και θέλει να κάνει την διαφορά σε διάφορους τομείς. Στο επίκεντρο η ανεξαρτησία της Παλαιστίνης από την διεθνώς παράνομη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Τελ Αβίβ.

Το Κατάρ σε αντίθεση με το Ριάντ στήριξε και στηρίζει διπλωματικά το ισλαμιστικό κίνημα της Χαμάς προσφέροντας τις διπλωματικές του υπηρεσίες και εκτόπισμα για επίλυση του Παλαιστινιακού σε μια εποχή παλαιστινιακής αδυναμίας, συνέπεια της εσωτερικής διαίρεσης των Παλαιστινίων ανάμεσα στην ισλαμιστική Χαμάς (Λωρίδα της Γάζας) και την εθνοτική Φάταχ (Δυτική Όχθη) αλλά και τακτικού πλεονεκτήματος του Τελ Αβίβ, ως παράνομης δύναμης κατοχής της Παλαιστίνης.

Το ίδιο ισχύει και για την μουσουλμανική αδελφότητα της Αιγύπτου που στηρίζει επίσης το Κατάρ φέρνοντας το αντιμέτωπο όχι μόνο με τον στρατάρχη Σίσι αλλά και πάλι με το Τελ Αβίβ αντίπαλος του οποίου είναι η μουσουλμανική αδελφότητα στο Παλαιστινιακό.
Τί κοινό λοιπόν έχουν η Χαμάς και η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου; Είναι γεωπολιτικοί αντίπαλοι του Τελ Αβίβ και στηρίζουν την ανεξαρτητοποίηση της Παλαιστίνης με συμμετρικά ή ασύμμετρα χτυπήματα, την στιγμή που το Τελ Αβίβ έχει επιτύχει την συνθηκολόγηση των Αράβων γειτόνων του, πλην Συρίας και Λιβάνου. Κάθε στήριξη, λοιπόν, της Χαμάς από το Κατάρ είναι ενάντια στα συμφέροντα του Τελ Αβίβ και αυτό προφανώς υπενθύμισε ο Τραμπ στον Βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας πριν από λίγες ημέρες, λίγο πριν μεταβεί στο Τελ Αβίβ.

Ωστόσο είναι προφανές ότι η διαφαινόμενη ασταθής εξωτερική πολιτική του Τραμπ στην Μέση Ανατολή δημιουργεί ανεξήγητες και επιπόλαιες αντιθέσεις: από την μία πιέζει τους Σαουδάραβες κατά των Καταρινών πουλώντας όπλα σε αμφότερους, αποδυναμώνοντας τους σουνίτες συμμάχους του στην περιοχή προς όφελος μιας πάγιας πολιτικής των ΗΠΑ υπέρ του Τελ Αβίβ, μιας πολιτικής η οποία μέχρι τώρα δεν έχει φέρει την ειρήνη για κανένα, ούτε καν για τους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή. Το δίλημμα είναι ξεκάθαρο για την Ουάσινγκτον: εάν δεν δοθεί πλήρης ανεξαρτησία στους Παλαιστινίους άμεσα, ο χρόνος της όποιας εναπομείνασας ειρήνης θα μετράει αντίστροφα για όλους στην περιοχή, μηδενός εξαιρουμένου…

Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής – ΕΛΙΑΜΕΠ