Blog

Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ

Του Παναγιώτη Α. Γαβαθά*,

Ειδικού Επιστήμονα Εθνικής Άμυνας & Ασφάλειας,

Στρατιωτικού Ιστορικού, Καθηγητή Γαλλικών Σπουδών

 

Η οργάνωση κι ο σχηματισμός ειδικού ευρωπαϊκού αστυνομικού σώματος, το οποίο θα διαδεχθεί αυτό των Ηνωμένων Εθνών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη αντικατοπτρίζει την επιθυμία των δεκαπέντε κρατών-μελών της ΕΕ να αποκτήσει η τελευταία, στα πλαίσια εφαρμογής της ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Άμυνας), μηχανισμούς αστυνόμευσης και ελέγχου της τάξης σε κρίσεις που εξελίσσονται στην περιφέρεια των συνόρων της.

Η νέα επιχείρηση που ανέλαβε να φέρει σε πέρας η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι θα αποτελέσει την πρώτη δοκιμασία για την αξιοπιστία της ΚΕΠΠΑ μετά τις διακηρύξεις της Φέιρα και του Λάακεν, με βάση τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να έχει αναπτύξει μέχρι το 2003 ικανότητες και μέσα που θα τις επιτρέπουν να διαθέτει αυτονομία σε επίπεδο πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα έλαβε συγκεκριμένες αποφάσεις όσον αφορά την οργάνωση ειδικού αστυνομικού σώματος, που προβλέπουν οτι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να διαθέτουν μέχρι 5.000 αστυνομικούς (εκ των οποίων οι 1.000 θα πρέπει να μετακινούνται εντός τριάντα ημερών στην περιοχή, όπου ξέσπασε η κρίση) για πρόληψη και διαχείριση κρίσεων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας συνέστησε στην Επιτροπή που είναι επιφορτισμένη με την πολιτική διαχείριση των κρίσεων (22 Μαϊου 2000), να προωθήσει τις εργασίες σε τέσσερις τομείς: το αστυνομικό σώμα, το Κράτος δικαίου, την πολιτική διοίκηση και προστασία.

Η ΕΕ επιχειρεί σήμερα να αναπτύξει τις αναγκαίες δομές που θα τις επιτρέψουν πολύ σύντομα να θέτει στην διάθεση των διεθνών οργανισμών ΟΗΕ, ΟΑΣΕ την Ευρωπαϊκή Αστυνομική Δύναμη με συγκεκριμένο σχέδιο δράσης και αστυνόμευσης. Κατά την Διάσκεψη της Νίκαιας, καθορίσθηκαν τρεις αρχές με βάση τις οποίες θα λειτουργήσει και θα εκτελέσει αποστολές το νέο ευρωπαϊκό αστυνομικό σώμα:

-Ικανότητα ανάληψης κάθε τύπου αποστολής: η διαφορετική δομή των αστυνομικών δυνάμεων των κρατών-μελών της ΕΕ δεν αποτελεί εμπόδιο για την προώθηση του ευρωπαϊκού σχεδίου. Αντίθετα, το στοιχείο αυτό προσδίδει στην ΕΕ μοναδικό πλεονέκτημα, διότι θα είναι σε θέση να αναλαμβάνει και να διεξάγει οποιασδήποτε μορφής αστυνομική επιχείρηση στις περιοχές της κρίσης, ακόμα και την υποκατάσταση των τοπικών δυνάμεων στην επιβολή και διατήρηση της τάξης,

-Κοινή επιχειρησιακή δράση με τους στρατιωτικούς μηχανισμούς: οι αποστολές τύπου «Petersberg» σχεδιάζονται και διεξάγονται με συνεργασία αστυνομικών και στρατιωτικών σχηματισμών, ακόμα και στο πεδίο της μάχης, εφόσον οι συνθήκες το απαιτήσουν.

-Στενή συνεργασία και συντονισμός με τους διεθνείς οργανισμούς: η επιχειρησιακή συνοχή και ο συντονισμός δράσης με τον ΟΗΕ, τον ΟΑΣΕ ή το Συμβούλιο της Ευρώπης, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της συνεργασίας. Επιπλέον, αποφεύγονται επιχειρησιακές και διοικητικές επικαλύψεις μεταξύ των οργανισμών. Η ανάληψη ανεξάρτητης επιχειρησιακής δράσης από την πλευρά της ΕΕ θα προκαλούσε σοβαρές δυσχέρειες στην επίτευξη του κοινού στόχου, δηλαδή τη διαχείρισης της κρίσης και την επιβολή της ειρήνης μεταξύ των λαών.

Κατά τη διάσκεψη της Νίκαιας, υιοθετήθηκαν δύο συλλογιστικές χρήσης των αστυνομικών δυνάμεων (κοινός όρος για την αστυνομία και την στρατοφυλακή). Η πρώτη αφορά την αντιμετώπιση καταστάσεων τύπου Γουατεμάλας, Κροατίας, Αλβανίας…, αποβλέποντας εξαρχής στην ενίσχυση των τοπικών δυνάμεων αστυνόμευσης με διάφορες μορφές δράσης: την εκπαίδευση, την αναδιοργάνωση, την παροχή υποστήριξης με εξοπλισμό, αλλά και τον εσωτερικό υπηρεσιακό έλεγχο. Η δεύτερη προκύπτει από τις εμπειρίες και τα συμπεράσματα που εξήχθησαν από τις περίπλοκες κρίσεις στο Κόσοβο, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Ανατολικό Τιμόρ. Σε αυτή την περίπτωση, η επικρατούσα εσωτερική πολιτική αστάθεια επιβάλλει την αγαστή συνεργασία στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων. Η ευρωπαϊκή αστυνομική δύναμη θα κληθεί σε ανάλογες κρίσεις να αναλάβει κατά προτεραιότητα την υποκατάσταση της τοπικής αστυνομίας και την ανάληψη της διοίκησης της περιοχής, όπου εξελίσσεται η κρίση (ύπατη αρμοστία), με απώτερο στόχο την αποκατάσταση της ασφάλειας(προστασία προσώπων και περιουσιών), της δημόσιας τάξης και της λειτουργίας της δικαιοσύνης.

Στη Σύνοδο του Γκέτεμποργκ, οι δεκαπέντε ενέκριναν τον σχηματισμό αστυνομικής μονάδας που θα βρίσκεται διαρκώς στη διάθεση του Γενικού Γραμματέα της ΚΕΠΠΑ Χ. Σολάνα. Επίσης, κινούμενοι πάντα στα πλαίσια των αποφάσεων της Φέιρα, υιοθέτησαν ένα σχέδιο δράσης με βάση το οποίο θα οργανωθεί και σχηματισθεί η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Δύναμη. Στις 19 Νοεμβρίου 2001, υπό βελγική προεδρία, οι δεκαπέντε ανήγγειλαν το επίπεδο των νέων δυνάμεων. Ο αντικειμενικός στόχος των 1000 αστυνομικών για άμεση μεταφορά στην κρίσιμη περιοχή, που τέθηκε στην Φέιρα, ξεπεράσθηκε και προσέγγισε τους 1.400. Η νέα αυτή δύναμη θα διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά των αποστολών ταχείας αντίδρασης: ευελιξία, επιχειρησιακή συνοχή, εξοπλιστική συμβατότητα και πληρότητα. Θα είναι ικανή να δρα σε συνθήκες πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αστάθειας, ιδιαίτερα σε περιόδους μετάβασης από στρατιωτική σε πολιτική διοίκηση. Ο νέος σχηματισμός θα διαθέτει επίσης επιχειρησιακή πολυμορφία, ώστε να αντεπεξέρχεται ακόμα και σε αποστολές που θα αναλαμβάνει με εντολή της στρατιωτικής διοίκησης των πολυεθνικών δυνάμεων.

Η ΕΕ θα εντάξει την Ευρωπαϊκή Αστυνομική Δύναμη από τη φάση του σχεδιασμού στην επιχειρησιακή δράση των δυνάμεων διαχείρισης κρίσης. Έτσι, οι πρωτεύουσες ανάγκες σε επίπεδο επιχειρησιακών ικανοτήτων αφορούν την ανάπτυξη βάσης δεδομένων επί των διαθέσιμων δυνατοτήτων της αστυνομικής δύναμης, την ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ, τον ποσοτικό και ποιοτικό προσδιορισμό των επιχειρησιακών αναγκών που προβλέπονται από τα σενάρια εμπλοκής, τον σχεδιασμό των απαιτήσεων σε τεχνική και επιμελητειακή υποστήριξη, η συνεργασία για την εκπαίδευση των αστυνομικών δυνάμεων που θα αναλάβουν τις αποστολές, την επιλογή του δυναμικού και την διεπιχειρησιακή λειτουργία με τις στρατιωτικές δομές.

Η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Δύναμη, καλύπτοντας όλο το φάσμα των αστυνομικών λειτουργιών, θα έχει ως πρώτη και ουσιαστική ευθύνη να εξασφαλίζει την προστασία των άμαχων πληθυσμών. Η άμεση αποκατάσταση της τάξης και του Κράτους δικαίου στις κρίσιμες περιοχές συμβάλλει στην διαμόρφωση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των πολυεθνικών αστυνομικών και στρατιωτικών δυνάμεων, στην σταδιακή αποκλιμάκωση της έντασης. Η Ευρωπαϊκή Αστυνομία θα συνδράμει επίσης στην ομαλοποίηση της πολιτικού και κοινωνικού βίου στα πληγέντα από την κρίση κράτη, με την αναδιοργάνωση των πολιτικών και κοινωνικών δομών τους σε δημοκρατικά πλαίσια και πρότυπα.

Η αναδιοργάνωση των αστυνομικών δυνάμεων των κρατών-μελών της ΕΕ πραγματοποιείται προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο μεγαλεπήβολος στόχος της ανάπτυξης των ικανοτήτων αστυνόμευσης της ΕΕ στα πλαίσια εφαρμογής της ΚΕΠΠΑ. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε πρόσφατα ολοκληρωμένη πρόταση για τη διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ -που χαρακτηρίζονται ως «αδύναμος κρίκος» για την ασφάλεια της Ευρώπης- και τη δημιουργία ειδικού σώματος φρούρησης, αναζητώντας αποτελεσματικές λύσεις ελέγχου κυρίως των μεταναστευτικών ρευμάτων, που προέρχονται από περιοχές με έντονα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα και διπλωματικές-στρατιωτικές εντάσεις. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνει νομοθετικά μέτρα, συγκρότηση ενός επιχειρησιακού οργάνου διαβούλευσης και συνεργασίας, κατάρτιση ειδικευμένου προσωπικού για τη φύλαξη των συνόρων, καθώς και τρόπους χρηματοδότησης με κατανομή των βαρών στα κράτη-μέλη. Οι κατευθύνσεις της πρότασης ανταποκρίνονται ειδικότερα στην ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της παράνομης μετανάστευσης (στο πλαίσιο σεβασμού πάντα των βασικών αρχών του ασύλου), καθώς και τη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου ασφάλειας κυρίως μετά τη διεύρυνση της ΕΕ.

Η αξιοπιστία της ΕΕ στην διαχείριση των περιφερειακών κρίσεων θα επιβεβαιωθεί από την ικανότητά της να μεταφέρει ταχέως σε κρίσιμες περιοχές άρτια εξοπλισμένους κι οργανωμένους στρατιωτικούς και αστυνομικούς σχηματισμούς, έτοιμους να αναλάβουν ουσιαστική δράση. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις στρατοφυλακής, χάρη στην πολύμορφη εκπαίδευσή τους, στην άριστη επιμελητειακή τους οργάνωση και τον άριστο συντονισμό τους με το στρατιωτικό σκέλος θα πρέπει να εγγυηθούν την ασφάλεια των άμαχων πληθυσμών. Εξάλλου, η εξασφάλιση και διατήρηση της έννομης τάξης αποτελεί μία από τις πιο πρώτες ενέργειες των ειρηνευτικών πολυεθνικών δυνάμεων, όταν επεμβαίνουν σε μία περιοχή, προκειμένου να ενισχύσουν το «κοινόν περί δικαίου αίσθημα».

Από τις 21 ως τις 31 Ιανουαρίου 2001 πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης Δυνάμεων Στρατοφυλακής (CNFG) στην Σεν Αστέρ το πρώτο πρακτικό στάδιο επιχειρησιακής προετοιμασίας για τις μελλοντικές ευρωπαϊκές αστυνομικές δυνάμεις. Το πρόγραμμα αποτελούμενο από σεμινάρια, ασκήσεις τακτικής, τεχνικής εκπαίδευσης, συγχρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και το Γαλλικό Υπουργείο Άμυνας. Στην εκπαίδευση συμμετείχαν, σε εφαρμογή των αποφάσεων της ΕΕ, ομάδες αστυνομικών και στρατοφυλάκων από κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς και από τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Αντικείμενο της εκπαίδευσης ήταν η διεπιχειρησιακή λειτουργία της πολυεθνικής αστυνομικής δύναμης και η συνοχή και συνεννόηση των μονάδων επιπέδου τάγματος.

Στην εκπαίδευση έλαβαν μέρος 85 Γάλλοι στρατοφύλακες, 22 Ιταλοί Καραμπινιέρι, 61 Ισπανοί πολιτοφύλακες, 41 Πορτογάλοι Εθνοφύλακες και 55 Ολλανδοί στρατοφύλακες. Επίσης, συμμετείχαν ως παρατηρητές Γερμανοί, Αυστριακοί, Βέλγοι, Ούγγροι, Πολωνοί, Ρουμάνοι και Τούρκοι στρατοφύλακες και αστυνομικοί.

————————————–

Ο Παναγιώτης Α. Γαβαθάς αποφοίτησε από την Ελληνο-γαλλική Σχολή «Λεοντείου Λυκείου» Νέας Σμύρνης. Από τη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημιού Αθηνών έλαβε Πτυχίο Γαλλικών Σπουδών, με ειδίκευση στην Πολιτική και Διπλωματική Ιστορία-20^ου αιώνα. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Πωλ Βαλερύ-Μονπελλιέ ΙΙΙ της Γαλλίας, από το οποίο απέκτησε Πτυχίo (Maîtrise) Στρατιωτικής και Διπλωματικής Ιστορίας. Ακολούθως, παρακολούθησε το μεταπτυχιακό τμήμα των Πανεπιστημίων Μontpellier ΙΙΙ και Aix-en-Provence III (Marseille), από τα οποία του απονεμήθηκε ο τίτλος D.E.A.(Master) Στρατιωτικής Ιστορίας, Άμυνας και Ασφάλειας. Παράλληλα, πραγματοποίησε την πρακτική του εξάσκηση στο Ινστιτούτο Ανωτάτων Σπουδών Εθνικής Άμυνας της Γαλλίας (Ι.H.E.D.N.-Ecole Militaire de Paris). Τέλος, παρακολούθησε στο Κέντρο Ανωτάτων Σπουδών Εξοπλισμού (CHEAr) πρόγραμμα μετεκπαίδευσης των Διακλαδικών Ομάδων Διαχείρισης Εξοπλιστικών Προγραμμάτων του Γαλλικού ΥΕΘΑ. Από τον Ιούνιο 1999 είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σχέσεων, με ειδίκευση στις Στρατηγικές Σπουδές, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Δημοσίευσε άρθρα στον ημερήσιο και ειδικό περιοδικό τύπο στις εξής θεματικές ενότητες: Μακροπρόθεσμος Σχεδιασμός και Δομή των Ελληνικών ΕΔ, Εξοπλιστικός Προγραμματισμός και Διαδικασίες, Αμυντική Βιομηχανική Συνεργασία, Αμυντικές δαπάνες, Ευρωπαϊκή Αμυντική Πολιτική, Επαγγελματικός Στρατός, Tρομοκρατία κ.ά.

Ο Παναγιώτης Α. Γαβαθάς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 13 Νοεμβρίου 1973.