Blog

 Του Ilmari Käihkö*

Η λέξη στρατηγική προέρχεται από την ελληνική λέξη “στρατηγός”, που σημαίνει στρατιωτικός ηγέτης, και αναφέρεται στην ηγεσία των στρατευμάτων. Αρχικά ήταν μια πρακτική έννοια, αλλά προς τα τέλη του 18ου αιώνα, με την αύξηση των στρατιωτικών δυνάμεων, έγινε όλο και πιο θεωρητική.

Σήμερα, η στρατηγική θεωρείται συχνά ως η γέφυρα που ενώνει τη χρήση βίας στον πόλεμο με τους επιδιωκόμενους πολιτικούς στόχους. Γι’ αυτό έχει χαρακτηριστεί και ως “η θεωρία της νίκης”. Εντοπίζει το κύριο σημείο συγκέντρωσης, στο οποίο η επιρροή μπορεί να οδηγήσει σε νίκη.

Το έργο δεν είναι εύκολο, αλλά είναι αναγκαίο. Με καλή στρατηγική, ο μικρότερος μπορεί να κερδίσει· με κακή, ο μεγαλύτερος να χάσει.

Η Ουκρανία και οι υποστηρικτές της είχαν τουλάχιστον τρεις βασικούς άξονες στον πόλεμο. Ο πρώτος είναι η φθορά, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως η «χαζή» βασική στρατηγική του πολέμου. Αυτό που την καθιστά χαζή είναι το γεγονός ότι συνήθως είναι αμοιβαία. Οι Ουκρανοί ήλπιζαν ότι το υψηλότερο ηθικό τους θα αντιστάθμιζε το γεγονός ότι η φθορά ευνοεί συνήθως την ισχυρότερη πλευρά του πολέμου.

Τον Νοέμβριο του 2023, ο αρχηγός των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων παραδέχτηκε ότι είχε υποτιμήσει την αντοχή των Ρώσων στις απώλειες. Η ρωσική επίθεση συνεχίζεται, παρόλο που λέγεται ότι οι συνολικές απώλειες της Ρωσίας έχουν ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο.

Ο δεύτερος άξονας της Ουκρανίας ήταν η Χερσόνησος της Κριμαίας, η οποία θεωρούνταν το αδύναμο σημείο του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Αν η Ουκρανία κατάφερνε να απειλήσει επαρκώς την Κριμαία, ο Πούτιν θα υποχωρούσε.

Αν και η Κριμαία μπορεί να διατηρεί συμβολική αξία, η σημασία της για τις πολεμικές επιχειρήσεις μειώθηκε καθώς η Ρωσία βελτίωσε τις συγκοινωνιακές συνδέσεις με άλλες κατεχόμενες περιοχές.

Ο τρίτος άξονας επικέντρωσης είναι η ρωσική οικονομία, η οποία έχει πληγεί από τις δυτικές κυρώσεις και τις επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη της Ουκρανίας. Με την πάροδο του χρόνου, η Ρωσία ενδέχεται να εξαντλήσει τα μέσα, τους στρατιώτες ή τα χρήματά της.

Ωστόσο, οι δυτικές χώρες εξακολουθούν να αγοράζουν ενέργεια από τη Ρωσία με ποσά μεγαλύτερα από αυτά που προσφέρουν ως υποστήριξη στην Ουκρανία. Η επιδείνωση της ρωσικής οικονομίας είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε στασιμότητα των μετώπων παρά σε υποχώρηση της Ρωσίας από την Ουκρανία.

Η ρωσική στρατηγική; Το επιθετικό σχέδιο της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 βασίστηκε σε λανθασμένη ανάλυση της εσωτερικής πολιτικής της Ουκρανίας. Όταν οι Ουκρανοί αντιστάθηκαν, η Ρωσία δυσκολεύτηκε να βρει μια αποτελεσματική στρατηγική.

Η Ρωσία έχει διεξάγει έναν ευθύ πόλεμο φθοράς. Η ναυτική της εκστρατεία έχει αποτύχει. Παρόλο που η προέλασή της στην ξηρά έχει επιταχυνθεί, παραμένει αργή και δαπανηρή. Ωστόσο, η ταχύτητα μπορεί να αυξηθεί καθώς εξασθενεί η υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η Ρωσία έχει επίσης αναζητήσει λύση μέσω ολοένα πιο εκτεταμένων αεροπορικών επιθέσεων. Παρ’ όλα αυτά, είναι απίθανο αυτές οι επιθέσεις να κρίνουν τον πόλεμο.

Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σύμμαχοι κατέκτησαν την κυριαρχία στον αέρα τόσο εναντίον της Ιαπωνίας όσο και της Γερμανίας. Ωστόσο, ούτε η καταστροφή ολόκληρων πόλεων δεν οδήγησε από μόνη της στην παράδοση των χωρών αυτών.

Σήμερα, οι περιορισμένες αλλά ακριβείς επιθέσεις μπορεί να πλήξουν την οικονομία, αλλά τα θύματα μεταξύ των αμάχων είναι πιο πιθανό να ενισχύσουν παρά να αποδυναμώσουν το πολεμικό σθένος.

Τι συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν;

Είναι προφανές ότι η κατάρτιση μιας καλής στρατηγικής είναι δύσκολη. Ένας πόλεμος που οδηγεί σε γρήγορη και φθηνή νίκη εμφανίζεται συχνότερα στις επιθυμίες παρά στην πραγματικότητα.

Παρά τις επιμέρους τακτικές επιτυχίες, είναι απίθανο η γενική εικόνα του πολέμου στην Ουκρανία να αλλάξει σημαντικά στο άμεσο μέλλον. Ο πόλεμος συνεχίζεται, επειδή καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι ικανοποιημένη με τα επιτεύγματά της, αλλά ούτε αισθάνεται υποχρεωμένη να προβεί σε σημαντικές παραχωρήσεις.

Δεύτερον, και ο πόλεμος είναι δύσκολος. Στους παγκόσμιους πολέμους, τα εμπλεκόμενα μέρη είχαν μέσα σε τρία χρόνια ήδη βρει τρόπους να σπάσουν το αδιέξοδο. Στα τέλη του 1917, τόσο η Γερμανία όσο και οι αντίπαλοί της είχαν ανακαλύψει πώς να επιβιώσουν από τα χαρακώματα. Το 1944, η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη απωθήσει τους Γερμανούς εισβολείς πίσω στην Πολωνία και οι Δυτικοί Σύμμαχοι είχαν πραγματοποιήσει απόβαση στη Γαλλία.

Στην Ουκρανία δεν έχουν εμφανιστεί αντίστοιχες καινοτομίες. Η διαφορά δεν εξηγείται μόνο με την τεχνολογία των drones.

Τρίτον, η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ έχουν πιθανότατα περισσότερο χρόνο από ό,τι υποδηλώνουν τα πιο δυσοίωνα σενάρια. Αν και δεν πρέπει να υποτιμάται η ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει πόλεμο, δεν πρέπει να υπερεκτιμάται με βάση την ουκρανική εμπειρία. Οι προβλέψεις για τη ζοφερή οικονομική κατάσταση της Ρωσίας αντανακλώνται σχεδόν αναπόφευκτα και στην ικανότητά της να ενισχύσει τη στρατιωτική της ισχύ.

Τέταρτο συμπέρασμα, ωστόσο, είναι δυσοίωνο για την Ουκρανία. Η φθορά μπορεί να είναι μια «χαζή» στρατηγική, αλλά η Ρωσία έχει ήδη επιλέξει να πολεμήσει με αυτόν τον τρόπο στο παρελθόν. Κάτι ριζικό πρέπει να συμβεί, ώστε η Ουκρανία –χωρίς μια αξιόπιστη θεωρία νίκης– να μπορέσει να αλλάξει την πορεία του πολέμου.

*Ο συγγραφέας Ilmari Käihkö επιστήμονας της θεωρίας του πολέμου στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, ο οποίος βάσει της στρατιωτικής θεωρίας και ιστορίας δεν πιστεύει σε εύκολες λύσεις στον πόλεμο.