Blog

 

Χαιρετισμός Πτέραρχου (Ι) Θεμιστοκλή Μπουρολιά (ε.α.)

Επίτιμου Αρχηγού Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας

Μάρτιος 2025

             Αποτελεί για εμένα ύψιστη τιμή η πρόταση από το ΕΛΙΣΜΕ να απευθύνω αυτόν τον χαιρετισμό για ένα θέμα τόσο σημαντικό για την Ελλάδα, που αφορά στην γεωπολιτική αξία της Κρήτης στην ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, μου δίνει ιδιαίτερη χαρά η ευκαιρία να αναφερθώ στον τόπο που μεγάλωσα και κατοικώ σήμερα, ως «Κρης εκ μητρός», καθόσον είχα την τύχη να ζήσω σχεδόν όλη μου την παιδική και νεανική περίοδο στη λεβεντογέννα μεγαλόνησο, και δη στα πανέμορφα Χανιά, μεγαλώνοντας σε έναν τόπο χαρισματικό και ιστορικό, η πλούσια ιστορική διαδρομή του οποίου εν μέσω των αιώνων σίγουρα δεν ήταν καθόλου τυχαία! Εξίσου μεγάλη τύχη ήταν να ανδρωθώ επαγγελματικά σε μία από τις σπουδαιότερες και μεγαλύτερες αεροπορικές βάσεις της Χώρας μας, στην 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα, πετώντας αρχικά με τα θρυλικά επιθετικά αεροσκάφη A-7 Corsair, που είχαν αφήσει ανεξίτηλα το αποτύπωμά τους στη μαχητική ικανότητα και αποτρεπτική δυνατότητα της Αεροπορίας μας, και στη συνέχεια στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και μέχρι το 2024 με τα υπερσύγχρονα F-16 Block 52+, τα οποία πρόσφατα εκσυγχρονίστηκαν στην πιο προηγμένη έκδοση του τύπου παγκοσμίως, τη γνωστή ως Viper.

Η γεωπολιτική αξία και σπουδαιότητα της Κρήτης, όπως αναλύθηκε με τις εξαιρετικές εισηγήσεις των πολύ έγκριτων ομιλητών της Εσπερίδας, του Αντιστράτηγου (ε.α.) κ. Ιωάννη Μπαλτζώη, Προέδρου του ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ, με θέμα «Η Γεωπολιτική Αξία της Κρήτης στην Ανατολική Μεσόγειο», του Αντιναύαρχου (ε.α.) ΠΝ κ. Βασίλειου Μαρτζούκου, Αντιπρόεδρου του ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ, με θέμα «Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και η Συμφωνία Ελλάδος – Αιγύπτου για την Οριοθέτηση της ΑΟΖ», του Μηχανικού κ. Λεόντιου Πορτοκαλάκη, Μέλους του ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ, με θέμα «Η Ελλάς και ο Ενεργειακός Χάρτης της Ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου», και της Αρχαιολόγου κας Νικολέτας  Μπράτση, Μέλους του ΕΛΙΣΜΕ, με θέμα «Ο Μινωικός Πολιτισμός και η Στρατηγική σημασία της Κρήτης από την Προϊστορία», καλύπτεται επαρκώς και σε όλες τις διαστάσεις, οπότε οποιαδήποτε αναφορά ή παράθεση γεωγραφικών, δημογραφικών, ενεργειακών – οικονομικών ή ιστορικών στοιχείων δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να προσθέσει κάτι σημαντικό και καινούριο στα ήδη λεχθέντα. Απεναντίας, θα ήθελα να αναφερθώ σε μία συνιστώσα της γεωπολιτικής ανάλυσης επί του θέματος, αυτήν της γεωστρατηγικής, όπως τη βίωσα μέσα από τα 44 έτη της επαγγελματικής μου διαδρομής, και ιδιαίτερα κατά την τριετή θητεία μου ως Αρχηγός της Τακτικής Αεροπορίας και την εν συνεχεία διετή ως Αρχηγός του Όπλου.

Η δεσπόζουσα θέση της Κρήτης στην ανατολική Μεσόγειο, σε μία εποχή τόσο ταραγμένη και ασταθή και σε μία περιοχή με συνεχείς αναταράξεις, ανακατατάξεις και αναθεωρητικές διεργασίες από πάρα πολλούς δρώντες, έχει αναγνωριστεί και αποδειχθεί κατά τη νεότερη ιστορία και αποδεικνύεται καθημερινά, σε έναν κόσμο που δυστυχώς φαίνεται να αλλάζει άρδην σε σχέση με αυτόν που γνωρίσαμε στο εγγύς παρελθόν. Στο σημείο αυτό θα μου επιτραπεί μόνο μία μικρή εξαίρεση στην πρόθεσή μου να περιοριστώ στις προσωπικές μου βιωματικές επαγγελματικές εμπειρίες, μόνο και μόνο για να καταδειχθεί η διαχρονική στρατηγική αξία του νησιού, κάνοντας μία πολύ μικρή και επιδερμική παρένθεση, αναφερόμενος σε μία από τις ενδοξότερες, καταστροφικότερες και αιματηρότερες περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας, τη μεγαλειώδη Μάχη της Κρήτης, που έμελλε να αλλάξει τον ρου του Β´Π.Π. και να καταλήξει στη σύνθλιψη των παντοδύναμων γερμανικών δυνάμεων στις παγωμένες στέπες της Ρωσίας.  Η σωστότατη επιχειρησιακή εμμονή της Χιτλερικής ηγεσίας να καταλάβει αυτό το τεράστιου στρατηγικού ενδιαφέροντος νησί, που θα εξασφάλιζε την αδιάλειπτη υποστήριξη του μεγάλου αφρικανικού μετώπου, εγκλώβισε τις πολύτιμες και πιο άρτια εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες γερμανικές δυνάμεις των Αλεξιπτωτιστών, οι τεράστιες απώλειες των οποίων αποτέλεσαν την απόδειξη της ηρωικής αντίστασης των ντόπιων και των λίγων συμμάχων που είχαν απομείνει στο νησί, αλλά και ένα οδυνηρό μάθημα προς τη γερμανική ηγεσία, σε σημείο να μην τολμήσει να εκτελέσει ξανά αεραπόβαση με αλεξιπτωτιστές σε τέτοια κλίμακα στον μεγάλο πόλεμο. Όπως αναφέρουν πολλοί ιστορικοί, ο πολύτιμος χρόνος που χάθηκε για την τελική κατάληψη της Κρήτης καθυστέρησε την εισβολή στη Ρωσία, με τα γνωστά αποτελέσματα του αγώνα στο ανατολικό μέτωπο λόγω της έλευσης του χειμώνα.

Επανερχόμενος στη σύγχρονη εποχή, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην περίοδο εφαρμογής του περίφημου Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, όπου η Πολεμική Αεροπορία κλήθηκε επανειλημμένα να αποδείξει την εφικτότητα και βιωσιμότητά του. Ήμουν Σμηναγός στην 345 Μοίρα Βομβαρδισμού της 115 Πτέρυγας Μάχης με αεροσκάφη A-7H Corsair, όταν μας ανατέθηκε να σχεδιάσουμε και εκτελέσουμε ένα μεγάλο COMAO (Composite Air Operation – Συνδιασμένη Αεροπορική Επιχείρηση) στο πλαίσιο εκτέλεσης κοινής άσκησης στην Κύπρο. Ήταν τότε που μεγάλοι σχηματισμοί ελληνικών μαχητικών πετούσαν περήφανα πάνω από τη μαρτυρική Κύπρο, χωρίς καν να γίνουν αντιληπτοί από τους εν εγρηγόρσει γείτονες, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η Κύπρος δεν «κείται μακράν»! Επαναλήφθηκε αρκετές φορές στο παρελθόν, με τελευταία το 2021, όταν ως Αρχηγός της Τακτικής Αεροπορίας πια, επέβλεπα και συντόνιζα μία παρόμοια αποστολή με άλλα μέσα και άλλες προκλήσεις, έχοντας να αντιμετωπίσουμε έναν αντίπαλο με σαφώς αναβαθμισμένες δυνατότητες λόγω ύπαρξης πολύ πιο σύγχρονων συστημάτων εναέριου ελέγχου (ιπτάμενα RADAR), με τα ίδια όμως για αυτούς οδυνηρά αποτελέσματα. Πρόδηλη η ικανοποίησή μας όταν με ενημέρωσε υψηλά ιστάμενο πολιτικό πρόσωπο για τα «παράπονα» του αντίστοιχου από την άλλη μεριά του Αιγαίου πολιτικού παράγοντα σε σύνοδο του ΝΑΤΟ, ζητώντας την αποφυγή … παρόμοιων «περιστατικών»! Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία όλων αυτών των αποστολών η ύπαρξη των αεροπορικών βάσεων της Κρήτης, από όπου επιχείρησαν τα ελληνικά μαχητικά, επαληθεύοντας στην πράξη την ονομασία που έχει δίκαια δοθεί στο νησί ως αβύθιστο αεροπλανοφόρο στην περιοχή.

Η αξία της Κρήτης αναδείχθηκε για μία ακόμα φορά το καλοκαίρι του 2011 κατά τη διάρκεια των συμμαχικών επιχειρήσεων στη Λιβύη, όπου ως Υποδιοικητής της 115ΠΜ υποδεχθήκαμε και υποστηρίξαμε μεγάλο αριθμό αεροσκαφών συμμαχικών και φίλιων χωρών, ΝΑΤΟϊκών και μη, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Unified Protector» για την επιβολή των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για άμεση κατάπαυση πυρός στον εμφύλιο πόλεμο που διεξαγόταν στη χώρα και για εγκαθίδρυση No Fly Zone. Όντας το κοντινότερο πολεμικό αεροδρόμιο στην περιοχή επιχειρήσεων, η Αεροπορική Βάση Σούδας συνέβαλε καθοριστικά στην υλοποίηση όλων των ειδών των αποστολών των συμμάχων, επιθετικών, αμυντικών και υποστήριξης, συμβάλλοντας στην επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών και στην επιτυχή διεξαγωγή της επιχείρησης. Εξάλλου, οι Αεροπορικές Βάσεις της Κρήτης έχουν κατ’ εξακολούθηση αποδείξει την αξία τους και τη συμβολή τους σε όλες τις συρράξεις και αναταραχές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, προσφέροντας υποστήριξη σε επιχειρήσεις των συμμάχων μας μέσω υποδοχής μεταφορικών αεροσκαφών, εναέριου ανεφοδιασμού ή εναέριου ελέγχου και ενίοτε και μαχητικών, συμπεριλαμβανομένων πολλών επιχειρήσεων ανθρωπιστικής βοήθειας.

Η πιο καθοριστική όμως προσωπική εμπειρία που σχετίζεται με τη σημαντικότητα της Κρήτης, έρχεται το καλοκαίρι του 2020, κατά τη γνωστή κρίση με τη γειτονική χώρα με την έξοδο για έρευνες του τουρκικού πλοίου ερευνών Oruc Reis στην περιοχή του Καστελόριζου. Συνοδευόμενο από μεγάλο αριθμό πολεμικών σκαφών, κυρίως Φρεγατών και Κορβετών, επιχείρησε να δημιουργήσει τετελεσμένα στην περιοχή, προς υποστήριξη του άκυρου και παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου και του αναθεωρητικού φληναφήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Τότε όλες οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είχαν τεθεί σε μέγιστο συναγερμό, η δε Πολεμική Αεροπορία παρέμενε σε μέγιστη ετοιμότητα, έτοιμη να εφαρμόσει τα ισχύοντα σχέδια για μία δυναμική και γενικευμένη αντίδραση που απείχε πολύ από αυτό που κάποιος θα μπορούσε να ονομάσει σημειακή κρίση. Ως Αρχηγός της Τακτικής Αεροπορίας, και πάλι υπολόγιζα σοβαρά στη συνδρομή της Κρήτης και των Μονάδων της, που για μία ακόμα φορά έπαιζαν έναν καθοριστικό ρόλο, λόγω γειτνίασης, στη γενικότερη εθνική αντίδραση, δίνοντας ένα μεγάλο προβάδισμα στην ημέτερη αεροπορική πρωτοβουλία κινήσεων.

Η προαναφερόμενη όμως κρίση δεν ήρθε ξαφνικά, όπως οι προηγούμενες που έζησα του 1987 με την έξοδο στο Αιγαίο του τουρκικού πλοίου ερευνών Sismik και του 1996 των Ιμίων. Από το 2019 φαινόταν μία πολύ μεγάλη αύξηση της παράνομης αεροπορικής δραστηριότητας της Τουρκικής Αεροπορίας, με χιλιάδες παραβάσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναέριο χώρου, αλλά και εκατοντάδες υπερπτήσεις του εθνικού εδάφους σε μικρά αλλά και μεγάλα και κατοικημένα νησιά. Η κατάσταση είχε εκτραχυνθεί υπερβολικά και συνεχίστηκε αμείωτη και τα επόμενα δύο χρόνια. Η υπερβολική στατιστικά συσσώρευση παράνομων αεροπορικών ενεργειών στην περιοχή Ρόδου – Καρπάθου – Καστελόριζου προϊώνιζε τι θα ακολουθούσε το καλοκαίρι του 2020. Η παραβατικότητα ήταν τόσο έντονη που άνετα θύμιζε εντατικές πολεμικές αεροπορικές επιχειρήσεις, με μαζικές τουρκικές διεισδύσεις και ανάλογες μαζικές απογειώσεις ελληνικών αεροσκαφών αεράμυνας σε αποστολές Εναέριας Αστυνόμευσης (Air Policing), που κάποιες φορές ξεπέρασαν σε διάρκεια τις 13 ώρες συνεχόμενων και αλληλοκαλυπτόμενων απογειώσεων τετράδων και εξάδων μαχητικών αεροσκαφών, ώστε να εξασφαλίζεται τουλάχιστον η αριθμητική ισορροπία με τα διεισδύοντα τουρκικά μαχητικά. Τα αποτελέσματα των αντιδράσεων αυτών υπενθύμισαν για πολλοστή φορά στους παράνομους εισβολείς το επίπεδο εκπαίδευσης, ετοιμότητας και αποτελεσματικότητας του Ελληνικού Συστήματος Αεράμυνας και των Ελλήνων Ιπταμένων, αλλά και το κόστος που θα πληρώσουν αν ξαφνικά η κατάσταση μετατραπεί από «ειρηνική», στο πλαίσιο του Air Policing, σε πραγματική, αν οι συνθήκες το απαιτήσουν. Η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών αεροσκαφών αεράμυνας που χρησιμοποιήθηκαν στις περιπτώσεις αυτές, προήλθαν από τις Μονάδες της Κρήτης, τη Σούδα και το Καστέλλι. Για άλλη μία φορά η γεωγραφική γειτνίαση της Κρήτης με την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου απέδειξε την επιχειρησιακή της αξία και την αποτελεσματικότητά της στην υποστήριξη εντεταμένων αεροπορικών επιχειρήσεων στην περιοχή, μεταφέροντας το γνωστό πια μήνυμα ετοιμότητας και αποφασιστικότητας προς κάθε «ενδιαφερόμενο».

Και βέβαια, παρότι παρασυρόμενος αναφέρομαι μονομερώς, λόγω και της ειδικότητας και ιδιότητάς μου, στη συμβολή των αεροπορικών βάσεων και δυνατοτήτων της Κρήτης, δεν πρέπει να υποβαθμίζεται η ύπαρξη και των λοιπών στρατιωτικών υποδομών που αυξάνουν εκθετικά το επιχειρησιακό αποτύπωμα του νησιού, καθιστώντας το ένα από τα ελάχιστα παγκοσμίως που μπορούν να προσφέρουν τόσο πολύπλευρες δυνατότητες, επιχειρησιακές και στρατηγικές, σε εθνικό αλλά και συμμαχικό επίπεδο. Η ύπαρξη του Ναύσταθμου Σούδας, του μεγαλύτερου φυσικού λιμανιού της Μεσογείου, αποτελεί τη μεγαλύτερη ναυτική βάση της νότιας Ευρώπης και μάλιστα το μοναδικό λιμάνι στην ήπειρο – αλλά και από τα ελάχιστα παγκοσμίως – που μπορούν να υποδεχθούν αεροπλανοφόρα όλων των κλάσεων και διαστάσεων. Παράλληλα, η ύπαρξη στην περιοχή της Σούδας του Πεδίου Βολής Κρήτης (NAMFI – NATO Missile Firing Installation), του Κέντρου Ναυτικής Αποτροπής (NMIOTC – NATO Maritime Interdiction Operational Training Center) και του Κέντρου Αριστείας για Αντιαεροπορική και Αντιβληματική Άμυνα (NATO IAMD COE – Integrated Air and Missile Defence Center of Excellence), αποτελούν συνιστώσες που εκτοξεύουν τη σπουδαιότητα της Κρήτης στο Συμμαχικό και Εθνικό «χρηματιστήριο επιχειρησιακών αξιών», καθιστώντας την ίσως μοναδική στο είδος της παγκοσμίως.

Κλείνοντας, θα ήθελα να εξάρω την απόφαση έκδοσης του παρόντος πονήματος, και ιδιαίτερα τους εξαίρετους συναδέλφους και φίλους που πρωτοστάτησαν, τον Αντιπττέραρχο (ε.α.) κ. Θεόδωρο Γιαννιτσόπουλο και τον Ταξίαρχο (ε.α.) κ. Σπυρίδωνα Τζιάκη, καθώς και τον Σύλλογο Κρητών Ντύσσελντορφ και Περιχώρων που υποστήριξε την ιδέα, αλλά και το ΔΣ του ΕΛΙΣΜΕ που πήρε τη σχετική απόφαση, αποτυπώνοντας γεγονότα και θέσεις από επιστήμονες και ειδικούς επί του θέματος. Το Λεύκωμα αυτό θα αποτελέσει ένα πολύτιμο βοήθημα για οποιονδήποτε θα ήθελε να ενημερωθεί αλλά και να εμπεδώσει περαιτέρω για τη διαχρονική γεωπολιτική αξία της Κρήτης, ιδιαίτερα αυτή την ταραχώδη για την περιοχή περίοδο, όπου οι έννοιες «σταθερότητα», «νομιμότητα» και «ειρηνική συνύπαρξη» έχουν πάψει να έχουν την αξία και βιωσιμότητα που ίσως κάποτε γνωρίσαμε ή νομίζαμε ότι απολαμβάναμε. Από τους Μινωικούς χρόνους μέχρι σήμερα, η Κρήτη παραμένει η γέφυρα ανατολής και δύσης, βορρά και νότου, το κέντρο ισορροπίας τριών ηπείρων, το φυσικό σημείο ελέγχου των Στενών του Βοσπόρου και της Διώρυγας του Σουέζ που οδηγούν προς τη Μεσόγειο, τον γεωγραφικό χώρο που δεν πήρε τυχαία το όνομα ως «μέσον της γης». Αυτόν τον χώρο και τον εθνικό μας ρόλο σε αυτόν πρέπει όλοι μας να προσπαθούμε να υποστηρίζουμε και να προασπίζουμε, ως βιολογικοί απόγονοι ενός αυτόφωτου λαού που δημιούργησε, μεγαλούργησε και οριοθέτησε τις αξίες του κόσμου που σήμερα ζούμε, αποτελώντας την κοιτίδα του πολιτισμού της ανθρωπότητας και θέτοντας τις αρχές της σύγχρονης κοινωνίας.

Η γνώση είναι το καλύτερο όπλο για καθέναν που θέλει να συνεισφέρει στον μεγάλο αυτόν αγώνα επιβίωσης του έθνους. Η μελέτη πονημάτων όπως το παρόν, θα δώσει τα κατάλληλα εφόδια ακόμα και στους λιγότερο ειδικούς για υποστήριξη της πατρίδας σε οποιοδήποτε επίπεδο, από την απλή συνάθροιση για ανταλλαγή απόψεων μέχρι την τοποθέτηση σε διεθνή φόρουμ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Θουκυδίδης, «Άνδρες πόλεις και ου τείχη, ουδέ νήες ανδρών κενοί» (Ή ισχύς της πόλης είναι οι άνδρες και όχι τα τείχη ούτε τα άδεια πλοία). Χρέος μας και καθήκον μας, ο καθένας μας να αποτελέσει τον καλύτερο πρεσβευτή υποστήριξης των δικαίων αλλά και συμφερόντων της Χώρας, σε έναν κόσμο ευμετάβλητο και αναπόφευκτα αναθεωρητικό…