Blog

Δημογραφία είναι η καταγραφή του Λαού, η στατιστική του πληθυσμού. Τον όρο αυτό μεταχειρίστηκε πρώτος στην Γαλλία ο Achille Guillard, ο οποίος κατά το 1855 έγραψε έργο με τίτλο «Στοιχεία ανθρώπινης στατιστικής ή συγκριτική δημογραφία» κι από τότε καθιερώθηκε ο όρος αυτός διεθνώς.

Η δημογραφία υποδιαιρείται αφ ενός στην στατιστική της καταστάσεως του πληθυσμού σε δεδομένο τόπο και χρονική στιγμή και αφ ετέρου στην στατιστική της κινήσεως του πληθυσμού, δηλαδή της φυσικής αυξομείωσης (στατιστική των γάμων, διαζυγίων, γεννήσεων, θανάτων) και των μετατοπίσεων των ατόμων (δυναμική δημογραφία). Η κατάσταση του πληθυσμού μελετάται κυρίως με τις απογραφές με τις οποίες εξακριβώνεται κατά τοπικές περιφέρειες ο αριθμός των ζώντων και η κατανομή αυτών σε ομάδες φύλου, ηλικίας, οικογενειακής καταστάσεως (άγαμοι, έγγαμοι, χήροι, διαζευγμένοι), εκπαιδεύσεως, υπηκοότητας και δημοτικότητας, θρησκείας, γλώσσας, τόπου γεννήσεως, επαγγέλματος και κοινωνικής τάξης (εργοδότες, εργάτες, υπάλληλοι κλπ),όπως επίσης και ο αριθμός των οικογενειών, ομαδικών συμβιώσεων, κατοικιών, σε σχέση πάντα προς τον πληθυσμό. Η σχέση του αριθμού των κατοίκων μιας περιφέρειας προς την έκτασή της σε τετραγωνικά χιλιόμετρα μας δίνει την πυκνότητα του πληθυσμού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Η πυκνότητα αυτή εξαρτάται, τόσο από την γεωργική, βιομηχανική και λοιπή παραγωγικότητα του τόπου, όσο και από τις ανάγκες και τον τρόπο της φυσικής και ηθικής διαβίωσης των ατόμων. Ο αριθμός των κατοίκων ενός τόπου σε δεδομένη στιγμή ονομάζεται πραγματικός πληθυσμός. Αυτός αποτελείται από άτομα που ανήκουν νόμιμα στον τόπο (από τους δημότες του και από δημότες άλλων περιφερειών του κράτους και από ξένους υπηκόους). Ο συνολικός αριθμός των ατόμων (ανεξάρτητα από φύλο και ηλικία) που ανήκουν νόμιμα σε μία περιφέρεια, ονομάζεται νόμιμος πληθυσμός. Η φυσική κίνηση του πληθυσμού εξετάζεται κυρίως με βάση τις ληξιαρχικές πράξεις γάμων, γεννήσεων και θανάτων.

Ο εμφανιζόμενος σήμερα επικίνδυνος δημογραφικός κορεσμός των ασιατικών ιδίως χωρών (Κίνας, Ινδίας, Ιαπωνίας κλπ) επαναφέρει σε συζήτηση τις μαλθουσιανές απόψεις.

Ο Μάλθος (Μalthus) Θωμάς Ροβέρτος ήταν άγγλος οικονομολόγος περίφημος για την θεωρία του περί πληθυσμού ο οποίος γεννήθηκε το 1766 και απέθανε το 1834.

Ο Γκόντουιν (Godwin) Γουλιέλμος ήταν άγγλος οικονομολόγος, αναρχικός και μυθιστοριογράφος και έζησε από το1756 έως το 1836. Κατά τον Γκόντουιν ο ανώτατος νόμος για τον άνθρωπο είναι η «καθολική ευδαιμονία», η επιδίωξη της οποίας διεγείρει την αρετή και γεμίζει την ψυχή με ευγενές αίσθημα ανεξαρτησίας.

Οι αντιλήψεις του Μάλθου αποτελούν απάντηση στις διατυπωθείσες γνώμες του Γκόντουιν για τα αίτια της κοινωνικής αθλιότητας. Ο Γκόντουιν υπεστήριζε ότι θεμελιώδες αίτιο της ανθρώπινης κακοδαιμονίας είναι η άνιση κατανομή του πλούτου και ότι συνεπώς μία ριζική μεταβολή του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος, που θα στηρίζεται σε ισότητα διανομής αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός ήταν δυνατόν να έχει σαν αποτέλεσμα την εξάλειψη της δυστυχίας στην κοινωνία. Σ αυτήν την θεωρία του Γκόντουιν ο Μάλθος αντέταξε την δική του θεωρία για τον πληθυσμό. Κατά την θεωρία αυτή, ενώ ο πληθυσμός έχει την τάση να αυξάνει κατά γεωμετρική πρόοδο (1,2,4,8,16,32 κλπ) τα μέσα διατροφής δεν αυξάνουν αναλόγως, αλλά κατ αριθμητική πρόοδο (1,2,3,4,5,6,7,8,κλπ). Η δυσαναλογία αυτή μεταξύ της αυξήσεως πληθυσμού και των μέσων διατροφής είναι η αιτία του κοινωνικού κακού και γι αυτό επιβάλλεται περιορισμός των γεννήσεων. Αλλιώς η ανθρωπότητα διατρέχει τον κίνδυνο να εξαφανισθεί εξ αιτίας ελλείψεως τροφίμων ή να αποδυθεί σε ανηλεή και ακατάπαυστο πολεμικό σπαραγμό κατά τον οποίο θα νικήσουν οι ισχυρότεροι και θα νικηθούν οι ασθενέστεροι.

Ειδικότερα στην Ελλάδα παρατηρείται ότι οι δημογραφικές εξελίξεις κυρίως τα τελευταία 30 χρόνια έχουν οδηγήσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας και γεννητικότητας, με έντονο το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού που συνοδεύεται από εξαιρετικά χαμηλή γονιμότητα (μεταξύ των χαμηλότερων στην Ευρώπη), κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών, πράγμα το οποίο επιδεινώνει το φαινόμενο της γήρανσης. Δεν είναι άσχετη η χαμηλή γεννητικότητα με τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού, η οποία χαρακτηρίζεται από την υπέρμετρη συγκέντρωση στην περιφέρεια της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, από την πυκνότητα του πληθυσμού ανά δωμάτιο στις πολυκατοικίες και από άλλα φαινόμενα. Επί πλέον υπάρχει το φαινόμενο της εγκατάλειψης ή της αραίωσης του πληθυσμού ορισμένων γεωγραφικών περιοχών, οι οποίες παρουσιάζουν πολύ υψηλή γήρανση, λόγω της αποδημίας του πληθυσμού των παραγωγικών ηλικιών, με αποτέλεσμα να απομείνει ο γεροντικός πληθυσμός, σε κατάσταση που χειροτερεύει συνεχώς, ενώ η φωνή των απομονωμένων αυτών ανθρώπων ποτέ δεν ακούγεται. Εξ άλλου η γήρανση του πληθυσμού (η διόγκωση δηλαδή της αναλογίας του πληθυσμού προς τα ανώτερα κλιμάκια ηλικιών), παρατηρείται όχι μόνο στο σύνολο του πληθυσμού, με τη διόγκωση του πληθυσμού των ηλικιωμένων(65 ετών και άνω ), αλλά και μέσα στους ηλικιωμένους, με την αύξηση του αριθμού και της αναλογίας των υπερηλίκων (80 ετών και άνω ), και επι πλέον, μέσα στον παραγωγικό πληθυσμό με την διόγκωση στα ανώτερα κλιμάκια ηλικιών (45 έως 64 ετών), ενώ η συμμετοχή του παιδικού και του νέου παραγωγικού πληθυσμού στο σύνολο παρουσίασε συνεχή συρρίκνωση στο παρελθόν και προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί στο μέλλον.

Οι παραπάνω δημογραφικές τάσεις έχουν οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες και αποτελούν πρόκληση για τη χάραξη δημογραφικής πολιτικής εντός των πλαισίων της κοινωνικοοικονομικής πολιτικής.

Οι τάσεις της εξαιρετικά χαμηλής γονιμότητας και η εμμονή αυτής κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών, συνεπάγεται τη συρρίκνωση της πυραμίδας του πληθυσμού στις νέες ηλικίες, με την πύκνωση της πυραμίδας του πληθυσμού στις γεροντικές ηλικίες. Για τον λόγο αυτό πρέπει να ενισχυθεί η υλική και ηθική συμπαράσταση της πολιτείας στο θεσμό της οικογένειας και να δημιουργηθούν συνθήκες αύξησης της γαμηλιότητας, μείωσης της ανεργίας και να υπάρξει περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση.

Οι τάσεις αυτές συνεπάγονται μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας επειδή τα πάνω των 45 ετών μέλη του παραγωγικού πληθυσμού είναι δυσπροσάρμοστα στις νέες τεχνικές μεθόδους ενώ οι ημέρες και οι ώρες εργασίας τους είναι λιγότερες από εκείνες των νεοτέρων και οι αμοιβές τους υψηλότερες λόγω της προϋπηρεσίας τους. Συνεπώς επιβάλλεται η επέκταση της εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των νέων μελών του παραγωγικού πληθυσμού κάτω των 45 ετών με σκοπό την άνοδο της ποιότητας του παραγωγικού πληθυσμού ο οποίος παρουσιάζει συνεχή μείωση.

Οι δημογραφικές αυτές τάσεις έχουν επίσης σαν αποτέλεσμα την αύξηση των κοινωνικών δαπανών για συντάξεις και περίθαλψη των υπερηλίκων και αναπήρων καθώς και για επιδόματα ανεργίας. Συνεπώς και στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται η αύξηση του μεγέθους του παραγωγικού πληθυσμού τόσο με την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, την άνοδο του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και την ενεργοποίηση της παλιννόστησης, όσο δε και με την άνοδο της γεννητικότητας στο επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών με περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση.

Επίσης οι δημογραφικές τάσεις της Πατρίδας μας συνεπάγονται δημιουργία στενοτήτων στην αγορά εργασίας που αποτελεί ελκυστικό παράγοντα εισροής ξένων μεταναστών και λαθρομεταναστών και που ήδη έχει υπερβεί την απορροφητική ικανότητα της χώρας. Επομένως επιβάλλεται η επέκταση απασχόλησης του γυναικείου εργατικού δυναμικού, η άνοδος του ορίου ηλικίας αποχώρησης από την οικονομικά ενεργό ζωή, η ενθάρρυνση των νέων να απασχοληθούν προσωρινά, ακόμη και σε εργασίες κατώτερες του επιπέδου μόρφωσης και τεχνικής εξειδίκευσής τους (ώστε να μειωθεί η ανεργία και να αρχίσει η ασφαλιστική κάλυψή τους) καθώς επίσης ενθάρρυνση της παλιννόστησης, η εγκατάσταση ομογενών και φυσικά η αποθάρρυνση μετανάστευσης του εγχωρίου εργατικού και επιστημονικού δυναμικού.

Από τα παραπάνω μπορεί να γίνουν αντιληπτά τα δημογραφικά προβλήματα τα οποία προκύπτουν από την τροπή την οποία έχει λάβει η σύνθεση και η γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού της χώρας μας, με τις κοινωνικοοικονομικές τους προεκτάσεις. Συνεπώς είναι απολύτως αναγκαία μία μεγάλη ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα και δράση με μέτρα πολιτικής στον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό τομέα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ SAMUELSON, 9η Αμερικανική έκδοση, εκδόσεις Παπαζήση 1975.

2. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία ΠΥΡΣΟΥ

3. ΟΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών- Εκδόσεις Λιβάνη 1994

4. Δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα, Ταξχος εν ε.α. Βασ. Βασιλάς

5. Το Δημογραφικό, Ήρα Έμκε– Πουλοπούλου, εκδόσεις ΕΛΛΗΝ