Blog

Δέκα μαθήματα από τον πόλεμο του Αφγανιστάν για Ελλάδα και Ευρώπη

 

Ανδρονόπουλος Μάκης

Οι αυταπάτες που δημιουργεί η σιγουριά της ισχύος, αλλά κυρίως η απουσία συγκεκριμένου στόχου κατά την έναρξη ενός πολέμου και σχεδίου για το πώς απεγκλωβίζεσαι από αυτόν ήταν τελικά οι βασικές αιτίες που οι αμερικανικές ηγεσίες (4 πρόεδροι) και κυρίως οι μυστικές υπηρεσίες οδηγήθηκαν στην γκάφα του πιο μακροχρόνιου πολέμου των ΗΠΑ, αυτού στο Αφγανιστάν και στην παταγώδη ήττα και στην υποχώρηση.

Το συμπέρασμα αυτό από το αποκαλυπτικό βιβλίο του δημοσιογράφου Craig Whitlock της “Washington Post” προκύπτει μετά από τριετή έρευνα που κυκλοφόρησε τον Αύγουστο στις ΗΠΑ με τίτλο “Τα έγγραφα του Αφγανιστάν – Η κρυφή ιστορία του πολέμου” και στην Ελλάδα από της εκδόσεις “Πεδίο” αλλά διανεμήθηκε επίσης από το ΒΗΜΑ. Ήδη στις πρώτες σελίδες του βιβλίου ο Γουίτλοκ επισημαίνει τη σημασία της διάρκειας αυτού του πολέμου που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001 ως αντίδραση στην 11η Σεπτεμβρίου.

Αλλά παράλληλα και ως καταδίωξη του Μπιν Λάντεν και κράτησε 20 χρόνια, δηλαδή περισσότερο από τους δύο παγκοσμίους πολέμους και το Βιετνάμ μαζί! Αυτή η διάρκεια έχει μεγάλη σημασία διότι οι ΗΠΑ δεν την είχαν προβλέψει, όπως άλλωστε είχε συμβεί και με τον Μεγάλο Πόλεμο που οι περισσότεροι πίστευαν ότι θα κρατούσε μια βδομάδα. Η έρευνα του Γουίτλοκ στηρίχθηκε κυρίως στις εκατοντάδες συνεντεύξεις συμμετεχόντων στον πόλεμο.

Ανώτατων αξιωματικών, πολιτικών, νατοϊκών αξιωματούχων, αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών κ.ά. Συνεντεύξεις που πήρε μια σχετικά άγνωστη ομοσπονδιακή υπηρεσία των ΗΠΑ, το Γραφείο του Γενικού Ειδικού Επιθεωρητή για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν (SIGAR) για το πρόγραμμα Lessons Learned (μαθήματα που αντλήθηκαν) έτσι ώστε η Αμερική να μην επαναλάβει στο μέλλον τα ίδια λάθη.

Ενδιαφέροντα συμπεράσματα

Επίσης χρησιμοποιήθηκαν οι συνεντεύξεις “Προφορικής Ιστορίας” του αμερικανικού Στρατού του προγράμματος Army’s Operational Leadership Experience, τα απομνημονεύματα του Ντόναλντ Ράμσφελντ Known and Unknown και άλλες πηγές. Από τις συνεντεύξεις αυτές και τα αρχεία προκύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα:

• Δεν υπήρχε κάποιο σχέδιο για την εκστρατεία. Τα όρια της αποστολής ήταν θολά.
• Δεν υπήρχε καμιά μακροπρόθεσμη στρατηγική… με εφικτούς στόχους.
• Το μάθημα από το Βιετνάμ, σύμφωνα με το οποίο, δεν μπορείς να πολεμήσεις ένα ανταρτοπόλεμο με συμβατά μέσα, δεν αφομοιώθηκε στην πράξη.
• Επιχειρήθηκε να διαμορφωθεί μια συνεκτική μακροπρόθεσμη προσέγγιση –μια κανονική στρατηγική– αλλά αντ’ αυτού προέκυψαν πολλές τακτικές.
• Εξ αρχής έγιναν λάθος βήματα πάνω σε λάθος υπολογισμούς πάνω σε λανθασμένες κρίσεις.
• Οι στρατιωτικοί ομολογούν «δεν είχαμε την παραμικρή ιδέα τι επιχειρούσαμε».
• Τελικά, ενώ η αποστολή ήταν να ηττηθεί η αλ-Κάιντα μετατράπηκε σε πόλεμο με τους Ταλιμπάν.
• Επιχειρήθηκε να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση στο Αφγανιστάν στα πρότυπα της Ουάσιγκτον και να ανοικοδομηθεί το αφγανικό έθνος, ο στρατός και η αστυνομία με όρους εκτός ιστορίας και πολιτισμικής πραγματικότητας (φυλετικές δυναμικές, εθνικά και θρησκευτικά ρήγματα).
• Έτσι, οι ΗΠΑ δεν κατάλαβαν ποτέ τι κίνητρο έδινε στους εχθρούς να πολεμήσουν. Υπήρξε καθ’ όλη την διάρκεια πρόβλημα προσδιορισμού και αναγνώρισης του εχθρού.
• Η CIA στρατολογούσε εγκληματίες πολέμου, διακινητές ναρκωτικών, λαθρεμπόρους και πρώην κομμουνιστές.

Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί

Δεν έχει νόημα να αραδιάσουμε κι άλλα διδάγματα από τον πόλεμο του Αφγανιστάν, αλλά να σταθούμε στο δημοσιογραφικό κίνητρο του Γουίτλοκ, δηλαδή τα αλλεπάλληλα ψέματα που έλεγε η εκάστοτε αμερικάνικη ηγεσία τους πολίτες. Μια εξήγηση που προκύπτει γι’ αυτή τη συστηματική παραπλάνηση του αμερικανικού λαού, πέρα από τις λανθασμένες εκτιμήσεις, είναι ο εγκλωβισμός της στα ίδια της τα ψέματα, καθώς η μία αυταπάτη διαδεχόταν την άλλη και τα ψέματα έρχονταν να καλύψουν τις συνεχείς αποτυχίες.

Αποτέλεσμα: 2.400 νεκροί στρατιωτικοί, 21.000 τραυματίες, ενώ παρατάχθηκαν 775.000 Αμερικανοί στρατιώτες και δαπανήθηκαν περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια. Στις τελευταίες σελίδες ο Γουίτλοκ εξηγεί τις τρίμηνες προσπάθειες του προέδρου Μπάιντεν να βρει τρόπο για διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, αλλά μετά την αδυναμία πραγματοποίησής τους και με τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων πως ο αφγανικός Στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας μπορούν να τα ελέγξουν τη χώρα, ανακοίνωσε την απόφασή του για αποχώρηση.

Ανεξάρτητα από την ορθότητα της απόφασης αυτής, η αποχώρηση από το Αφγανιστάν, όπως έχουμε εξ αρχής επισημάνει, ήταν στρατηγική ήττα. Η Ουάσιγκτον αποδεικνύει συστηματικά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά ότι πέφτει έξω στις αναλύσεις της και στις αποφάσεις της. Και το χειρότερο είναι πως με τα αλλεπάλληλα ιστορικά της λάθη και τακτικές υπονομεύει τον ρόλο της ως παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη, ως δημοκρατία και ως ηγέτιδα της Δύσης.

Ανοιχτά μέτωπα

Έχουμε υποστηρίξει πως η ηγεσία της Δύσης πρέπει να επιστρέψει στην Ευρώπη και αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ολοκληρωθεί πολιτικά και αμυντικά. Η διαδικασία, ελπίζουμε ότι θα ξεκινήσει με την ουσιαστικά τρίμηνη γαλλική προεδρία της ΕΕ, όπου ο Μακρόν έχει ιδέες και σχέδιο, αλλά όχι χρόνο. Χρόνο δεν έχει ούτε η Ευρώπη, καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και ανατρεπτικές.

Τα ανοιχτά μέτωπα είναι πολλά. Η προσέγγιση της Κίνας με το Ιράν και την Τουρκία είναι ένα μεγάλο στρατηγικό ζήτημα. Η εκκολαπτόμενη προσέγγιση του Ιράν με το Πακιστάν είναι ένα άλλο. Η Τουρκία επίσης, η Κύπρος, το Σαχέλ, το μεταναστευτικό κ.ο.κ. Οι ευρωαμερικανικές σχέσεις μετά την συμφωνία AUKUS, οι ευρωρωσικές σχέσεις, η Ουκρανία, το ΝΑΤΟ είναι καυτά ζητήματα, για να μην πούμε και τα τεκταινόμενα στο διάστημα.

Η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει έτσι. Πολλά θα εξαρτηθούν και από το Βερολίνο που πρέπει να κατανοήσει ότι μόνο μια ευρωπαϊκή Γερμανία είναι αποδεκτή, όχι μια γερμανική Ευρώπη. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, τα αντληθέντα μαθήματα από τον πόλεμο του Αφγανιστάν είναι προφανώς χρήσιμα και το προαναφερθέν βιβλίο είναι καλό να διαβαστεί από τους στρατιωτικούς, τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς μας. Γιατί ο ελληνικός σχεδιασμός πρέπει να έχει ως βάση την πολεμική σύγκρουση με την Τουρκία, ανεξάρτητα εάν αυτή μπορεί να αποφευχθεί.-