Η επιφυλλίδα της Αλεξάνδρας: Η «βασανιστική» επανάληψη της ιστορίας και το 2018;
Το 2017 φεύγει αφήνοντας πίσω μια αίσθηση ανακούφισης. Με τι εκλογικές αναμετρήσεις σε Γαλλία και Γερμανία, οι περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές προειδοποιούσαν πέρσι τέτοια εποχή ότι θα δούμε «κοσμοϊστορικές» αλλαγές.Βέβαια στην πράξη ελάχιστα έχουν αλλάξει. Το κλίμα βελτιώθηκε γιατί η παγκόσμια οικονομία επιταχύνθηκε με τον ισχυρότερο ρυθμό της από την αρχή της δεκαετίας. Οι χρηματιστηριακές αγορές βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα και η ανεργία υποχωρεί.
Πίσω όμως από τους τίτλους, ο κόσμος έχει αρχίσει να αλλάζει. Διότι ο λαϊκισμός αναθεώρησε πολλές όψεις του καπιταλισμού. Οι ιθύνοντες αναζητούν τις νέες ισορροπίες μεταξύ κράτους και αγοράς. Μια εξέλιξη που θα συνεχιστεί, ίσως και ενταθεί, το 2018.
Τι δείχνει η ιστορία!
Σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς, η εποχή μας θυμίζει τις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν ο κόσμος βίωσε μια άλλη εποχή ταχείας παγκοσμιοποίησης και δραματικών τεχνολογικών αλλαγών. Το διαδίκτυο και η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα, αναδιαμορφώνει τις οικονομίες, όπως έγινε με την ηλεκτρική ενέργεια και τους σιδηρόδρομους έναν αιώνα πριν.
Αλλά και η κλίμακα της δημιουργίας πλούτου και ο βαθμός ανισότητας είναι παρόμοιες στις δύο περιόδους. Η κατάσταση αυτή αύξησε πριν από έναν αιώνα το «θυμό» σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, τροφοδοτώντας τον λαϊκισμό.
Στα τέλη του 19ου αιώνα υπήρξε η Προοδευτική Εποχή. Η αλλαγή που υπήρξε μεταφράστηκε σε μια ριζική ανακατασκευή της ισορροπίας μεταξύ κράτους και αγοράς, με την εισαγωγή της προοδευτικής φορολογίας, της μεγαλύτερης κοινωνικής προστασίας και την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία.
Στη σημερινή εποχή διαβλέπεται νέα μετατόπιση της ισορροπίας μεταξύ πολιτείας και αγοράς. Η πρώτη αλλαγή είναι το επονομαζόμενο “techlash”. Να μειωθεί δηλαδή η δύναμη των τεχνολογικών γιγάντων – όπως το Facebook, η Google και η Amazon – με πολλές χώρες να «μοιράζουν» πρόστιμα, να αυστηροποιούν το νομοθετικό πλαίσιο και να αναθεωρούν τους κανόνες ανταγωνισμού.
Η δεύτερη δύναμη της αλλαγής θα είναι ο Macron, ο οποίος θεωρείται ότι θα είναι ο «διάδοχος» του Teddy Roosevelt, του αμερικανικού προέδρου που συνδέεται περισσότερο με την Προοδευτική Εποχή. Όπως ο Roosevelt, ο Macron πιέζει για ένα νέο είδος κοινωνικής σύμβασης, που ενισχύει τον ανταγωνισμό και την επιχειρηματικότητα προστατεύοντας ταυτόχρονα τους εργαζόμενους.
Η τρίτη δύναμη είναι η στάση απέναντι στην Κίνα, την αυξανόμενη δύναμη του 21ου αιώνα. Όσο ο φόβος μιας ανερχόμενης Γερμανίας διαμόρφωσε τις ευρωπαϊκές πολιτικές στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, τόσο ανησυχίες για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, όσο και τις προθέσεις της, αποτελούν το μεγάλο πρόβλημα σήμερα.
Πόσο μπορεί η Κίνα να επηρεάσει τις πολιτικές της Δύσης; Μέχρι στιγμής επικρατεί μια «παράξενη ηρεμία», καθώς ο Xi Jinping δεν δείχνει ότι μπορεί να αποδειχθεί ένας τολμηρός οικονομικός μεταρρυθμιστής.
Σε ένα χρόνο από τώρα πολλά μέτωπα θα ξεκαθαρίσουν. Στη χειρότερη περίπτωση, ο κόσμος θα επιστρέψει σε ένα πιο ρυθμισμένο, αμυντικό και προστατευτικό είδος καπιταλισμού. Στην καλύτερη περίπτωση θα επανεξεταστεί ο ρόλος του κράτους.