Blog

«Ο πόλεμος των ωκεανών»- Η «μονοπολικότητα» των ΗΠΑ εναντίον Κίνας-Ρωσίας- Οι εξελίξεις στην Περιφέρεια 8/2022 | 06:17

Γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς

Ο Ινδο-Ειρηνικός είναι η γεωγραφική περιοχή του πλανήτη, στην οποία θα καθοριστεί το αποτέλεσμα της σύγκρουσης μεταξύ της ισχύουσας μονοπολικότητας που προωθεί η Δύση και της πολυπολικότητας που προωθούν η Κίνα και η Ρωσία.

Πρόκειται για μια αλλαγή που θα καθορίσει τον ηγεμόνα του παγκόσμιου συστήματος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στο παρελθόν, όλες οι ηγεμονικές αλλαγές συνοδεύτηκαν και από παγκόσμιους πολέμους. Τα σημερινά δεδομένα δεν δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια τέτοια σύγκρουση. Δείχνουν όμως ότι, αναδιατάσσονται σε παγκόσμια κλίμακα οι συμμαχίες, μια απαραίτητη προϋπόθεση για την τελική αναμέτρηση.

Στη παρούσα φάση, στο στόχαστρο των Μεγάλων Δυνάμεων βρίσκονται οι χώρες της Περιφέρειας. Ο προσανατολισμός των τελευταίων στα δύο στρατόπεδα, θα είναι καθοριστικός για την επίτευξη ευνοϊκών συσχετισμών.

Τα κράτη της Περιφέρειας, ήταν μέχρι σήμερα, οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης, οι δορυφόροι των ισχυρών χωρών, τα κατάλοιπα της αποικιοκρατίας, οι χώρες με τις συνεχείς εμφύλιες συγκρούσεις. Σε αυτή τη νέα φάση ίσως αποκτήσουν περισσότερες επιλογές.

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΩΚΕΑΝΟΥΣ

Οι δύο ωκεανοί, ο Ατλαντικός και ο Ειρηνικός θα αποτελέσουν κρίσιμα πεδία αντιπαράθεσης το επόμενο διάστημα.

Ο Ατλαντικός που αποτελεί τη «γειτονιά» της Δύσης, είναι ένας χώρος όπου ο άξονας Μόσχας-Πεκίνου θα προσπαθήσει να αντιδράσει στη δυτική προέλαση (AUKUS στον Ινδό-Ειρηνικό και ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη) στις αντίστοιχες «γειτονιές» της Ρωσίας και της Κίνας. Η στρατηγική του Πεκίνου και της Μόσχας θα είναι πολύ σαφής: εάν δεν έχουν το δικαίωμα να έχουν τις δικές τους περιοχές επιρροής, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να έχουν αυτό το δικαίωμα.

Ο Ατλαντικός θα μπορούσε να γίνει τόσο γεωστρατηγικά καθοριστικός όσο και ο Ινδο-Ειρηνικός. Αυτό υποδηλώνεται από ορισμένα γεγονότα που συνέβησαν το τελευταίο διάστημα. Το «Ροζ Κύμα» αριστερόστροφων κυβερνήσεων και η ανανεωμένη ρωσική υποστήριξη σε πολιτικές δυνάμεις της Λατινικής Αμερικής, την εδραίωση της Κίνας στη Νικαράγουα, το κύμα αστάθειας που επηρέασε τις πρώην γαλλικές αποικίες στη Λατινική Αμερική (Μαρτινίκα και Γουαδελούπη) και τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, την κινεζική επικύρωση της αξίωσης της Αργεντινής για κυριαρχία στα νησιά Φώκλαντ.

Παράλληλα στον Ειρηνικό, εμφανίζεται η αφύπνιση της απόσχισης στις γαλλικές υπερπόντιες κτήσεις, όπως στη Νέα Καληδονία, η είσοδος της Κίνας στο Ανατολικό Τιμόρ και τα Νησιά του Σολομώντα, η συνεχιζόμενη σύγκρουση στο Καζακστάν και οι αυτονομιστικές κινήσεις στο Καρακαλπακστάν του Ουζμπεκιστάν. Η πρόσφατη ανατροπή του φιλοκινεζικού καθεστώτος στη Σρι Λάνκα εντάσσεται σε αυτές τις εξελίξεις.

Και ο Αρκτικός Ωκεανός θα αποτελέσει χώρο αντιπαράθεσης, ωστόσο σε αυτή, δεν εμπλέκονται χώρες της Περιφέρειας.

Με την είσοδο του ανταγωνισμού μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων στην Περιφέρεια έσπασε η εύθραυστη ισορροπία που εγγυόταν τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος.

Η παγκοσμιοποίηση αλλάζει, το ίδιο και ο σχηματισμός μπλοκ, πόλων και συμμαχιών στη διεθνή σκηνή. Υπάρχει κίνδυνος οι εποχές της μετριοπάθειας και της παθητικής ουδετερότητας να είναι πιο κοντά στο τέλος. Ακόμη και η Ελβετία, με απουσία από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, έχει σπάσει μια παράδοση αιώνων ουδετερότητας καταδικάζοντας τη ρωσική δράση στην Ουκρανία. Η δε προοπτική ένταξής της στο ΝΑΤΟ, δεν πρέπει να αποκλείεται, μετά το παράδειγμα της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Περιπτώσεις όπως αυτή της Σερβίας που κινείται μεταξύ Δύσης, Κίνας και Ρωσίας, θα υποστούν τεράστιες πιέσεις.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ: ΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΜΕΤΩΠΑ

Σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία αναμένεται να επιτύχει τους αντικειμενικούς της στόχους, αργά ή γρήγορα. Αυτή η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη λόγω της διαφοράς ισχύος των δύο χωρών, που η βοήθεια της Δύσης δεν κατάφερε να γεφυρώσει. Ήδη η Μόσχα κατέχει περισσότερο από το 20% των εδαφών της Ουκρανίας και κατά πάσα πιθανότητα, αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί, το επόμενο διάστημα.

Αν οι δυνάμεις της Ουκρανίας με τη συνεργασία της Δύσης δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους σε αυτό το μέτωπο, υπάρχουν και άλλες επιλογές. Μια από αυτές είναι η διεύρυνση του μετώπου και η επέκταση του πολέμου·ή, εναλλακτικά, η διασπορά των πιέσεων στη Μόσχα, έτσι ώστε να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε πολλαπλά μέτωπα.

Από την αρχή των επιχειρήσεων, η Υπερδνειστερία αποτελεί έναν αδύναμο κρίκο στη ρωσική στρατηγική. Οι κινήσεις που έγιναν στην αρχή του πολέμου από την Ουκρανία και τη Μολδαβία προς αυτή την κατεύθυνση, μπορεί να επαναληφθούν. Θα υπάρξει ρωσική αντίδραση, αλλά αυτό θα απαιτήσει πρόσθετους πόρους και χρόνο.

Το Καλίνινγκραντ αποτελεί έναν ακόμη αδύναμο κρίκο. Ο διάδρομος Σουβάλκι είναι εξαιρετικά ευάλωτος. Η μέχρι τώρα λανθασμένη διαχείριση από την πλευρά της Λιθουανίας, των κυρώσεων για το Καλίνινγκραντ και η αποκλιμάκωση της έντασης από την πλευρά της ΕΕ, δεν σημαίνουν ότι δεν θα υπάρξουν νέες προσπάθειες.

Η πρόσβαση στα νησιά Σβάλμπαρντ αποκαταστάθηκε, μετά την προσπάθεια της Νορβηγίας να εμποδίσει τις μεταφορές σε αυτά. Ωστόσο, το θέμα μπορεί να επανέλθει στην κατάλληλη συγκυρία.

Το τελευταίο διάστημα έχουν πυκνώσει οι αντιδράσεις στην Τσετσενία για τη συμπαράταξή της με το Κρεμλίνο. Ομάδες Τσετσένων θεωρούν ότι η Ρωσία είναι ο κύριος εχθρός και οι Τσετσένοι δεν έχουν κανέναν λόγο να πολεμούν στην Ουκρανία. Πρόκειται για μια υβριδικού τύπου αναταραχή που προκαλείται από εξωγενείς παράγοντες, με στόχο την αποσταθεροποίηση του συμμάχου της Μόσχας.

Οι νέες αναταραχές στο Καζακστάν, μετά την απόπειρα εξέγερσης του Ιανουαρίου, δημιουργούν τεράστια πίεση στη Μόσχα. Ο πρόεδρος του Καζακστάν επιθυμεί καλές σχέσεις και με τη Ρωσία και με τη Δύση. Αυτή η στρατηγική των ίσων αποστάσεων δύσκολα θα γίνει αποδεκτή από το Κρεμλίνο. Το Καζακστάν αποτελεί κύρια συνιστώσα όλων των σχεδίων ευρασιατικής ολοκλήρωσης που προωθούν η Ρωσία και η Κίνα. Αλλά με τα σημερινά δεδομένα, θα μπορούσε να αποτελέσει και έναν μοχλό που θα αξιοποιούσε η Δύση.

Το ίδιο ισχύει και για το Ουζμπεκιστάν, άλλη μια χώρα-συνιστώσα των ευρασιατικών θεσμών. Μια εσωτερική αποσταθεροποίηση, θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στο Κρεμλίνο, πολύ περισσότερο αν συνοδεύονταν από αποσχιστικές κινήσεις στο Καρακαλπακστάν.

Η ΜΕΣΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ

Η Νικαράγουα μέσα στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων παίζει και αναμένεται να παίξει βασικό ρόλο.

Με εγγενή γεωστρατηγική αξία και με σταθερό αντιαμερικανικό προσανατολισμό, αποτελούν μαζί με την Κούβα και τη Βενεζουέλα, μια τριάδα χωρών που οι ΗΠΑ θα πρέπει να αντιμετωπίζουν πολύ κοντά στα σύνορά τους. Η Κίνα και η Ρωσία ασκούν ήδη επιρροή στις τρεις χώρες, μια τάση που αναμένεται να διευρυνθεί τα επόμενα χρόνια.

Η προεδρία Ορτέγκα, αναζωογονημένη από το αποτέλεσμα των εκλογών, έκλεισε το 2021, δρομολογώντας ορισμένες προκλήσεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης στην πολιτική της μίας Κίνας και του ανοίγματος ενός επίτιμου προξενείου στην Κριμαία.

Στις 7 Ιουνίου, τέθηκε σε ισχύ ένα προεδρικό διάταγμα σχετικά με την άδεια των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων να εισέλθουν στο έδαφος της Νικαράγουας «για να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικές ασκήσεις και επιχειρήσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, σε αποστολές έρευνας, διάσωσης και ανάκτησης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή φυσικές καταστροφές». Οι Ρώσοι στρατιώτες θα μπορούσαν να παραμείνουν στη Νικαράγουα από την 1η Ιουλίου έως τις 31 Δεκεμβρίου. Μια ιστορική κίνηση, γιατί σηματοδοτεί την επιθυμία της Μόσχας να αμφισβητήσει την Ουάσιγκτον στο εγγύς περιβάλλον της.

Η απάντηση της προεδρίας Μπάιντεν δεν άργησε να έρθει: στις 8 Ιουνίου, στο περιθώριο της ένατης Συνόδου Κορυφής της Αμερικής, η αμερικανική διπλωματία απείλησε με τον αποκλεισμό της Νικαράγουα από τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κεντρικής Αμερικής, γνωστή και ως CAFTA, ως αντίποινα.

Οι εξελίξεις όμως μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες. Από το 2014 κινεζικές εταιρείες και η κυβέρνηση των Σαντινίστας είχαν συμφωνήσει για την κατασκευή ενός νέου καναλιού το οποίο, θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το κανάλι του Παναμά. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο ρήγμα στο «εγγύς εξωτερικό» των ΗΠΑ και ξαναγράφοντας τη γεωγραφία της παγκοσμιοποίησης εις βάρος της Ουάσιγκτον. Πρόκειται για ένα φαραωνικό έργο, για το οποίο Κινέζοι και Ρώσοι επενδυτές, μεταξύ άλλων, ήταν έτοιμοι να επενδύσουν σαράντα δισεκατομμύρια δολάρια. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μια περίπτωση casus belli.

Η κυβέρνηση Ομπάμα, έχοντας πλήρη γνώση των γεωπολιτικά ανατρεπτικών ιδιαιτεροτήτων του αντι-Παναμά καναλιού, προσπάθησε να αποσταθεροποιήσει τη Νικαράγουα. Υιοθέτησε ένα σενάριο υβριδικής «έγχρωμης επανάστασης», στο οποίο οι περιβαλλοντολόγοι θα μπλόκαραν το άνοιγμα των εργοταξίων και η αντιπολίτευση θα ωθούσε σε εμφύλια σύρραξη. Το σχέδιο δεν λειτούργησε, κυρίως γιατί οι κινέζοι επενδυτές δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του, αλλά παραμένει πάντα ανοικτό για υλοποίηση.

Καθώς και οι τρεις χώρες στον Κόλπο του Φονσέκα ─Ελ Σαλβαδόρ, Ονδούρα και Νικαράγουα─ αναγνωρίζουν «μία» Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, αυτό θα μπορούσε να ανοίξει αυτή την περιοχή σε συνέργειες μεταξύ κινεζικών έργων υποδομής. Αυτά τα έργα περιλαμβάνουν ένα νέο λιμάνι που αναπτύχθηκε από κινεζικά συμφέροντα στη Λα Ουνιόν, τη συμμετοχή της Κίνας σε έναν νέο υπερωκεάνιο διάδρομο μέσω της Ονδούρας, ο οποίος θα συνέδεε τον κόλπο του Φονσέκα στον Ειρηνικό με το Σαν Πέντρο Σούλα και το Πουέρτο Κορτές στον Ατλαντικό, και τη σύνδεση με ένα νέο εμπορικό κέντρο με οδική πρόσβαση κατά μήκος της πλευράς του Ειρηνικού, της Νικαράγουα.

Παρόμοιες ενέργειες θα μπορούσαν να ανοίξουν ξανά την προοπτική της κατασκευής του καναλιού της Νικαράγουας. Πράγματι, αν και η εμπορική βιωσιμότητα ενός τέτοιου καναλιού παραμένει αμφίβολη, η γεωπολιτική σημασία αυξάνει την πιθανότητα να προχωρήσει ένα τέτοιο έργο.

ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Η πρόσφατη σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών G20 του Μπαλί στις 8 Ιουλίου, θα έπρεπε να είχε εγκρίνει τη διεθνή απομόνωση της Ρωσίας, αλλά αυτό δεν συνέβη.

Κανένα τελικό έγγραφο για τον πόλεμο της Ουκρανίας δεν υπήρξε, αλλά ήταν προφανής η αδυναμία μιας τέτοιας έκβασης, δεδομένης της διαφορετικής ευαισθησίας στο θέμα, των χωρών που συμμετείχαν.

Αυτή η εξέλιξη καταδεικνύει ότι, ο διχασμός στο σημαντικότερο οικονομικό forum στο οποίο συμμετέχουν οι ισχυρότερες οικονομίες, είναι παρών.

Στο περιθώριο της G20, η Ρωσία και η Αμερική έκαναν ό,τι μπορούσαν σε διμερείς συναντήσεις με τους εκπροσώπους των άλλων χωρών: ο Λαβρόφ να ενισχύσει τις σχέσεις με εκείνα τα κράτη που δεν συμμετείχαν στην αντιρωσική σταυροφορία, οι δε Ηνωμένες Πολιτείες να προσπαθήσουν να τα φέρουν στο δικό τους μέρος.

Είναι δύσκολο να βρεθούν σημαντικές ενδείξεις για την έκβαση αυτών των διμερών επαφών, αλλά αυτό δεν αλλάζει τα πράγματα. Οι εξελίξεις στην παγκοσμιοποίηση και η αμφισβήτηση της ηγεμονίας της Δύσης σε αυτή, βρέθηκαν και πάλι στο προσκήνιο.

Στις 16 Ιουλίου ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε στην αραβική Σύνοδο Κορυφής ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραμείνουν σταθερά προσηλωμένες στους συμμάχους τους στη Μέση Ανατολή και ότι «δεν πρόκειται να πάνε πουθενά», καθώς άσκησε πιέσεις για μια περιφερειακή συμμαχία ασφαλείας που θα ενσωματώνει το Ισραήλ.

Από την πλευρά της, η Σαουδική Αραβία έβαλε φρένο στις ελπίδες των ΗΠΑ και του Ισραήλ ότι η Σύνοδος Κορυφής θα μπορούσε να βοηθήσει να τεθούν οι βάσεις για μια περιφερειακή συμμαχία ασφαλείας που θα περιλαμβάνει το Ισραήλ, η οποία θα αντιμετωπίσει τις ιρανικές απειλές.

Ακόμη και το σχέδιο για τη σύνδεση συστημάτων αεράμυνας ,θα μπορούσε να είναι δύσκολη υπόθεση για τα αραβικά κράτη που δεν έχουν δεσμούς με το Ισραήλ και διστάζουν να συμμετάσχουν σε μια συμμαχία που θεωρείται ότι είναι ενάντια στο Ιράν, το οποίο διαθέτει ένα ισχυρό περιφερειακό δίκτυο αντιπροσώπων, όπως το Ιράκ, ο Λίβανος και η Υεμένη.

Ο Τζο Μπάιντεν πήγε στη Σαουδική Αραβία με την ελπίδα να επιτύχει μια συμφωνία για την παραγωγή πετρελαίου που θα συμβάλει στη μείωση των τιμών της βενζίνης που οδηγούν τον πληθωρισμό στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών και απειλούν τα ποσοστά του, στις εκλογές του Νοεμβρίου.

Φεύγει από την περιοχή με άδεια χέρια, αλλά ελπίζει ότι η ομάδα ΟΠΕΚ+, που περιλαμβάνει τη Σαουδική Αραβία, τη Ρωσία και άλλους μεγάλους παραγωγούς πετρελαίου, θα ενισχύσει την παραγωγή σε συνάντηση στις 3 Αυγούστου.

Τα κράτη του Κόλπου, τα οποία αρνήθηκαν να συνταχθούν με τη Δύση εναντίον της Ρωσίας για την Ουκρανία, επιδιώκουν μια συγκεκριμένη δέσμευση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς αντιλαμβάνονται την τάση απομάκρυνσης των ΗΠΑ από την περιοχή. Παράλληλα με αυτή την απομάκρυνση, η Κίνα και η Ρωσία διευρύνουν το αποτύπωμά τους στη Μέση Ανατολή.

Με τα δεδομένα αυτά, η ιδέα της δημιουργίας ενός αραβικού ΝΑΤΟ που πρότεινε προ ημερών η Ιορδανία, στο οποίο θα περιλαμβάνονταν και το Ισραήλ, φαίνεται να απομακρύνεται.

Όλα τα προηγούμενα δείχνουν ότι οι εξελίξεις στην Περιφέρεια του παγκόσμιου συστήματος είναι συνεχείς. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει όλα τα δεδομένα. Τα σενάρια πολλαπλασιάζονται και θα γίνουν καλύτερα κατανοητά με το πέρασμα του χρόνου.

Πηγή: https://www.geoeurope.org/2022/07/27/oi-exelixeis-stin-perifereia/