Επιδιώκει η Ρωσία έναν πυρηνικό πόλεμο με τη Δύση;
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία, σχεδόν αμέσως, άρχισε να προτάσσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο, προκαλώντας ανησυχία στον υπόλοιπο κόσμο. Οι πιο αισιόδοξες απόψεις στη Δύση έκαναν λόγο για μπλόφα και “κούφια” απειλή από πλευράς της Μόσχας, αντιτάσσοντας το επιχείρημα ότι η πυρηνική ισχύς της Ρωσίας αδρανοποιείται από την πυρηνική ισχύ των ΗΠΑ στο πλαίσιο μιας λογικής “αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής” (MAD) και έτσι είναι σαν να μην υπάρχει. Όμως, όπως εξετάσαμε σε προηγούμενο άρθρο, αυτή η αντίληψη είναι μάλλον υπερβολικά αισιόδοξη.
Μια άλλη, πιο ρεαλιστική άποψη, υποστήριζε ότι η Ρωσία θα μπορούσε μεν να χρησιμοποιήσει τα πυρηνικά της όπλα, αλλά μόνον ως κίνηση απελπισίας, αν διακυβευόταν η ύπαρξή της, ή η μοίρα της ηγεσίας της, ή έστω αν απειλούταν με συντριπτική ήττα στην Ουκρανία. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες απόψεις, πιο απαισιόδοξες, που εκφράζονται κυρίως από αναλυτές προερχόμενους από την Ανατολή.
Συγκεκριμένα, εκφράζονται ανησυχίες ότι η Ρωσία συνειδητά θα επιχειρήσει να οδηγήσει την αντιπαράθεση με τη Δύση σε πυρηνική κρίση, εφαρμόζοντας μια στρατηγική υψηλού ρίσκου (brinkmanship strategy), άμεσος και εμφανής στόχος της οποίας θα είναι να κάνει τη Δύση να υποχωρήσει στο θέμα της Ουκρανίας ή σε κάποιο άλλο σημείο του ανταγωνισμού με τη Ρωσία.
Όμως, σε δεύτερο επίπεδο, ο στόχος θα είναι ευρύτερος. Κατά τους ίδιους αναλυτές, με αυτήν της την κίνηση η Ρωσία θα προσπαθήσει να αλλάξει τα δεδομένα στην παγκόσμια σκακιέρα όσο έχει καιρό, γιατί ο χρόνος δουλεύει εις βάρος της και να δημιουργήσει μια νέα σχέση πρωτίστως με τις μεγάλες ασιατικές χώρες με τους δικούς της όρους. Συγκεκριμένα, η Ρωσία είναι μεν μια τεράστια χώρα, με πολλά στοιχεία ισχύος, αλλά και με μεγάλες αδυναμίες, οι οποίες αναμένεται να ενταθούν στα χρόνια που έρχονται. Παραλλήλως, υποφέρει από μια σοβαρή υπαρξιακή κρίση ως προς τη γεωπολιτική της ταυτότητα.
Η επικίνδυνη σύμμαχος Κίνα
Αναλυτικότερα, η Ρωσία είναι μια χώρα που δεσπόζει στην Ευρασία, με τεράστιες εκτάσεις, αλλά με πολύ μικρό πληθυσμό για τα εδάφη της, με μεγάλα δημογραφικά προβλήματα, με μικρή σχετικά οικονομία, χωρίς ισχυρή βιομηχανία και με αδύναμη τεχνολογική βάση. Επιπροσθέτως, είναι περιτριγυρισμένη από υπαρκτούς ή υποψήφιους εχθρούς και ανταγωνιστές. Ο δε βασικός “σημαίνων άλλος” της (Significant Other), δηλαδή η Δυτική Ευρώπη, δείχνει να έχει μετατραπεί σε έναν παθιασμένο εχθρό, γεγονός που δημιουργεί στη Ρωσία ένα υπαρξιακό κενό, πέραν από τη γεωπολιτική πίεση.
Πέραν δε από τα ανατολικά της σύνορα βρίσκεται ένας ανερχόμενος παλιός αντίπαλος, η Κίνα. Σήμερα, έχει μεταβληθεί σε έναν πολύτιμο αλλά και επίφοβο συνεργάτη, ο οποίος επιδιώκει να επιβάλλει στη σχέση του με τη Ρωσία τους δικούς του όρους. Η δε ρωσική οικονομία στηρίζεται στις εξαγωγές ενέργειας, φυσικών πόρων και δευτερευόντως οπλικών συστημάτων. Όμως, οι αγορές όπλων θα μειώνονται ολοένα και περισσότερο, δεδομένου ότι ένας εκ των σημαντικότερων πελατών της ρωσικής τεχνολογίας, δηλαδή η Κίνα, μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε ανταγωνιστή, ενώ μακροπρόθεσμα η αγορά υδρογονανθράκων έχει ημερομηνία λήξεως.
Στο δε στρατιωτικό επίπεδο η Ρωσία είναι μεν ισχυρή, αλλά όχι πανίσχυρη και οι συμβατικές δυνάμεις της, όπως φάνηκε στον πόλεμο στην Ουκρανία, δύσκολα είναι σε θέση να απειλήσουν τη Δυτική Ευρώπη. Το πραγματικά ισχυρό χαρτί της Ρωσίας είναι το πυρηνικό της οπλοστάσιο, το μεγαλύτερο, το πιο ευέλικτο και πολυδιάστατο και το πιο επικίνδυνο στον κόσμο. Όμως κι αυτό βρίσκεται υπό απειλή. Η ανάπτυξη στο μέλλον νέων τεχνολογιών θα απειλήσει το πλεονέκτημά της αυτό.
Αυτό μπορεί να προκύψει από την ανάπτυξη από πλευράς των ΗΠΑ (κι όχι μόνο) συστημάτων εντοπισμού των ρωσικών πυρηνικών όπλων που σήμερα θεωρείται ότι δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν, όπως φορείς μεταφοράς, ανύψωσης και εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων (TEL) τρένα και υποβρύχια μεταφοράς βαλλιστικών πυραύλων (SSBN). Εν παραλλήλω, αναμένεται η ανάπτυξη όπλων ικανών να ασκήσουν αιφνιδιαστικό πρώτο πλήγμα, όπως μπορεί να είναι stealth πύραυλοι cruise, σε τέτοιους αριθμούς ώστε να επιτύχουν έστω και μερικό πυρηνικό αφοπλισμό σε μια counterforce προληπτική επίθεση.
Παράθυρο ευκαιρίας
Επίσης, η επίφοβη σύμμαχος της, δηλαδή η Κίνα, έχει στα σκαριά ένα μεγάλο πρόγραμμα ενίσχυσης των πυρηνικών της ικανοτήτων, το οποίο αποσκοπεί στον τριπλασιασμό του πυρηνικού της οπλοστασίου. Εκτός αυτού, δεν είναι καθόλου απίθανη η εμφάνιση νέων πυρηνικών δυνάμεων στη ρωσική περιφέρεια. Σε αυτήν την περίπτωση, θα επέλθει “πυρηνικός πληθωρισμός” και το ειδικό βάρος του ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου θα μειωθεί.
Η Ρωσία, λοιπόν, έχει ένα χρονικό παράθυρο ευκαιρίας, περίπου μιας δεκαετίας, έτσι ώστε να διαμορφώσει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στην Ευρασία, στην οποία θα έχει αυτή τον κυρίαρχο ρόλο. Να διαμορφώσει δηλαδή έναν μελλοντικό γεωπολιτικό χάρτη στα δικά της μέτρα. Για να το κάνει αυτό θα πρέπει να βάλει στο τραπέζι τα ισχυρά της χαρτιά. Και το πιο ισχυρό εξ αυτών είναι το πυρηνικό της οπλοστάσιο.
Για την ακρίβεια, όχι μόνον το πυρηνικό της οπλοστάσιο, αλλά οι πυρηνικές της ικανότητες γενικότερα. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται οι δυνατότητες απορρόφησης πυρηνικών πληγμάτων, αλλά και οι δυνατότητες αποκατάστασης μετά από πυρηνικό πόλεμο. Και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να σπάσει τη μεταψυχροπολεμική πυρηνική σταθερότητα. Κάτι που ξεκίνησε να κάνει με την εισβολή στην Ουκρανία. Άρα, είναι πιθανόν να βιώνουμε όχι απλώς την αναβίωση της πυρηνικής απειλής, αλλά τη γέννηση μιας νέας πυρηνικής εποχής, με τα δικά της χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες, που θα την διαφοροποιούν από αυτήν του Ψυχρού Πολέμου.