Πολυκλέτα Αθανασιάδου: Γιατί Δημιουργήθηκε Η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση;
Η Συμφωνία για την ίδρυση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EOΕ) υπογράφηκε στις 29 Μαΐου του 2014 στην Αστανά του Καζαχστάν από τους προέδρους της Ρωσίας , της Λευκορωσίας και του Καζαχστάν. Τέθηκε σε ισχύ την 1 Ιανουαρίου του 2015. Αργότερα προστέθηκαν το Κιργιστάν και η Αρμενία.Αξίζει να αναφερθεί ότι ο πληθυσμός των χωρών της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης ανέρχεται σε 182,7 εκατομμύρια (το 2,5% του παγκόσμιου πληθυσμού). Ενώ το ΑΕΠ στις χώρες της Ένωσης το 2014 ανήλθε σε 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ( αποτέλεσε το 3,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ). Επίσης, , να σημειωθεί ότι ο όγκος της βιομηχανικής παραγωγής ανήλθε σε 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια (το 3,7% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής).. Επιπρόσθετα , ο όγκος του εξωτερικού εμπορίου αγαθών με τρίτες χώρες ανήλθε σε 877,6 δισεκατομμύρια δολάρια του 2014( το 3,7% των παγκοσμίων εξαγωγών και το 2,3% των παγκοσμίων εισαγωγών).
Σύμφωνα με τη Συνθήκη για την ίδρυση της EOΕ , η Ένωση είναι ένας διεθνής οργανισμός περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης , ο οποίος έχει διεθνή νομική προσωπικότητα.
Στη Συνθήκη υπογραμμίζεται ότι τα συμβαλλόμενα μέρη καθορίζουν την Ένωση , εντός της οποίας εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων , των υπηρεσιών και της εργασίας . Επίσης, υλοποιείται από τα κράτη μέλη μια συνεκτική και ενιαία πολιτική στους τομείς που καθορίζονται στη Συνθήκη και στις διεθνείς συμφωνίες εντός της Ένωσης.
Ποιοι είναι όμως οι κύριοι λόγοι της δημιουργίας της Ευρασιατικης Οικονομικής Ένωσης;
Οι κύριοι στόχοι εξωτερικής πολιτικής περισσότερων κρατών επικεντρώνονται στη γεωγραφική περιοχή στην οποία βρίσκονται. Ως εκ τούτου , οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες είναι ζωτικής σημασίας και αποτελούν προτεραιότητα των διπλωματικών ανησυχιών. Για τη Ρωσία η προτεραιότητα είναι η δημιουργία μιας ένωσης από τα μετασοβιετικά κράτη , τα οποία θα παραμείνουν στο άμεσο μέλλον η ζώνη ζωτικών συμφερόντων της. Πρέπει να τονιστεί ότι οι προτεραιότητες της Ρωσίας στην περιοχή είναι μόνιμες , δε βασίζονται σε βραχυπρόθεσμα , εφαρμοσμένα ή υπηρεσιακά καθήκοντα. Μια από αυτές τις προτεραιότητες προβλέπει το σχηματισμό της περιφερειακής ολοκλήρωσης , ακόμη και της υποπεριφερειακής ολοκλήρωσης σε μετασοβιετικό χώρο, επίσης την ανάπτυξη διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας με τα κράτη μέλη της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών(ΚΑΚ). Έτσι, από την 1 Ιανουαρίου του 2012 , άρχισε να λειτουργεί ο Ενιαίος Οικονομικός Χώρος με τη συμμετοχή τριών κρατών : της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και του Καζαχστάν.
Γεωοικονομικοί λόγοι
Αναφέρεται ότι για τη δημιουργία της ΕΟΕ ως πρώτο κίνητρο ήταν γεωοικονομικό. Η Μόσχα θεωρεί την Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα ,και έπειτα την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση ως πυρήνα της οικονομικής ολοκλήρωσης , ένα εργαλείο για την υλοποίηση σημαντικών ενεργειακών υποδομών , βιομηχανικών και άλλων κοινών έργων. Η ΕΟΕ καλείται να μεγιστοποιήσει τη χρήση αμοιβαίων ωφέλιμων οικονομικών δεσμών στην περιοχή της ΚΑΚ.
Σύμφωνα με τους ειδικούς , με τη σταθεροποίηση του οικονομικού χώρου της ΚΑΚ, η Ρωσία σχεδιάζει να λύσει το πρόβλημα της εξασφάλισης της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης μακροπρόθεσμα. Για τη Ρωσία η υλοποίηση των διαδικασιών ολοκλήρωσης έχει θετικές επιπτώσεις.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην πολιτική επιστήμη υπάρχουν δύο βασικές σχολές που εξηγούν το ενδιαφέρον του κράτους για τη διαμόρφωση των σχέσεων ολοκλήρωσης: ο λειτουργισμός και ο πολιτικός ρεαλισμός. Στο επίκεντρο της λειτουργικής προσέγγισης της παγκόσμιας πολιτικής , συμπεριλαμβανομένης και της ευρασιατικής ολοκλήρωσης , είναι η προτεραιότητα των ανθρώπινων αναγκών και του δημοσίου συμφέροντος.
Η λειτουργική ανάλυση βασίζεται στο γεγονός ότι τα κράτη δημιουργούν διαφορετικούς διεθνείς θεσμούς ( συμπεριλαμβανομένων και των περιφερειακών) για την επίλυση ορισμένων λειτουργικών προβλημάτων. Σύμφωνα με αυτή την άποψη , η ανάπτυξη των περιφερειακών εμπορικών και οικονομικών σχέσεων πιέζει το κράτος να δημιουργήσει θεσμούς που να προωθήσουν αυτές τις σχέσεις σε υψηλότερο επίπεδο και έτσι θα βελτιωθεί η ευημερία των κρατών μελών.
Η ολοκλήρωση πραγματοποιείται προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί το κόστος και να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη , να αυξηθεί το ΑΕΠ. Όσον αφορά τη δεύτερη σχολή – ρεαλισμό- η δημιουργία περιφερειακών ενώσεων θεωρείται ως μέρος της γενικής πολιτικής του κράτους να ενισχύσει την επιρροή του στο ανταγωνιστικό περιβάλλον των διεθνών σχέσεων.
Γεωπολιτικοί λόγοι
Πρέπει να αναφερθεί ότι η ελκυστικότητα της ευρασιατικής ολοκλήρωσης για τη Ρωσία δεν περιορίζεται αποκλειστικά στα οικονομικά οφέλη . Η ενοποίηση , η οποία ξεκίνησε με το έργο κοινού οικονομικού χώρου και την τελωνειακή ένωση , και στη συνέχεια την Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα , και τέλος την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, για την Μόσχα είναι ένα γεωπολιτικό έργο.
Η Ρωσία προσπαθεί να αποφύγει το σχηματισμό εχθρικών συμμαχιών έναντι της Ρωσίας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες ή στις χώρες του «εγγύς εξωτερικού» . Συνεπώς η Μόσχα δημιουργεί ένα πολιτικοοικονομικό μπλοκ στο μετασοβιετικό χώρο για να ενισχύσει τις θέσεις της στη διεθνή σκηνή. Σημειώνεται ότι η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της ως έναν «πόλο σε έναν πολυπολικό κόσμο». Ο γεωπολιτικός πόλος είναι ένα κράτος που έχει ικανότητα να ασκεί την επιρροή του στην παγκόσμια πολιτική και στις διεθνείς σχέσεις , και να συμμετάσχει στη διαμόρφωση της παγκόσμιας τάξης. Οι γεωπολιτικοί πόλοι σχηματίζουν γύρω τους ενώσεις ένταξης οικονομικής , πολιτικής και στρατιωτικο-πολιτικής φύσης. Αποτελούν κέντρα έλξης για άλλες χώρες στις περιφέρειες τους . Αναφέρεται ότι η ανάπτυξη διαδικασιών ολοκλήρωσης γύρω από την περιφερειακή εξουσία δίνει την ευκαιρία σε ένα κράτος να ανέλθει σε υψηλότερο επίπεδο στην παγκόσμια ιεραρχία . Η δημιουργία τέτοιων ενώσεων στον μετασοβιετικό χώρο ακολουθείται από μια αντικειμενική διαδικασία η οποία εξαρτάται από γεωγραφικούς , οικονομικούς , ιστορικούς, πολιτικούς και άλλους παράγοντες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα μετασοβιετικά κράτη ενώνονται με κοινή ιστορία , επίσης στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης διατηρούνται διαφορετικοί πολιτισμικοί δεσμοί μεταξύ των λαών , χρησιμοποιούνται τα ρωσικά ως γλώσσα ενδοεθνικής επικοινωνίας.
Νοσταλγία
Ο σχηματισμός της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης δε βασίζεται μόνο στους γεωπολιτικούς και γεωοικονομικούς παράγοντες. Με τη δημιουργία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης εκφράζεται η νοσταλγία των Ρώσων πολιτών για την «Μεγάλη Ρωσία», δίνοντας εντύπωση της «ενιαίας ρωσικής γης», αναβιώνοντας την «αυτοκρατορία» ή αντικαθιστώντας την ΕΣΣΔ. Συνεπώς , η Ρωσία , καταβάλλοντας τα τελευταία χρόνια σημαντικές προσπάθειες σε περιφερειακά προγράμματα και δημιουργώντας μια «ενιαία συλλογική ρωσική γη», θα επιδιώξει να ικανοποιήσει την ανάγκη των Ρώσων πολιτών για νοσταλγία.