Blog

Πριν 50 χρόνια, τον Νοέμβριο του 1967, νέοι αεροπόροι, πήραμε το βάπτισμα της πολεμικής προετοιμασίας. Ήταν η πρώτη μας εμπειρία. Ίσως διαφορετική σε ένταση για τον καθένα μας. Οπωσδήποτε σε διαφορετικές δραστηριότητες, αλλά εξ ίσου σημαντικές. Ναι, τότε η σύγκρουση με την Τουρκία φαινόταν έως αναπόφευκτη. Το ΄΄κυπριακό΄΄, και πάλι στο προσκήνιο.

Και να τι έγραφε ο ημερήσιος τύπος,
19 Νοε. 1967, ΄΄Η σημειωθείσα νέα απρόκλητος έντασις της καταστάσεως υπηγόρευσε ώστε αι ελληνικαί Ένοπλοι Δυνάμεις να τεθούν σε επιφυλακή. Την προηγουμένη τουρκικά αεροσκάφη υπερέπτησαν και πάλιν της Κύπρου. Ανταλλαγή πυρών χθές πλησίον του Κοκκινά΄΄. 22 Νοε. 1967, ΄΄Παραμένει σε οξύτητα η κρίσις. Νέες εκρήξεις βομβών. Παρασκήνιο διαβουλεύσεων. . . ΄΄ 23 Νοε. 1967,΄΄ Η κατάστασις είναι λεπτή και κρίσιμος. Συνήλθε την νύκτα το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης, υπό την προεδρία του Βασιλέως΄΄. 24 Νοε. 1967, ΄΄Ο ειδικός απεσταλμένος Σάϋρους Βάνς αφίχθη στην Αθήνα, προερχόμενος από Άγκυρα΄΄. 25 Νοε. 1967, ΄΄ Αι τουρκικαί προκλήσεις συνεχίζονται. Αι τουρκικαί Ένοπλοι Δυνάμεις επί ποδός πολέμου΄΄ 26 Νοε. 1967,΄΄Έκκλησις του Ου Θάντ για αποτροπή της ρήξεως. Μακάριος: Θα αμυνθώμεν με όλας μας τας δυνάμεις΄΄.
29 Νοε. 1967,΄΄ Αποκορυφώνονται αι μεσολαβητικαί ενέργειαι. Ενδεχόμενη σύρραξις, μεταξύ των δύο Χωρών΄΄ 30 Νοε. 1967, ΄΄Επροχώρησαν σημαντικώς αι διπλωματικαί επαφαί. Ο λαός παρά το πλευρόν της κυβερνήσεως. Χιλιάδες τηλεγραφήματα συμπαραστάσεως΄΄. 1 Δεκ. 1967, ΄΄Κίνδυνος συγκρούσεως δεν υφίσταται πλέον. Το ΝΑΤΟ εξεπλήρωσε την αποστολήν του. Απετράπη η σύρραξις και απομένει εις τον ΟΗΕ η εκρίζωσις των αιτίων. Η κυβέρνησις εξησφάλισεν ειρήνη με αξιοπρέπεια΄΄. Θα δηλώσει ο Πιπινέλης, υπουργός των Εξωτερικών.
Τι όμως είχε προηγηθεί; Ποιές αιτίες θάπρεπε να εκριζώσει ο ΟΗΕ; Ας δούμε το χρονικό της κρίσης.
Στις 15 Νοεμβρίου 1967, στο χωριό Κοφίνου, έλαβε χώρα αιματηρή σύγκρουση μεταξύ δυνάμεων της Εθνοφρουράς και Τουρκοκυπρίων. Η Κοφίνου βρίσκεται 40 χλμ νότια της Λευκωσίας, στο σταυροδρόμι δύο στρατηγικής σημασίας αυτοκινητοδρόμων Λευκωσίας-Λεμεσού και Λάρνακας-Λεμεσού. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 150 μέτρων και τα χρόνια της δεκαετίας του .60 κατοικείτο αποκλειστικά από Τουρκοκύπριους, περίπου 750. Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963, η Κοφίνου εξελίχθηκε σε ισχυρό στρατιωτικό προπύργιο των Τουρκοκυπρίων. Ήταν μία διαρκής εστία επεισοδίων στην περιοχή. Συχνά ένοπλοι Τουρκοκύπριοι απέκοπταν τις δύο οδικές αρτηρίες. Πολλές φορές δε, πυροβολούσαν και διερχόμενα αυτοκίνητα.
Η κυπριακή κυβέρνηση απευθύνθηκε στις δυνάμεις του ΟΗΕ, αλλά η επέμβασή τους καθυστερούσε. Έτσι, την προαναφερθείσα ημερομηνία, με εντολή του Μακαρίου, η Εθνική Φρουρά, υπό τις διαταγές του αρχηγού Γρίβα, ανέλαβε να αποκαταστήσει την τάξη, με την στρατιωτικού χαρακτήρα ΄΄Επιχείρηση Γρόνθος΄΄.
Ο Γρίβας, με άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και πυροβολικό, επιτέθηκε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος, 1200 περίπου κατοίκων, εκ των οποίων 700 Τουρκοκύπριοι και 500 Ελληνοκύπριοι, και κατέλαβε, σχεδόν χωρίς μάχη, την τουρκοκυπριακή συνοικία. Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον της γειτονικής Κοφίνου, όπου για την αποκατάσταση της τάξεως σκοτώθηκαν 24 και τραυματίστηκαν εννέα Τουρκοκύπριοι. Οι ελληνοκύπριοι είχαν έναν νεκρό και δύο τραυματίες. Και ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των γεγονότων;
Oι επιχειρήσεις, στον Άγιο Θεόδωρο και την Κοφίνου, προκάλεσαν σοβαρή πολιτική κρίση. Ήταν μια ευκαιρία για την Τουρκία. Την ανέμενε και μάλλον την επεδίωκε. Εγγυήτρια δύναμις ούσα, χαρακτήρισε τα αιματηρά επεισόδια ως ΄΄στυγερή πρόκληση΄΄ και απείλησε με στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο, αλλά και με πόλεμο την Ελλάδα.
Η κρίση τελικά διευθετήθηκε, όπως είδαμε, με την παρέμβαση των Αμερικανών, η οποία εκδηλώθηκε με την αποστολή του υφυπουργού Άμυνας στο τρίγωνο Αθήνας-Άγκυρας-Λευκωσίας. Όμως, η Χώρα μας αναγκάστηκε σε οδυνηρή, για το μέλλον, υποχώρηση. Το στρατιωτικό καθεστώς, υπό την πίεση των Αμερικανών, Βρετανών και Καναδών, οι οποίοι αδημονούσαν πρωτίστως για την τύχη της Ν/Α πτέρυγας του ΝΑΤΟ, αναγκάστηκε να αποσύρει από την Κύπρο την ελλαδική Μεραρχία, την οποία είχε στείλει μυστικά ο τότε πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, μετά τα γεγονότα του 1963-64.
Άμεση δε συνέπεια της αποχώρησης της Μεραρχίας ήταν η ανακήρυξη της ΄΄Προσωρινής Τουρκοκυπριακής Διοίκησης΄΄, με την οποία οι Τουρκοκύπριοι εμφανίζοντο πλέον, όχι ως μειονότητα ή απλή κοινότητα, αλλά ως μία οργανωμένη οντότητα. Η συνέχεια θα είναι ακόμη πιο οδυνηρή . . . Η δημιουργία του Τουρκοκυπριακού κράτους δεν θα βραδύνει. Επ΄ αυτού ο στόχος της Τουρκίας είναι σαφώς προσδιορισμένος. Την αφορμή θα περιμένει . Και ξέρει να περιμένει. Θα της τη δώσουμε μετά από μία επταετία. Τα γεγονότα του .74 θα τα ζήσουμε και θα αποτελέσουν μία άλλη ενότητα των όποιων επιχειρησιακών εμπειριών μας.

Και τώρα, κάποιες προσωπικές αναφορές.
Παραμονές της εορτής του προστάτη της Αεροπορίας, τετράδα αεροσκαφών F-84F απογειωθήκαμε από το αεροδρόμιο της Σούδας και προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο Καστελίου, στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων. Ανήμερα, 8 Νοε. 1967, το μεσημέρι, είμαστε στη λέσχη. Ο Διοικητής, παίζει χαρτιά με κάποιους άλλους. Ηχούν οι σειρήνες. Κανείς δεν δίνει σημασία. Άσκηση μάλλον, ψελλίζομε. Έρχεται ένας σμηνίτης και κάτι λέει στον Διοικητή. Σηκώνεται και φεύγει. Οι άλλοι στις θέσεις τους. Επιστρέφει σε δέκα λεπτά. Κλείνει την παρτίδα και, χωρίς καθυστέρηση βέβαια, μας αποκαλύπτει, ότι οι σειρήνες ήχησαν επί πραγματικής βάσεως. Για μένα ήταν το βάπτισμα της πολεμικής κινητοποίησης. Θα μάθομε αργότερα, ότι εκείνη την ημέρα ο Βασιλιάς, επιστρέφοντας στη Σούδα από τις εορταστικές εκδηλώσεις στο Αρκάδι, ζήτησε να παρακολουθήσει την πολεμική προετοιμασία των αεροσκαφών.
Τα αεροδρόμια Καστελίου και Τυμπακίου, ήταν οι βάσεις εξορμήσεως, για την εφαρμογή του γνωστού ΄΄ Σχεδίου ΄΄, για την 338 και 340 Μοίρα, αντίστοιχα. Τις επόμενες ημέρες έγινε η μεταστάθμευση, από τη Σούδα στα α/δ αυτά, όλων των ετοιμοπόλεμων α/φών. Τα αεροσκάφη του δικού μου σχηματισμού, φορτώθηκαν με ρουκέτες των 5΄΄ ιντσών, καταπληκτικό όπλο, σφαίρες για τα τέσσερα πολυβόλα, δύο εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου των 450 γαλονίων και μονάδες jato, για την απογείωση. Μπήκαμε σε επιφυλακή. Κάθε πρωί, από τα μαύρα μεσάνυχτα, δεμένοι στη θέση χειριστού, με το περίστροφο στην κνήμη και τυλιγμένοι με κουβέρτες. Το κρύο περόνιαζε. Πολλές φορές είχα αποκοιμηθεί. Περιμέναμε την πράσινη φωτοβολίδα για την αποδέσμευση των δυνάμεων. Αποστολή μας, το νησί της Αφροδίτης. Στόχοι μας, η αποβατική δύναμη.
Όταν το λυκαυγές ρόδιζε στην ανατολή, τα μέτρα επιφυλακής χαλάρωναν και κατεβαίναμε από τα α/φη. Το δικό μου ήταν κοντά στα συρματοπλέγματα. Εκεί, με την αυγή, κάποια φορά, με επισκέφτηκε ένας αγροφύλακας, κρατώντας τσικουδιά, σταφίδες και καρύδια. Κρητική φιλοξενία! Τον θυμάμαι με συγκίνηση. Καλή του ώρα, όπου κι αν βρίσκεται. Ήταν ολιγομίλητος, με κοιτούσε με δέος. Προφανώς, πρώτη φορά έβλεπε αεροπόρο σε πλήρη εξάρτυση, σε τέτοιο πολεμικό σκηνικό. Ναι, ένοιωσα συμπαράσταση. Ήταν μια άλλη επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Και οι δικοί μου, τι να σκέφτονταν! Κανείς δεν ήξερε που βρίσκομαι. Πολλά πελάγη και περισσότερα τενάγη χωρίζουν το Ζάλογγο της Ηπείρου από τον Αφέντη Χριστό της ανατολικής Κρήτης.
Οι μέρες περνούν. Η ένταση έχει αυξομειώσεις. Κάποιο μεσημέρι, μας αιφνιδιάζει η διέλευση ενός F-84F πάνω από τον διάδρομο, στα 30 πόδια, με μεγάλη ταχύτητα, καθαρό από εξωτερικά φορτία. Εξαφανίστηκε με μεγάλη άνοδο και προβολή στο βαθύ γαλάζιο χρώμα του κρητικού ουρανού! Ήταν ο πρώην μοίραρχός μας στη ΣΙ, Ι. Λυμπουσάκης. Είχε απογειωθεί από τη Σούδα, ήταν μοίραρχος της 340 Μ. Το ηθικό μας στο κατακόρυφο!
Για τις συνθήκες διαβίωσης, δεν χρειάζεται να γίνει λόγος. Έξω από τα συρματοπλέγματα ήταν ένα χωράφι με καμπρολάχανα. Είχαν ωριμάσει. Μετά από μία εβδομάδα τα είχαμε φάει όλα. Τέτοια νοστιμιά! Πάντως, ο ιδιοκτήτης δεν ζήτησε αποζημίωση. Μεταξύ μας και ο Σμηναγός Γ.Τ. Άρχισε να τάζει στους σμηνίτες λαγούς με πετραχήλια. Δεν ήξερε που να βάλει τα πεσκέσια . . . Όλα τα κρητικά προϊόντα στην ποδιά του. Μια φορά πήγαμε στο διπλανό χωριό, βράδυ, σε ταβέρνα. Είχαν έρθει και χειριστές αναχαιτίσεως, από το Ηρακλειο. Ανεπανάληπτο γλέντι. Τσάμικο με κρητική λύρα. Και ο θαλαμάρχης μου στη ΣΙ, κάθε λίγο για τσιγάρα στο διπλανό περίπτερο της όμορφης κρητικοπούλας!
Κάποιο βράδυ, αργά, ήρθε ένα σήμα. Δύο αφη με τους Γ.Τ. και Α.Τ. να μετασταθμεύσουν σε α/δ της Ρόδου. Ευκολίες ανύπαρκτες. Διάδρομος, μόνον για ελικοφόρα. Την αρχική αμηχανία διαδέχθηκε ανησυχία. Επρόκειτο βεβαίως για αστείο. Πράγματι, το διασκεδάσαμε! Όμως, η επίσκεψη του τότε Υπαρχηγού ΓΕΑ, δεν ήταν για διασκέδαση. ΄΄Αύριο χτυπάμε΄΄, μας είπε. Δεν θυμάμαι την ακριβή ημερομηνία. Έγινε συζήτηση για το θέμα της επιστροφής. Η παραμονή μας πάνω από το νησί έπρεπε να έχει κάποια διάρκεια. Τα καύσιμα περιορισμένα. Για να πάρομε την απάντηση από τον αείμνηστο Κωστάκο, ότι είχαν γίνει οι απαραίτητες διπλωματικές ενέργειες και η άδεια για προσγείωσή μας σε α/δ της Φοινικικής παραλίας, ήταν εξασφαλισμένη. Ναι, εκεί όπου, στο μυθολογικό ΄΄κάποτε΄΄, ο ερωτύλος Δίας είδε την εκπάγλου καλλονής Ευρώπη, και, μεταμορφωθείς σε πάλλευκο ταύρο, την κάθισε στη ράχη του και την πέρασε απέναντι. Εμείς, βέβαια, δεν γνωρίζαμε ποιός, πότε, με ποιόν τρόπο, και αν, θα μας περνούσε από ΄δώθε. Τέτοια !
Τελικά, οι πράσινες φωτοβολίδες δεν έπεσαν. Η κρίση διευθετήθηκε, με τον τρόπο που αναφέραμε πιο πάνω. Όμως, στη μητρική μας βάση, στη Σούδα, επιστρέψαμε, οι πρώτοι, στις 11 Δεκ. με καιρό κουρκούτη και ραδιοβοηθήματα εκτός. Ήμουν Νο 2 στον Σμηναγό Χ.Δ. Δίπλα του, στη θέση χειριστού, διέκρινα και το μονόκαννο! Την επομένη, με Ντακότα, πήγα στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας, για να μεταφέρω στη Σούδα ένα F-84F. Απογειώθηκα την επομένη, 13 Δεκ. 1967, κατά το μεσημέρι. Πάνω από τα Κύθηρα, άκουσα στο ραδιόφωνο για το βασιλικό πραξικόπημα και ότι ΄΄Οι συνομώται και ο Κωνσταντίνος προσπαθούν να διαφύγουν, κρυπτόμενοι από χωρίου εις χωρίον΄΄. Όχι, δεν με συλλάβανε μετά την προσγείωση! Την επομένη τα πρωτοσέλιδα θα έχουν τίτλο. . . ΄΄Το αντεπαναστατικόν πραξικόπημα αντιμετωπίσθη αναιμάκτως. Η πατρίς επιστρέφει εις την κανονικότητα΄΄.
Γρηγόριος Δημ. Νούσιας – Αεροπόρος.