Blog

Διοίκηση και Ηγεσία των Χερσαίων Δυνάμεων στο Πολυχωρικό Περιβάλλον Μάχης

 Commanding and leading Land Forces in the Multi-Domain Operational Environment

(Session 4)

Ιπποκράτης Δασκαλάκης

Υποστράτηγος εα

Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου

Διευθυντής Μελετών Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών

Στη σύντομη τοποθέτηση μου στο αντικείμενο της Διοίκησης και Ηγεσίας των Χερσαίων Δυνάμεων στο Πολυχωρικό Περιβάλλον Μάχης θα προσπαθήσω να αποφύγω την παράθεση ορισμών, την ανάλυση εννοιών και την αντιπαράθεση των δεκάδων αξιόλογων θεωριών που έχουν διατυπωθεί και συναντώνται σε πλήθος συγγραμμάτων και κανονισμών.

Θα προσπαθήσω να πλησιάσω το αντικείμενο περισσότερο εμπειρικά και λιγότερο ακαδημαϊκά καθώς για το τελευταίο υπάρχουν πολύ ικανότεροι εμού στη διημερίδα. Αναπόφευκτα θα εστιάσω στο συγκεκριμένο ελλαδικό χώρο, πραγματικά πολυχωρικό –με την έννοια όχι μόνο των αλληλένδετων τριών βασικών διαστάσεων αλλά και των μορφών των απειλών και των διαφορετικών αλλά αλληλοεπηρεαζόμενων επιχειρησιακών θεάτρων (περιβάλλοντα μάχης).

Αποφεύγοντας λοιπόν τους ορισμούς, όταν κάνω αναφορά στην έννοια της Διοικήσεως, υπονοώ ένα σύνολο ατόμων-τμημάτων που συνδέονται με συνεχείς και πολυεπίπεδες λειτουργίες/διαδικασίες, με καθορισμένη ιεραρχική εξάρτηση, καθορισμένες εξουσίες και ευθύνες, αντίστοιχα μέσα, που εξασφαλίζουν την υποστήριξη ενός στρατεύματος και την επιτυχή εκτέλεση της αποστολής του.

Οι αμερικανικοί κανονισμοί συνδέουν άμεσα την ηγεσία με τη διοίκηση όταν περιγράφουν τη Διοίκηση ως την εξουσία την οποία ένας διοικητής νομίμως ασκεί επί των υφισταμένων του, λόγω βαθμού ή θέσης και η οποία περιλαμβάνει την ηγεσία, την εξουσία, την ευθύνη, και την υποχρέωση εκπλήρωσης της αποστολής. Πιο κυνικά ο Creveld στο έργο του «Η Διοίκηση στον Πόλεμο» υποστηρίζει ότι η πεμπτουσία της Διοικήσεως είναι να στέλνεις άνδρες στο θάνατο.

Για την έννοια της Ηγεσίας, θα καταφύγω σε δικό μας στρατιωτικό ορισμό σύμφωνα με το οποίο ως ηγεσία ορίζεται η τέχνη με την οποία ο ηγέτης επηρεάζει και κατευθύνει τους άλλους, κατά τέτοιο τρόπο ώστε, να κερδίσει την εμπιστοσύνη, την υπακοή, το σεβασμό, τη συνεργασία μεταξύ των ατόμων και την πιστή τους αφοσίωση για την επίτευξη του κοινού σκοπού.

Φυσικά θα βρείτε πολύ πληρέστερους ορισμούς. Όλοι όμως συμφωνούν ότι το ζητούμενο αποτέλεσμα της Διοικήσεως και της Ηγεσίας, έννοιες αδιάσπαστα συνδεδεμένες, είναι η επιτυχής εκτέλεση της αποστολής ή αλλιώς η επίτευξη του κοινού σκοπού-στόχου. Και όπως πολύ απλά το αμερικανικό εγχειρίδιο FΜ 22-100 περιγράφει, στόχος είναι η νίκη στη μάχη/πόλεμο.

Για τον έννοια του Πολυχωρικού Περιβάλλοντος Μάχης θα χρησιμοποιήσω μια μεταφορική έννοια που τον περιγράφει ως το περιβάλλον εκείνο που εμπεριέχει όλα όσα ήδη γνωρίζουμε σε συνδυασμό με αυτά που φανταζόμαστε και ίσως και ορισμένα που δεν έχουμε καν ακόμη φανταστεί! Όσο υπερβολική ή φιλολογική και αν φαίνεται η παραπάνω έκφραση ίσως αποτελεί μια από τις παραδοχές που θα μας οδηγήσουν στην κατάλληλη προετοιμασία μας για την αντιμετώπιση αυτού του περιβάλλοντος. Και όχι μόνο στην αντιμετώπιση, όρο που εμπεριέχει την παθητική στάση και άμυνα, αλλά στην εκμετάλλευση του -δημιουργώντας έγκαιρα τις κατάλληλες ευκαιρίες- για την επίτευξη των δικών μας στόχων. Στο Πολυχωρικό Περιβάλλον Μάχης αναμένεται να συναντήσουμε, εκτός από τα συμβατικά στρατιωτικά μέσα, τακτικές, δόγματα και δυνάμεις και πλήθος μη συμβατικών με ολοένα αυξανόμενη τη δυσκολία διαχωρισμού τους.

Η σημερινή εστίαση στις Χερσαίες Δυνάμεις με τίποτα δεν μπορεί να παραβλέψει τις υπόλοιπες 2 διαστάσεις, με τον αέρα να υπερκαλύπτει τα πάντα και το υγρό στοιχείο να βρίσκεται σε εγγύτητα το πολύ 100 χιλιομέτρων από το πιο μεμακρυσμένο χερσαίο τμήμα μας. Φυσικά πανταχού παρούσα και η αόρατη διάσταση των κάθε είδους εκπομπών αλλά και ο διαστημικός χώρος με τα ασαφή όρια και τις διευρυνόμενες στρατιωτικές εφαρμογές. Πλέον όμως των διαστάσεων, καθοριστικός και αποφασιστικός, ο ενίοτε απρόβλεπτος και δύσκολα μετρήσιμος ηθικός παράγοντας, ως ατομικό χαρακτηριστικό αλλά και ομαδική/συνολική έκφραση που ανατρέπει ακόμη και προσεκτικούς συσχετισμούς ισχύος.

Η ορθή κατανόηση της φύσεως της απειλής, όπως αυτή αναμένεται να λάβει χώρα στο συγκεκριμένο Πολυχωρικό Περιβάλλον, είναι η πρώτιστη προτεραιότητα για την απαιτούμενη προετοιμασία μας και ανάλογη δόμηση της Διοικήσεως των στρατευμάτων μας αλλά και διαμόρφωσης της Ηγεσίας σε όλα τα επίπεδα. Ειδικά η τελευταία απαιτεί μακροχρόνιες προσπάθειες και κυρίως την επίμονη και συνεχόμενη στόχευση μιας κρίσιμης μάζας «μεταρρυθμιστών» στρατιωτικών σε ανώτατα και ενδιάμεσα επίπεδα.

Η μη ορθή κατανόηση της φύσεως τη απειλής ενδέχεται να έχει τραγικά αποτελέσματα. Επιγραμματικά θα αναφερθώ στη λανθασμένη εστίαση του ικανότατου ισραηλινού στρατού, επί μια εξαετία (2000-2006), σε επιχειρήσεις χαμηλής έντασης (Low Intensity Conflict) που οδήγησε σε πολλαπλές αρρυθμίες και αποτυχίες κατά τη διεξαγωγή χερσαίων επιχειρήσεων το 2006, εναντίον ενός καλά προετοιμασμένου αλλά οπωσδήποτε καταφανώς ασθενέστερου αντιπάλου, της Hezbollah.

Επαναλαμβάνω συχνά την περίπτωση του 2^ου πολέμου Λιβάνου (2006), καθώς συχνές είναι οι, από πολλά μάλιστα χείλη, αναφορές σε νέου τύπου συγκρούσεις, ασύμμετρες ή υβριδικές απειλές που καθιστούν ανεδαφική και άχρηστη την προετοιμασία μιας σύγκρουσης υψηλής έντασης ίσως και παρατεταμένης διάρκειας. Αναμφισβήτητα οι παραπάνω «νέες» (εντός εισαγωγικών γιατί επί της ουσίας δεν είναι νέες) ή υβριδικές ή ασύμμετρες, μορφές συγκρούσεων θα λάβουν χώρα πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια των κλασσικών συγκρούσεων που θα ακολουθήσουν, αν δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος με την εφαρμογή μόνο των πρώτων. Εδώ εντοπίζεται και η πρώτη δυσκολία της προετοιμασίας των χερσαίων δυνάμεων. Δεν είναι μόνο η ποικιλομορφία του περιβάλλοντος (κλασσικό χερσαίο, ιδιόμορφο νησιωτικό) αλλά και η ποικιλία των απειλών και η διακύμανση της έντασης και διάρκειας των συγκρούσεων που καθιστούν επιτακτική την προετοιμασία για ένα ευρύ φάσμα εξελίξεων. Γνωρίζουμε όλοι ότι η ευρύτητα των αποστολών που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε πολλαπλασιάζει τις απαιτήσεις διοίκησης, ηγεσίας, οργάνωσης, εκπαίδευσης, δόγματος και εξοπλισμού. Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη καθώς ο αντίπαλος ενδεχομένως θα έχει την πρωτοβουλία, σε ορισμένα αν όχι σε όλα τα επίπεδα, στο σύνθετο αυτό περιβάλλον.

Επιπλέον, η φονικότατα και πληθώρα των όπλων που διατίθενται εκατέρωθεν -και η εμπλοκή τους σε περιορισμένη σχετικά έκταση- εξασφαλίζουν τη δημιουργία ενός πρωτόγνωρου σε βία περιβάλλοντος με καθοριστικές συνέπειες και κλονισμό όχι μόνο στους απλούς μαχητές αλλά και σε όλα τα κλιμάκια της ιεραρχίας. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι αναμενόμενη, η μερική έως και πλήρης διακοπή των δικτύων διοικήσεως μεταξύ των διαφόρων κλιμακίων. Επιπλέον αναπόφευκτη θα είναι και η πλήρης εξουδετέρωση μονάδων ή επιτελείων με αδυναμία αντίδρασης και εφαρμογής των σχεδίων. Εκτιμάται ότι το 30% των διοικήσεων, κάθε επιπέδου, θα εξουδετερωθούν ή στην καλύτερη περίπτωση θα απολέσουν τη δυνατότητα ενάσκησης διοικήσεως. Σύγχυση πρωτόγνωρων διαστάσεων αναμένεται να επικρατήσει τις πρώτες κρίσιμες ώρες της αναμέτρησης και μεγάλος αριθμός τμημάτων θα κληθούν να δράσουν με βάση τα υφιστάμενα σχέδια, τις προϋπάρχουσες κατευθύνσεις και μια πρωτογενή εκτίμηση καταστάσεως των διοικητών τους.

Το χαοτικό αυτό περιβάλλον θα απαιτήσει εναλλακτικούς τρόπους διοίκησης (αλλαγή υπαγωγής, αυτόνομες επιχειρήσεις), πολλαπλά μέσα επικοινωνιών, ύπαρξη ευρύτατης πρόβλεψης και κυρίως την ετοιμότητα αντίδρασης όλων των κλιμακίων με γνώμονα την εκτέλεση της αποστολής, σαφώς προκαθορισμένης, αλλά και με κατανόηση της ευρύτερης στόχευσης του προϊσταμένου κλιμακίου και γειτονικών μονάδων. Οι αποστολές σε όλα τα κλιμάκια θα απαιτηθεί να δίνουν απάντηση σε δεκάδες ενδεχόμενες καταστάσεις και απειλές μέσω της παροχής επιτακτικών στόχων αλλά και γενικών κατευθύνσεων και με γνώμονα ότι η βαρύνουσας σημασίας διαταγή πεδίου μάχης ενδεχομένως να μην εκδοθεί ποτέ ή να μην φθάσει στον αποδέκτη της! Η αρτιότητα όμως των αποστολών δεν εξασφαλίζει τη σωστή υλοποίηση τους, εάν οι υφιστάμενοι δεν έχουν αποκτήσει την αναγκαία όσμωση με τις ανησυχίες και τον τρόπο σκέψεως των διοικητών τους. Αυτό εξασφαλίζεται με τη συνεχή επαφή τους, ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών επί τακτικών θεμάτων και δοκιμασιών μετά ή άνευ στρατευμάτων. Ας αναρωτηθούμε όλοι μας πόσο χρόνο αφιερώνουμε σε ανάλογες προσπάθειες?

Τρομακτική λοιπόν ισχύς πυρός που θα συνδυαστεί με ταχύτατες μετακινήσεις και ελιγμούς σε όλες τις διαστάσεις με ανατροπές στη γνωστή συνέχεια του μετώπου. Οι μαρτυρίες σε όλες τις σύγχρονες συγκρούσεις, ακόμη και σε αυτές περιορισμένης έντασης, κάνουν λόγο για μια αυξημένη αβεβαιότητα για τις εξελίξεις, τον αντίπαλο αλλά ακόμη και τις φίλιες δυνάμεις. Πολύπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα, σε συνθήκες εργαστηριακού περιβάλλοντος, εξασφαλίζουν ικανοποιητικές επιδόσεις πρόσκαιρα, μέχρι να υιοθετηθούν αιφνιδιαστικά αποτελεσματικά αντίμετρα (συστήματα ή τακτικές). Τελικά οι αγωνιώδεις προσπάθειες δεκαετιών για επίτευξη της σχετικής «βεβαιότητας», παρά τη χρήση εξελιγμένων μέσων, δεν έχουν επιφέρει τα καθοριστικά αποτελέσματα που υπόσχονται οι σχεδιαστές τους. Επιπλέον οι εντυπωσιακές -σε συνθήκες εργαστηρίου- επιδόσεις των συστημάτων διοικήσεως και ελέγχου δημιουργούν την επικίνδυνη ψευδαίσθηση της βεβαιότητας στα ανώτερα κλιμάκια, άρα και της δυνατότητας ορθής και έγκαιρης επέμβασης τους. Αυτή η ψευδαίσθηση απόκτησης της «βεβαιότητας», σε συνδυασμό με ένα γραφειοκρατικό συγκεντρωτικό σύστημα που αναπόφευκτα γιγαντώνεται σε όλους τους οργανισμούς -συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων- αποτελούν τη χειρότερη τροχοπέδη στην προετοιμασία αντιμετώπισης των σύγχρονων απειλών. Αν μάλιστα προσθέσουμε την -κατανοητή- βούληση της κάθε πολιτικής ηγεσίας να έχει ρόλο ακόμη και επί τακτικών θεμάτων, βούληση που ενισχύεται από την επιθυμία διατήρησης ελέγχου επί της κλιμάκωσης των επιχειρήσεων, αλλά και από τις ανεφάρμοστες διαβεβαιώσεις της στρατιωτικής ηγεσίας, καταλήγουμε σε μια τρομερή αυτοπαγίδευση της ουτοπικής επιδίωξης της «βεβαιότητας» με ανάλογες συνέπειες στην προετοιμασία μας.

Συχνά λησμονούμε τη ψυχολογική επίδραση πάνω στο μαχητή, συμπεριλαμβανομένης και της ηγεσίας του σε όλα τα επίπεδα, που θα έχει η πρωτόγνωρη αυτή σύγκρουση δυνάμεων σε σχετικά μικρό πεδίο μάχης. Έχοντας απολέσει την πολεμική εμπειρία, αδυνατούμε να προετοιμάσουμε τα τμήματα μας για την ωμότητα και σφαγή μιας σύγχρονης σύρραξης. Ενίοτε δε εθελοτυφλούμε θέλοντας να πιστέψουμε ότι η χερσαία σύγκρουση έχει υποβαθμιστεί και η πρωτοκαθεδρία της εμπλοκής έχει μεταφερθεί στις αεροναυτικές δυνάμεις.

Δυστυχώς, αντλώντας εμπειρίες από άλλες περιπτώσεις, μη σχετικές με τη δική μας, προβληματιζόμαστε για συγκρούσεις χαμηλής έντασης όπου το κύριο ζητούμενο είναι η επίτευξη περιορισμένων στόχων, με επίδειξη μέγιστης αυτοσυγκράτησης και επιζητούμενη την πρόκληση των ελάχιστων δυνατών απωλειών αμφοτέρων και την ταχεία αποκλιμάκωση. Με αυτά τα δεδομένα προετοιμάζονται ανάλογα και τα συστήματα διοικήσεως που αναπόφευκτα καθίστανται υπερβολικά συγκεντρωτικά.

Στη δική μας περίπτωση εκτιμώ ότι, έχοντας συνειδητοποιήσει το αναπόφευκτο χάος που θα δημιουργήσει η ένταση των συγκρούσεων, θα πρέπει να κινηθούμε στην αντίθετη κατεύθυνση, αυτή της αποκέντρωσης και ικανότητας διεξαγωγής «αυτόνομων» επιχειρήσεων από κάθε κλιμάκιο. Θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι στο σύγχρονο περιβάλλον, η ύπαρξη πολλαπλών ενδιάμεσων επιπέδων διοικήσεων, μάλλον προκαλεί καθυστερήσεις -ίσως και τριβές- παρά επιλύει το πρόβλημα της «αβεβαιότητος». Ενώ όμως στο επίπεδο διακηρύξεων το αναγνωρίζουμε και εξαγγέλλουμε περιορισμούς στα επίπεδα διοικήσεως εντούτοις, τα επαναφέρουμε από το «παράθυρο» χάρη του καλύτερου συντονισμού και ελέγχου!

Προσπάθησα να καταδείξω ορισμένα χαρακτηριστικά του Πολυχωρικού Περιβάλλοντος Μάχης στο συγκεκριμένο δικό μας χώρο. Ένα περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκο. Αρκετές φορές, στην πολυπλοκότητα το καλύτερο αντίδοτο είναι η απλότητα. Ξεκάθαρη δομή διοικήσεως, λιγότερα κλιμάκια μεταξύ τελικού διατάσσοντος και εκτελούντος, απλή και κατανοητή η αποστολή. Δεδομένη η απώλεια επαφής, εκατέρωθεν και πλευρικά. Άρα κάθε κλιμάκιο προετοιμάζεται από τώρα για αυτόνομη δράση με γνώμονα την αποστολή του προϊσταμένου, των γειτόνων και τη γενική κατάσταση. Εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνιών βασιζόμενοι σε παραδοσιακά και μη μέσα.

Έχοντας μάλιστα ως δεδομένο, ότι ο υπαρκτός αντίπαλος διαθέτει σωρεία πλεονεκτημάτων και ειδικά αυτό της πρωτοβουλίας, πρέπει ανάλογα να δομήσουμε τη δομή διοικήσεως και τις διαδικασίες της.

Ενώ οι αδυναμίες του δικτύου διοικήσεως μπορούν σχετικά εύκολα, με κατάλληλες προσαρμογές να αντιμετωπιστούν, η αλλαγή νοοτροπίας των στελεχών καθίστανται το θεμελιώδες πρόβλημα. Στελέχη κάθε βαθμίδος και σε κάθε επίπεδο έχουν γαλουχηθεί με το «δόγμα» της άμεσης ιεραρχικής ενημέρωσης, σε αντίθεση βέβαια με ότι αναγράφουμε στους κανονισμούς μας και εξαγγέλλουμε περί πρωτοβουλίας. Η γοητεία της απόκτησης της «βεβαιότητας» είναι ακατανίκητη και σε συνδυασμό με τις απατηλές υποσχέσεις της τεχνολογίας και το φοβικό σύνδρομο της υπεραντίδρασης και των συνεπειών των λανθασμένων αποφάσεων του «στρατηγικού δεκανέα» αποτελούν τροχοπέδη.

Καθώς η διοίκηση είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την Ηγεσία πρέπει πρωτίστως να επικεντρωθούμε στη διαμόρφωση ηγετών (κάθε κλιμακίου) που θα μπορούν να ανταποκριθούν επιτυχώς στις απαιτήσεις του Πολυχωρικού Περιβάλλοντος Μάχης. Συνταγή δημιουργίας ηγετών παγκοσμίως δεν υπάρχει. Ουτοπική συχνά και η επιδίωξη δημιουργίας ηγετών ικανών να ικανοποιούν τις απαιτήσεις όλων των επιπέδων. Μέγιστη πρόκληση της Διοικήσεως, η διαμόρφωση και επιλογή ηγετών καταλλήλων για το ανάλογο επίπεδο. Η καταλληλότητα ενός στελέχους ως ηγέτη Λόχου δεν προδιαγράφει και την επιτυχία στα καθήκοντα Διοικητού Τάγματος, απλά αποτελεί ενισχυτικό κριτήριο. Φοβάμαι ότι οι σημερινές διαδικασίες αξιολόγησης που βασίζονται σε ανούσιες και ατεκμηρίωτες περιγραφές δεν επαρκούν. Τα φύλλα αξιολογήσεως επικεντρώνονται σε μια γραφειοκρατική αξιολόγηση που δεν καταλήγει σε συγκεκριμένο συμπέρασμα για τον αξιολογούμενο, ούτε για τη βελτίωση του, αλλά ούτε και για την αξιοποίηση του από την υπηρεσία. Στο υπερβολικά υψηλό 95% των περιπτώσεων, ο αξιολογών επιθυμεί να έχει τον αξιολογούμενο ως υφιστάμενο του Διοικητή και Επιτελή σε κάθε περίπτωση -γεγονός πέρα από κάθε πραγματικότητα. Αναμφίβολα, αντίθετη άποψη θα προκαλούσε και μια δυσάρεστη τριβή στο εσωτερικό του Επιτελείου ή Μονάδος, ίσως και μια αντιπαραγωγική αλληλογραφία.

Τα τελευταία χρόνια, παγκοσμίως, υπάρχει μια τάση, δημιουργίας ενός σώματος αξιωματικών ευρείας μόρφωσης. Ο κλασσικός μαχητής, τείνει να παραμεριστεί έναντι ενός ακαδημαϊκά μορφωμένου στελέχους με ευρεία κατανόηση της κυβερνητικής λειτουργίας και των διεθνών σχέσεων. Προσόντα απαραίτητα για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας και ηγετικών και διοικητικών προσόντων των στελεχών που προορίζονται για τις ανώτατες βαθμίδες της ιεραρχίας. Αναμφισβήτητα, η γενικότερη αύξηση του μορφωτικού επιπέδου επιφέρει σωρεία θετικών αποτελεσμάτων σε όλους τους τομείς της λειτουργίας του στρατεύματος. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή για να διατηρηθεί η δεσπόζουσα θέση της στρατιωτικής φυσιογνωμίας και ικανοτήτων του στελέχους. Προσωπική μου άποψη είναι ότι το αυριανό Πολυχωρικό Περιβάλλον της Μάχης θα αποτελέσει ένα σύγχρονο σφαγείο ανεπανάληπτης έντασης και σφοδρότητας και μόνο καλά προετοιμασμένα στρατεύματα με επαρκή ηγεσία θα επιβιώσουν και θα διεκδικήσουν με αξιώσεις την νίκη. Ως εκ τούτου η εκπαίδευση πρέπει να εστιάζεται στην απόκτηση ικανοτήτων επιβίωσης στο σύγχρονο αυτό σφαγείο και στη διασφάλιση προϋποθέσεων επικράτησης.

Το καθήκον της σημερινής ηγεσίας είναι να αντιληφθεί ορθά την πραγματικότητα που έρχεται και να λάβει από τώρα τα κατάλληλα μέτρα. Δεν αναφέρομαι σε εξοπλισμούς και συστήματα διοικήσεως και ελέγχου, τα οποία οπωσδήποτε είναι απαραίτητα. Αναφέρομαι σε υιοθέτηση απλών μορφών διοικήσεως ικανών να επιβιώσουν στο Πολυχωρικό Περιβάλλον της Μάχης. Την αναμενόμενη δυσλειτουργία και αβεβαιότητες αυτών όλων των συστημάτων πρέπει να την καλύψουν ανάλογα δόγματα που θα στηρίζονται στην εκτέλεση μιας ελάχιστης και μεγίστης αποστολής, με ευρεία πρωτοβουλία σε όλα τα επίπεδα. Όλα τα παραπάνω πρέπει να δοκιμαστούν υπό συνθήκες σκληρής εκπαίδευσης σε οριακές καταστάσεις ακόμη και με ενδεχόμενους κινδύνους.

Η πρωτοβουλία δεν αποκτάται με την εγκωμιαστική αναφορά της σε διαλέξεις και σχολές αλλά βιώνεται στην πράξη, σε καθημερινές καταστάσεις, σε απρόβλεπτα γεγονότα αλλά και σε ελεγχόμενες δοκιμασίες. Η ανάπτυξη πνεύματος πρωτοβουλίας θα απαιτήσει τη σε βάθος αξιολόγηση του κάθε υφισταμένου και ένα πραγματικό «σκληρό στομάχι» για κάθε προϊστάμενο. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ηγέτες που με αξιώσεις θα αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις.

Δεν αναφέρθηκα σε συστήματα διοικήσεως και ελέγχου, με το γνωστό γράμμα C υψωμένο στη νιοστή δύναμη (πχ C4I). Ούτε σε σύνθετα συστήματα με πολύπλοκα ονομασίες που υπόσχονται τον εντοπισμό κάθε κίνησης -ακόμη και σκιάς- σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων. Ούτε αναφέρθηκα σε στελέχη και μαχητές που μέσα από πολύπλοκες συσκευές θα δέχονται όγκο πληροφοριών και απορρίπτοντας τις περιττές θα επιλέγουν άμεσα τον ορθό τρόπο ενεργείας έχοντας ενημερώσει τους ιεραρχικά προϊσταμένους τους που θα μπορούν και αυτοί με τη σειρά τους να επέμβουν διορθώνοντας τυχόν λανθασμένες ενέργειες. Προτίμησα να δώσω το βάρος στη σφοδρότητα και αβεβαιότητα του σύγχρονου Πολυχωρικού Περιβάλλοντος και στην ανάλογη προετοιμασία του κάθε μαχητή, τμήματος και των ηγετών τους σε όλα τα επίπεδα. Σκοπός μου, ίσως πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα, να καταδείξω την ανάγκη προετοιμασίας που θα δώσει έμφαση σε καθαρά στρατιωτικές ικανότητες-δεξιότητες σε ένα περιβάλλον πρωτόγνωρης έντασης, πίεσης, σύγχυσης και απωλειών.

Αυτή η προετοιμασία είναι το τιτάνιο έργο που πρέπει να αναλάβει η σημερινή ανώτατη ηγεσία, υπό πιεστικές συνθήκες χρόνου, ελλείψεις μέσων, λανθασμένων νοοτροπιών και πολιτικού κόστους αλλά και μιας επικίνδυνης περιρρέουσας αντίληψης περί νέων μορφών πολέμου χαμηλής έντασης, «χειρουργικών» επεμβάσεων και αριστοτεχνικών ελιγμών με μικρές απώλειες εκατέρωθεν. Βέβαια είναι πολύ πιθανόν οι παραπάνω μορφές συγκρούσεων να διεξαχθούν από έναν αντίπαλο που συγχρόνως θα επισείει την απειλή του γενικευμένου ολέθρου και αλλοίμονο μας αν δεν είμαστε έτοιμοι να τον ακολουθήσουμε ή και αξιόπιστα να τον πείσουμε ότι εμείς πρώτοι θα διαβούμε τις πύλες της κολάσεως.

Καμία όμως μεταρρύθμιση δεν μπορεί να προέλθει μόνο από αποφάσεις της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας αν δεν έχει κατορθώσει να εμφυσήσει το όραμα της σε μια κρίσιμη μάζα μεσαίων στελεχών που θα αναλάβουν να τρέξουν στην καθημερινότητα -υπό την κάλυψη της- τις πραγματικά ριζοσπαστικές αλλαγές που χρειαζόμαστε. 

← 2o Συνέδριο Χερσαίων Δυνάμεων: «Πολυχωρικός Πόλεμος και ο Ρόλος των Χερσαίων Δυνάμεων»