Blog

Μερικές δεκαετίες πίσω, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, οι αναλυτές ερμήνευαν, περισσότερο ή λιγότερα ορθά, κάθε εξέλιξη σε οποιοδήποτε μέρος της γης, ως μέρος μιας καλοσχεδιασμένης σοβιετικής εκστρατείας για άλωση του δυτικού κόσμου ή αντίθετα ως μέρος της αμερικανοκίνητης προσπάθειας ανάσχεσης του κομμουνιστικού συστήματος. Τελικά ο ψυχρός πόλεμος τελείωσε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού αλλά ο κόσμος δεν έγινε ούτε σταθερότερος ούτε και πιο ειρηνικός.
Σήμερα που επανεμφανίζονται οι φόβοι για αναζωπύρωση μιας νέας ψυχροπολεμικής σύγκρουσης Δύσεως-Ρωσίας  η αντίδραση των αναλυτών είναι πάλι η ίδια. Όλα τα γεγονότα και εξελίξεις ερμηνεύονται μέσω της πραγματικής και τεραστίων διαστάσεων και συμφερόντων σύγκρουσης των δύο κόσμων. Όμως συχνά αδυνατούμε να αντιληφθούμε την πολυσύνθετη διαμόρφωση των σημερινών σχέσεων, συμφερόντων και ανταγωνισμών. Ο αριθμός των δρώντων, κρατικοί  και μη, έχει αυξηθεί και οι επικοινωνιακές τεχνολογίες και οι χρηματοπιστωτικές δομές επιτρέπουν την ταχύτατη αναζήτηση ευκαιριών, σύναψη ή ακύρωση συμφωνιών, εναλλαγή συμμαχιών και κυρίως σταθεροποίηση ή αποσταθεροποίηση κρατών. Η πληροφοριακή διάχυση μέσω των νέων τεχνολογιών επιτρέπει, μέχρι ορισμένου σημείου όμως και την ανεξέλεγκτη αντίδραση μαζών προς κατευθύνσεις μη δυνάμενες να προσδιοριστούν ή να ελεγχθούν από τις επικαλούμενες μεγάλες δυνάμεις. Η πασίγνωστη «τριβή» του Κλαούζεβιτς (τυχαίο γεγονός) εξακολουθεί να υπάρχει-όχι μόνο στον πόλεμο-αλλά και σε κάθε εκδήλωση της πολιτικής ζωής (μέρος της οποίας είναι και ο πόλεμος).
Παρά τις παραπάνω όμως σκέψεις δεν μπορούμε να αποφύγουμε ορισμένους συνειρμούς που οδηγούν σε συνωμοσιολογικά σενάρια και εκδοχές. Όταν μάλιστα ο χώρος εκδήλωσης αυτών είναι η πολύπαθης ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων, η πειστικότητα όλων αυτών των σεναρίων γίνεται πιο έντονη. Γνωστή η δυσμενής οικονομική κατάσταση της χώρας μας. Γνωστός και ο αμερικανορωσικός ανταγωνισμός σε κάθε επίπεδο: πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό και ενεργειακό. Γνωστή και η ανεπίτρεπτη ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Αίφνης, η πάντα επιτήδειος Τουρκία υπογράφει συμφωνία με τη Ρωσία (Δεκέμβριος 2014) για κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου μέχρι τις ανατολικές πύλες της Ευρώπης (Έβρος). Ταυτόχρονα, προβάλλεται έντονα το ενδεχόμενο της  συνέχισης του αγωγού προς τα δυτικά για ενεργειακή τροφοδοσία της Κεντρικής Ευρώπης μέσω Ελλάδος και ορισμένων βαλκανικών χωρών. Η Ελλάδα τον τρέχοντα Απρίλιο δηλώνει (και ορθά) ότι εξετάζει θετικά κάθε πρόγραμμα που αναβαθμίζει τη θέση της και συνδράμει στην ευρύτερη συνεργασία της ΕΕ με τρίτες χώρες σε μια λογική αμοιβαίου κέρδους (win-win). Η χώρα μας όμως ευρίσκεται σε ασφυκτικό κλοιό οικονομικών πιέσεων από τους εταίρους της. Συγχρόνως έπονται ευγενικές νουθεσίες των ΗΠΑ για επανεξέταση των ελληνικών σκέψεων για συμμετοχή στο ρωσικο-τουρκικό αγωγό με γνώμονα πάντα το δυτικό συμφέρον (06 Μαΐου). Αμέσως μετά, μια γειτονική μας χώρα, γνωστή για τα φιλοαμερικανικά της αισθήματα, εκδίδει ρηματική διακοίνωση κατά της Ελλάδος (07 Μαΐου) για θέματα θαλασσίων ζωνών και σε συνέχεια μιας πρόσφατης και άκομψης υπαναχώρησης της από κοινή συμφωνία (2009). Στις 09 Μαΐου σε μια άλλη γειτονική μας χώρα, η οποία πρόσφατα εμφανίστηκε στη λίστα των πιθανών χωρών διέλευσης του ρωσικο-τουρκικού αγωγού ξεσπούν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ ενόπλων αυτονομιστών και αστυνομίας. Πιθανόν όλα αυτά τα γεγονότα να ήταν τυχαία σε μια περιοχή γεμάτη από εντάσεις, ανταγωνισμούς, μακροχρόνιες αντιπαλότητες και ανεύθυνους πρωταγωνιστές, όπου μια τυχαία σπίθα μπορεί να φέρει την καταστροφή. Δυστυχώς όμως πολλοί, μέσα και έξω από την περιοχή συνηθίζουν να παίζουν ανεύθυνα με τα «σπίρτα» οπότε και κάθε συνωμοσιολογικό σενάριο, πραγματικό ή μη, καθίσταται αληθοφανές και αποδεκτό.
Εύλογα θα αναρωτηθείτε αν αντίστοιχες πιέσεις και νουθεσίες έλαβαν χώρα και προς την τουρκική πλευρά η οποία αντιπροσωπεύει το στενότερο συνεργάτη της απομονωμένης από τη Δύση, σήμερα Ρωσίας. Επισήμως δεν γνωρίζουμε, καίτοι εκτιμάται ως πολύ πιθανόν. Σε τελευταία όμως ανάλυση ο αδύνατος είναι αυτός που υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία όπως έλεγε και ο διαχρονικός Θουκυδίδης. Δυστυχώς όμως καμιά φορά ορισμένοι παγιδευμένοι στα φοβικά τους σύνδρομα υποχωρούν και πέραν των ορίων της αδύναμης ισχύος τους και χωρίς να έχουν εξαντλήσει τις λιγοστές δυνατότητες τους. Άλλοι πάλι έχουν καταφέρει να μηδενίσουν σε τέτοιο βαθμό την αξιοπιστία τους που ακόμη και η περιστασιακή σθεναρή θέση τους δε γίνεται πιστευτή. Αμφότερες οι περιπτώσεις έχουν συνήθως ολέθρια αποτελέσματα. Ανεξάρτητα από την επιβεβαίωση ή μη των συνωμοσιολογικών σεναρίων, οι διεθνείς ανταγωνισμοί περικλείουν εκβιασμούς, διαπραγματεύσεις, διλήμματα, μπλόφες, πιέσεις και παγίδες. Στο τέλος όμως της ημέρας οι λογαριασμοί ξεκαθαρίζουν με βάση πρωτίστως την ισορροπία ισχύος.