Blog

Ο Αχμέτ Νταβούτογλου έγινε επίσημα πρωθυπουργός την Τετάρτη.  Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γίνεται επίσημα πρόεδρος την Πέμπτη, 28.08.2014. Έχουμε τώρα ένα λαϊκά εκλεγμένο πρόεδρο και έναν λαϊκά εκλεγμένο πρωθυπουργό στο τιμόνι της Τουρκίας.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι και οι δύο αναλαμβάνουν τις νέες θέσεις εργασίας τους δημοκρατικά. Όμως, πηγή περιέργειας τώρα είναι πώς αυτό θα  λειτουργήσει συνταγματικά. Σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα, ο πρωθυπουργός είναι ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας.
Η Προεδρία, από την άλλη πλευρά, δεν είναι απλώς μια εθιμοτυπική θέση, αλλά δεν είναι ούτε και θέση που επιτρέπει στον Ερντογάν να ασκεί τις εκτελεστικές εξουσίες που λέει ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει. Ο μόνος τρόπος που αυτό θα λειτουργήσει νόμιμα είναι εάν ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία και έχουν ισχυρή θέση στο Κοινοβούλιο.
Λαμβάνοντας υπόψη τις φιλοδοξίες του Ερντογάν, η φόρμουλα αυτή  απαιτεί ο Νταβούτογλου να είναι εντελώς υποταγμένος σ ‘αυτόν και να διεκπεραιώνει τις οδηγίες του χωρίς ερωτήσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι ρόλοι που παίζονταν από τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο πριν τις προεδρικές εκλογές της 10η Αυγούστου έχουν αντιστραφεί.
Ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Αμντουλλάχ Γκιουλ, παρά τους ισχυρισμούς του ότι ήταν αμερόληπτος, ενέκρινε σχεδόν τα πάντα που στάλθηκαν σε αυτόν από τον πρώην πρωθυπουργό Ερντογάν. Τώρα είναι η σειρά Νταβούτογλου να κάνει το ίδιο. Με δεδομένη αυτήν την περίεργη κατάσταση, ο αρθρογράφος Cengiz Çandar  επεσήμανε αυτό που αναφέρεται ως ” το παράδοξο Νταβούτογλου.”
Σύμφωνα με τον  Çandar , καθώς και άλλους, κύριο καθήκον του Νταβούτογλου τώρα – λόγω του γεγονότος ότι είχε επιλεγεί ως το πρόσωπο για να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του Ερντογάν – θα είναι να μειώσει τη σημασία του γραφείου του πρωθυπουργού υπέρ της Προεδρίας.
Με άλλα λόγια, ο Νταβούτογλου ξεκινά αυτόματα με αδύνατη βάση ως πρωθυπουργός. Παρά το γεγονός ότι είναι νομικά ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, η βασιλεία του βρίσκεται στα χέρια του Ερντογάν. Φυσικά ο  Νταβούτογλου το γνωρίζει αυτό και αναμφίβολα το αποδέχεται ως δεδομένο.
Αυτός είναι ο λόγος που, αντί να αναφερόμαστε σε «κυβέρνηση Νταβούτογλου», πρέπει τώρα να μιλούμε για  τη  «Διοίκηση Ερντογάν» με τον τρόπο που αναφερόμαστε στη  “Διοίκηση Ομπάμα». Αυτό φυσικά ταιριάζει στον Ερντογάν, και ακόμη θα τον ευχαριστούσε, δεδομένου ότι ο ίδιος έχει ανοιχτά δηλώσει ότι τάσσεται υπέρ ενός προεδρικού συστήματος στην Τουρκία.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτός είναι ένας «εκτελεστικός πρόεδρος” σήμερα ένεκα προεπιλογής και όχι νομικής αξίας. Με άλλα λόγια, θα είναι σε θέση να κάνει ό,τι θέλει, γιατί έχει ένα συμμορφούμενο πρωθυπουργό, ισχυρή υποστήριξη στο Κοινοβούλιο, και μια αδύναμη αντιπολίτευση.
Το μόνο εμπόδιο που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν σήμερα είναι το Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο δεν κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης ως πρωθυπουργός. Γνωρίζουμε ότι ο Ερντογάν μισεί το Δικαστήριο, λαμβανομένης υπόψη της σημερινής ανεξαρτησίας του, από τον τρόπο που αντέδρασε όταν αποφάνθηκε ότι η απαγόρευση του Twitter από την κυβέρνηση ήταν αντισυνταγματική.
Ο Ερντογάν δήλωσε τότε ότι αποδέχεται την απόφαση του Δικαστηρίου, αλλά δεν τη σέβεται. Οπότε, ένα από τα κύρια καθήκοντα της κυβέρνησης Ερντογάν θα ήταν να προσπαθήσει να αλλάξει το Σύνταγμα και να θέσει το δικαστήριο αυτό υπό έλεγχο.
Για να το κάνει αυτό χρειάζεται το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να βγει από τις γενικές εκλογές του 2015 ακόμη ισχυρότερο από ό,τι είναι σήμερα, έτσι ώστε να μπορέσει να έχει την πλειοψηφία των δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο που χρειάζεται για να θέσει το Σύνταγμα του Ερντογάν σε δημοψήφισμα.
Η προσπάθεια για να επιτευχθεί αυτό θα είναι έργο του Νταβούτογλου ως ηγέτης του AKP και ως  πρωθυπουργού. Μένει να δούμε αν θα μπορέσει να το κάνει.
Ωστόσο, αυτό που είναι σίγουρο σε αυτό το στάδιο είναι ότι ο ρόλος του Νταβούτογλου δεν θα είναι να προσπαθήσει να αναπτύξει περαιτέρω το δημοκρατικό σύστημα της Τουρκίας, να ενισχύσει την αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών, να αυξήσει τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα και ελευθερίες, και να εξασφαλίσει ότι το κράτος δικαίου είναι σεβαστό.
Κάνοντας όλα αυτά θα μπορούσε να λειτουργήσει σε βάρος του Ερντογάν ως προέδρου, και αυτό δεν είναι ο ρόλος που ο  Νταβούτογλου κλήθηκε να αναλάβει.