Η απόφαση που εκδόθηκε από το τουρκικό Συμβούλιο τής Επικρατείας και το διάταγμα Ερντογάν για τη μετατροπή τής Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό λατρευτικό χώρο, αναμφίβολα αποτελεί πλήγμα όχι μόνο για τον χριστιανικό Κόσμο, αλλά για τον οικουμενικό πολιτισμό. Είναι μία απόφαση που πάρθηκε, στοχεύοντας να πλήξει την ελληνική θρησκευτική παράδοση και τον ελληνικό πολιτισμό, συγχρόνως δε, καταδεικνύοντας στην Κοινή Γνώμη, ότι το τουρκικό κράτος είναι μία δύναμη που μπορεί και μόνη της να προασπίσει τα συμφέροντά της.

Η γειτονική χώρα, μετά το μεταναστευτικό, εργαλειοποίησε στον υπέρτατο βαθμό το ζήτημα τού μνημείου τής Ορθοδοξίας, προκειμένου όχι μόνο να στρέψει το βλέμμα των ισχυρών δυνάμεων πάνω της όσο κυρίως για να σύρει την Ελλάδα στο «τραπέζι των διαπραγματεύσεων» όσον αφορά τα μεταξύ μας θέματα.

Η Τουρκία γνωρίζει καλά, ότι λόγω ισχυρών οικονομικών και στρατιωτικών συμφερόντων που φέρουν τα δυτικά κράτη νότια της Κρήτης (λχ. η αμερικανική βάση στη Σούδα) και πλησίον του συμπλέγματος των Δωδεκανήσων (για τις γεωτρήσεις), θα ήταν ιδιαίτερα παρακινδυνευμένο και τελείως απερίσκεπτο από μέρους της να προβεί σε κάποια ενέργεια (πέρα από τις εμφατικές δηλώσεις της) που θα οξύνει τα «πνεύματα» με την Ευρώπη και τη Δύση σε σημείο ακραίο. Γιατί δεν πρέπει να μας διαφεύγει και κάτι ακόμα.

Ακόμα και αν οι σύμμαχοί μας έχουν εκφραστεί δημοσίως, ότι το Αιγαίο αποτελεί μία υπόθεση που αφορά μόνο τις δύο χώρες, ωστόσο δεν παύει, η Ελλάδα να είναι μέλος των περισσότερων διεθνών και (κυρίως) ευρωπαϊκών οργάνων , οπότε δεσμεύονται θεσμικά απέναντί της.

Η τουρκική διπλωματία, μετά το φιάσκο με το μεταναστευτικό, θεωρεί ότι η Αγία Σοφία είναι μία «εύπεπτη» λύση που παρά τη θύελλα αντιδράσεων που θα ξεσηκώσει, επειδή δεν θίγονται ζωτικά συμφέροντα των Δυτικών, θα λάβει πολύ περιορισμένες διαστάσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, έτσι έχουν τα πράγματα ή είναι πολύ διαφορετικά;

Τι μπορούμε και πρέπει να περιμένουμε από εδώ και πέρα όσον αφορά τόσο τις αντιδράσεις που θα προκύψουν μετά τη συγκεκριμένη απόφαση όσο και πώς θα διαχειριστεί το ζήτημα από εδώ και εξής το τουρκικό κράτος; Θεωρώ, ότι η Τουρκία, έχοντας δεχθεί αλλεπάλληλα πλήγματα στο λιβυκό μέτωπο, ταυτόχρονα με μία (νέα) συριακή κρίση να καραδοκεί, βρίσκεται σε αρκετή σύγχυση. Κάτω από το πρίσμα αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται η διαχείριση και η αντιμετώπιση τού συγκεκριμένου ζητήματος.

Η συγκεκριμένη απόφαση ήθελε να καταδείξει, ότι η Τουρκία βρίσκεται στις επάλξεις. Παράλληλα, όπως ήδη μπορεί να εικάσει κάποιος, η απόφαση αυτή για μετατροπή τού μνημείου σε τζαμί θα θέσει σε κίνδυνο τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, που ήδη βρίσκονται σε σημείο καμπής, λόγω της Λιβύης και της μη χρήσης των S400.

Ωστόσο πιστεύω, ότι ο Ερντογάν για τη μετατροπή τού μνημείου σε θρησκευτικό τέμενος, θεωρώ ότι κινήθηκε υπό το πρίσμα δύο τινών: το πρώτο είναι, η οποιαδήποτε αντίδραση από τα κράτη που επιχειρούν στο αντίθετο από το δικό του στρατόπεδο στη Λιβύη, ενδεχομένως να δείξει και τον άμεσο υπαίτιο του τελευταίου χτυπήματος στην τουρκική βάση (μπορεί αυτό να αποτελεί μία εικασία, ωστόσο γνωρίζουμε πολύ καλά τον τρόπο που ενεργεί η γειτονική χώρα, όταν θέλει να πετύχει τους σκοπούς της), το δεύτερο είναι, με βάση τις τελευταίες δηλώσεις Λαβρόφ περί ανακωχής στο λιβυκό μέτωπο, αν και κατά πόσο αυτές, μετά τη συγκεκριμένη απόφαση, θα λάβουν «σάρκα και οστά».

Αναμένοντας τις εξελίξεις που είναι ιδιαίτερα καταιγιστικές, αυτό που μπορούμε να ισχυριστούμε με σιγουριά είναι, ότι ο Τούρκος Πρόεδρος, ως άλλος «Ιανός», μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας του αναμένει πώς θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα η Γαλλία και η Ρωσία και αν η αντίδραση θα μεταφερθεί στο λιβυκό μέτωπο. Και τότε θα «αναδείξει» το ανάλογο πρόσωπο. Πάντως, αν θέλουμε να εστιάσουμε στο διάγγελμά του εμμέσως πλην σαφώς θέτει υπό αμφισβήτηση τον ίδιο το κεμαλισμό: «ακυρώνουμε την πληρωμένη είσοδο, καθώς η Αγιά Σοφιά εγκαταλείπει το μουσειακό καθεστώς.

Η κοινή παγκόσμια κληρονομιά της Αγιάς Σοφιάς θα συνεχίσει να αγκαλιάζει όλο τον κόσμο με τρόπο ειλικρινή και αυθεντικό…..Το ζήτημα αφορά την κυριαρχία της Τουρκίας». Θεωρώ, ότι η τελευταία φράση τού Ερντογάν ακυρώνει ευθέως την ίδια την Ιστορία της χώρας του, καθώς ουσιαστικά αφήνει αιχμές ως προς τον τρόπο που έδρασαν ο Κεμάλ και οι πολιτικοί επίγονοί του στα διπλωματικά ζητήματα, που όπως ισχυρίζεται ο Τούρκος Πρόεδρος είχαν αρνητικό αντίκτυπο στη υπόσταση τού κράτους. Μένει να δούμε πώς μετά το συγκεκριμένο διάγγελμα θα αντιδράσει το κεμαλικό κόμμα και οι προοδευτικές φωνές τής χώρας.

Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίσει την απόφαση, θέτοντας στο τραπέζι το κλείσιμο τού τουρκικού Προξενείου στην Κομοτηνή και το καθεστώς τής οικίας τού Κεμάλ στην Θεσσαλονίκη που λειτουργεί ως μουσείο.

Πάντως, η απόφαση αυτή του τουρκικού ΣτΕ θυμίζει τον τρόπο που έδρασε ο ISIS απέναντι στην Παλμύρα (ένα ακόμα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς)… «Βίοι (ιδεολογικά) ταυτιζόμενοι»

Η Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Ερευνήτρια στη Νομική Σχολή ΑΠΘ και Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ).