Η γνωμοδότηση αυτή δεν έπεισε πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ισπανία, Σλοβακία, Κύπρος, Ρουμανία) ούτε την Ρωσία και την Κίνα οι οποίες παραμένουν σταθερές στις θέσεις τους σύμφωνα με τις οποίες για την απόσχιση-ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου απαιτείται η συναίνεση του κυρίαρχου κράτους, δηλαδή της Σερβίας. Ακολούθησε η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για την έναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσσόβου με τελικό σκοπό την αναγνώρισή του από την Σερβία, γεγονός που θα οδηγήσει στην de jure αναγνώρισή του και στην ένταξή του στον ΟΗΕ. Αυτή την στιγμή, το κύριο εμπόδιο στην επίτευξη σημαντικής προόδου στις απ’ ευθείας μεταξύ των δυο πλευρών διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, αποτελεί ο σερβικός θύλακας στο βόρειο Κόσσοβο.

Ένα πανό μπροστά από το κτήριο του σερβικού κοινοβουλίου στο κέντρο του Βελιγραδίου, στην Σερβία, τον Μάρτιο του 2018. REUTERS/Marko Djurica
————————————————————————————–

Οι προωθούμενες από την διεθνή κοινότητα λύσεις για την επίλυση αυτού του προβλήματος ήταν πάντα, όπως και σήμερα, ουσιαστικά δυο. Η προσάρτηση της περιοχής αυτής στην Σερβία με ή χωρίς ανταλλαγή με την κοιλάδα του Πρέσεβο, που αποτελεί αλβανικό θύλακα εντός της Σερβίας στα νοτιοδυτικά σύνορά της με το Κόσσοβο, καταγράφεται ως πιθανή λύση και σήμερα συζητιέται έντονα. Θεωρείται, όμως, μια επικίνδυνη επιλογή, διότι στην περίπτωση αυτή έχουμε αλλαγή συνόρων με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ευαίσθητη και πάντα εύφλεκτη περιοχή των Βαλκανίων σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από μια επικίνδυνη για την παγκόσμια ειρήνη αστάθεια. Πέραν τούτου, δεν είναι πρακτικά μια εύκολη λύση.

Η δεύτερη λύση αφορά σε αυτονομία της περιοχής, η μορφή, το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της οποίας ποικίλουν. Αυτή η λύση ήταν πάντα η επικρατέστερη στους κύκλους της διεθνούς κοινότητας και, ας μην ξεχνάμε, αποτέλεσε μέρος του σχεδίου Αχτισαάρι το οποίο βέβαια απορρίφθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξαιτίας του βέτο της Ρωσίας.

Τι είναι, όμως, αυτό που θέλουν και επιδιώκουν οι δυο πλευρές; Για την Σερβία, υπό τις παρούσες συνθήκες, κάθε σκέψη για επιστροφή του Κοσσόβου των περίπου 2 εκατομμυρίων Μουσουλμάνων στην Σερβία των 7 εκατομμυρίων κατοίκων, εκ των οποίων το 4% είναι Μουσουλμάνοι, είναι εκτός πραγματικότητας. Λογικά, ούτε η Σερβία θα πρέπει να το επιθυμεί, καθόσον θα επιφέρει σημαντική πολιτιστική αλλαγή στην χώρα και θα αυξήσει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα της μουσουλμανικής μειονότητας ενώ ουδείς μπορεί να παραβλέψει τη μεγάλη πιθανότητα εκλογής Μουσουλμάνου προέδρου ύστερα από χρόνια, εάν λάβουμε υπόψη τον συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό γεννήσεων στο Κόσσοβο που -αξίζει να σημειωθεί- αποτελεί την πλέον νεανική περιοχή της Ευρώπης.

Παρόλα αυτά είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον Πρόεδρο της Σερβίας να προβεί στην αναγνώριση του Κοσσόβου, ειδικά σήμερα που η Σερβία έχει στο πλευρό της και πάλι μια ισχυρή Ρωσία. Είναι πολλοί επίσης που αναρωτιούνται σήμερα το για ποια ακριβώς ευρωπαϊκή ιδέα θα πρέπει οι Σέρβοι να θυσιάσουν την πατριωτική τους ιδέα και, βέβαια, αναφέρονται σε μια Ευρώπη με σαφώς μειωμένη την αίγλη και το γόητρό της από όσο στο παρελθόν.

Ωστόσο, είναι γεγονός πως κάποια στιγμή πρέπει η Σερβία να ξεπεράσει το μοναδικό εμπόδιο στην πορεία της προς την Δύση και την ένταξή της στην ΕΕ. Ούτως ή άλλως, η διαμορφωθείσα κατάσταση φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμη. Στην κατεύθυνση αυτή πολλοί θεωρούν πως ενδεχομένως ο Σέρβος πρόεδρος να εξασφάλιζε την απαραίτητη εσωτερική νομιμοποίηση αναγνώρισης του Κοσσόβου μέσω της ανταλλαγής των περιοχών βορείως του ποταμού Ιμπάρ (σερβικός θύλακας στο βόρειο Κόσσοβο) και της κοιλάδας του Πρέσεβο (αλβανικός θύλακας εντός της Σερβίας στα νοτιοδυτικά σύνορα με το Κόσσοβο).

Η λύση, όμως, της ανταλλαγής των εδαφών φαίνεται πως δεν υποστηρίζεται από όλους στην Σερβία. Ένας αυτόνομος σερβικός θύλακας θα εξασφάλιζε στην Σερβία σημαντική επιρροή εντός του Κοσσόβου με ό,τι αυτό συνεπάγεται στις διεθνείς σχέσεις στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον και τον ρόλο που η ίδια επιδιώκει στην περιοχή. Ταυτόχρονα, θα της επέτρεπε να οραματίζεται την επιστροφή του Κοσσόβου, έστω στο μακρινό μέλλον (ας μην ξεχνάμε ότι αποτελεί την κοιτίδα του πολιτισμού της), όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.

Την επιστροφή της περιοχής αυτής στην Σερβία φαίνεται πως δεν υποστηρίζει επίσης το Πατριαρχείο Σερβίας, το οποίο δεν επιθυμεί και δεν πρόκειται να εγκαταλείψει το Κόσσοβο. «Η Σερβία χωρίς το Κοσσυφοπέδιο και τα ιερά προσκυνήματά του δεν είναι η Σερβία. Η Σερβία χωρίς το Κοσσυφοπέδιο είναι μια Σερβία χωρίς την ψυχή, τον νου και την καρδιά», είπε ο Προκαθήμενος της Σερβικής Εκκλησίας κατά την ενθρόνισή του το 2010, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Πετς που βρίσκεται στο δυτικό Κόσσοβο και θεωρείται η έδρα του Πατριαρχείου, παρουσία του τότε προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας, Μπόρις Τάντιτς, την οποία παρακολούθησα ως διοικητής της Ελληνικής Δύναμης Κοσσόβου, κατόπιν σχετικής πρόσκλησης.

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ είναι υποστράτηγος ε.α. – διοικητής ΕΛΔΥΚΟ 2009-2011. Είναι συν-συγγραφέας (με Μ. Γιαννάκου, Στ. Λυγερό, Ελ. Οικονόμου, Θ. Πάγκαλο, Αλ. Παπαδόπουλο, Α. Συρίγο και Αλ. Μαλλιά) του Συλλογικού τόμου «Ελλάδα και Αλβανία-Φυγή στο Μέλλον ή Επιστροφή στο Παρελθόν» που εκδόθηκε τον Νοέμβριο 2017 (εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗ) και του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο» (εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗ).