Η Ευρώπη 2.0 ξεκινάει με την Ελλάδα και την Κύπρο
Άρθρο του Μ. Ρούμπιν στην «Κ»: Η Ευρώπη 2.0 ξεκινάει με την Ελλάδα και την Κύπρο
Πριν από 70 και πλέον χρόνια δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Aνθρακα και Χάλυβα. Η ιδέα ήταν απλή: για να διασφαλιστεί η ειρήνη, η Ευρώπη θα έσπαγε το μονοπώλιο που σχεδόν κατείχε η Γερμανία σε δύο από τα σημαντικότερα ενεργειακά και βιομηχανικά αγαθά της εποχής
Το «Ορούτς Ρέις» συνοδευόμενο από τουρκικά πολεμικά πλοία πλέει στα ανοιχτά της Αττάλειας. Το να επιτραπεί στην Τουρκία από τους Ευρωπαίους διπλωμάτες να αμφισβητεί την ΑΟΖ της Ελλάδας ή της Κύπρου σημαίνει ότι ενθαρρύνεται η επεμβατικότητά της σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Φωτ. REUTERS
ΜΑΪΚΛ ΡΟΥΜΠΙΝ
20.12.2022 • 19:48
Πριν από 70 και πλέον χρόνια δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Aνθρακα και Χάλυβα. Η ιδέα ήταν απλή: για να διασφαλιστεί η ειρήνη, η Ευρώπη θα έσπαγε το μονοπώλιο που σχεδόν κατείχε η Γερμανία σε δύο από τα σημαντικότερα ενεργειακά και βιομηχανικά αγαθά της εποχής. Με τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού, η μεταπολεμική Ευρώπη ήλπιζε ότι θα μπορούσε να διατηρήσει την ειρήνη και να μετριάσει την αλαζονεία της εξουσίας που εξασφάλιζαν τα ανθρακωρυχεία και η χαλυβουργία της Γερμανίας. Το σχέδιο λειτούργησε καλύτερα απ’ ό,τι φαντάζονταν οι εμπνευστές του και, μία γενιά αργότερα, αποτέλεσε τη βάση για την Ευρωπαϊκή Eνωση.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η Ρωσία χρησιμοποιεί το ενεργειακό της μονοπώλιο για να απειλήσει, να πιέσει και να εκβιάσει την Ευρώπη. Η Τουρκία δεν είναι και πολύ καλύτερη, απειλώντας κάθε χώρα που υπονομεύει το μονοπώλιο και τις ροές εσόδων που απολαμβάνει ως διαμετακομιστικός κόμβος. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι προσπάθειες της Τουρκίας να επωφεληθεί από την κρίση θα πρέπει να είναι η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι.
Εάν η Ευρωπαϊκή Eνωση σκοπεύει να διατηρήσει την ειρήνη και την ασφάλεια και, όντως, να επιβιώσει, είναι καιρός να επιστρέψει στις ρίζες της. Το φυσικό αέριο σήμερα είναι ο άνθρακας και ο χάλυβας του χθες. Η Τουρκία και η Ρωσία σήμερα, όπως ακριβώς έκαναν και τα ρεβανσιστικά κράτη της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιδιώκουν να διεκδικήσουν εδάφη –τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα– προκειμένου να αποσπάσουν την προσοχή από τις οικονομικές αποτυχίες τους και να υφαρπάξουν νέους πόρους.
Τα νησιά του Αιγαίου δεν είναι κάτι για το οποίο οι ευρωκράτες των Βρυξελλών πρέπει να παζαρεύουν, αντίθετα είναι εδάφη που πρέπει να υπερασπιστούν σαν να ήταν ισπανικά, γαλλικά ή γερμανικά. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά η τάξη που βασίζεται σε κανόνες και στην οποία η Ελλάδα είναι πλέον στην πρώτη γραμμή.
Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο. Αν η Τουρκία μπορεί να καταλάβει, να κάνει εθνοκάθαρση και να στείλει Τούρκους εποίκους στη βόρεια Κύπρο, μόνο και μόνο για να καταλήξουν οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της για αναγνώριση της κατεχόμενης ζώνης ως ανεξάρτητου κράτους, τότε η μεταπολεμική τάξη που αποτελεί τον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Eνωσης απέθανε. Το Κρεμλίνο, για παράδειγμα, θα στραφεί στο προηγούμενο ενός νέου κράτους στην Κύπρο για να στηρίξει τις διεκδικήσεις του όχι μόνο στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ στην Ουκρανία, αλλά και στη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας, ακόμη και στις χώρες της Βαλτικής.
Οι κανόνες του θαλάσσιου δικαίου βρίσκονται επίσης σε κίνδυνο. Το να επιτραπεί στην Τουρκία να αμφισβητήσει τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) της Ελλάδας ή της Κύπρου σημαίνει ότι ενθαρρύνεται η ελεύθερη πρόσβαση σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία δεν θα σταματήσει στη λεηλασία του κυπριακού φυσικού αερίου, αλλά θα χρησιμοποιήσει επίσης τους εντολοδόχους της στη Λιβύη για να αποσπάσει τους εκεί πόρους. Η Aγκυρα θα χρησιμοποιήσει επίσης οποιαδήποτε αναγνώριση των φαιδρών θαλάσσιων διεκδικήσεων για να εμποδίσει την ανάπτυξη αγωγών της Ανατολικής Μεσογείου που θα μπορούσαν να μεταφέρουν ισραηλινό ή κυπριακό φυσικό αέριο στην Ελλάδα και στα Νότια Βαλκάνια. Ο στόχος της Τουρκίας, τελικά, είναι απλώς να διατηρήσει το μονοπώλιό της και να κρατήσει την Ευρώπη εξαρτημένη.
Η επίγνωση ότι ο EastMed είναι το μέλλον θα αναζωογονούσε την Ευρώπη και θα εξασφάλιζε νέες ευκαιρίες για ειρήνη από το Καλαί μέχρι το Καστελλόριζο.
Και άλλες χώρες θα πέσουν θύματα των φιλοδοξιών της Τουρκίας, αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες πιστεύουν ότι μπορούν να κατευνάσουν τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Eνα από τα μόνα λαμπρά στοιχεία στην οικονομία της Αιγύπτου, για παράδειγμα, ήταν η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα ανοικτά των βόρειων ακτών της. Η ιταλική Eni βοήθησε το Κάιρο να τα αξιοποιήσει. Το παρελθόν έχει σημασία. Το να επιτρέψουμε στην Τουρκία να ανατρέψει σχεδόν οκτώ δεκαετίες θαλάσσιου δικαίου στην Κύπρο σημαίνει ότι θα θέσουμε σε κίνδυνο τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Αίγυπτο και σε άλλες περιοχές, ενθαρρύνοντας παράνομους διεκδικητές να προβάλλουν όλο και πιο παράδοξες αξιώσεις.
Εδώ, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών υπήρξε ιδιαίτερα κοντόφθαλμο. Αποσύροντας την υποστήριξη για τον αγωγό EastMed, υποτίθεται λόγω της έλλειψης οικονομικής σκοπιμότητας, η Ουάσιγκτον θέτει σε κίνδυνο τους συμμάχους της. Το γεγονός ότι το πράττει με εσφαλμένη συλλογιστική κάνει την απόφαση χειρότερη: ο αγωγός EastMed μπορεί να είναι ακριβότερος από τους διατουρκικούς αγωγούς, αλλά μπορεί να προσφέρει περισσότερα, όπως τη μεταφορά κυπριακού πράσινου καυσίμου υδρογόνου. Η εκτίμηση των Αμερικανών διπλωματών για τις ενεργειακές αγορές είναι αφελής. Ενώ η τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου μπορεί να πέσει, οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας για διαφοροποίηση σημαίνουν ότι το βασίλειο θα κινηθεί για να επαναφέρει το πετρέλαιο τουλάχιστον στα 100 δολάρια/βαρέλι. Το γεγονός ότι η επιρροή της Ουάσιγκτον στο Ριάντ βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 80 ετών σημαίνει ότι ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θα κάνει ό,τι θέλει.
Ωστόσο, αν το περασμένο έτος θα έπρεπε να έχει δείξει κάτι στους Ευρωπαίους ηγέτες είναι ότι η ενεργειακή ασφάλεια και τα αυταρχικά μονοπώλια είναι αμοιβαίως αποκλειόμενα. Η Ρωσία προσπάθησε να αξιοποιήσει το μονοπώλιό της για να αναγκάσει την Ευρώπη να υποχωρήσει, και η Τουρκία θα κάνει το ίδιο αν τελικά η Ευρώπη δεν στηρίζεται πλέον στον Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά στον Ερντογάν. Κανείς από τους δύο δεν έχει την καλή θέληση, ούτε το συμφέρον της Ευρώπης κατά νουν.
Το σπάσιμο του μονοπωλίου της Γερμανίας στον άνθρακα και τον χάλυβα συνετέλεσε στο να επέλθουν σχεδόν 80 χρόνια ειρήνης στην Ευρώπη. Το σπάσιμο του μονοπωλίου της Ρωσίας και της Τουρκίας στις μεταφορές φυσικού αερίου θα μπορούσε να κάνει το ίδιο. Η Ευρώπη θα πληρώσει τη λάθος επιλογή της με αίμα, όχι με ευρώ. Η επίγνωση ότι ο EastMed είναι το μέλλον, όμως, θα αναζωογονούσε την Ευρώπη και θα εξασφάλιζε νέες ευκαιρίες για ειρήνη από το Καλαί μέχρι το Καστελλόριζο.
* Ο κ. Μάικλ Ρούμπιν είναι senior fellow στο American Enterprise Institute.