Blog

Ο Ρόλος των Μη Επανδρωμένων Συστημάτων και του Κυβερνοπολέμου στη Στρατιωτική Στρατηγική της Ελλάδας: Προκλήσεις και Δυνατότητες στον Μεσογειακό Χώρο

Η τεχνολογική εξέλιξη στην άμυνα και στον πόλεμο έχει επιφέρει μια ριζική μεταβολή στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη σχεδιάζουν, αποτρέπουν και διεξάγουν στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο και την ελληνοτουρκική ζώνη έντασης, η παρουσία μη επανδρωμένων συστημάτων (UAVs) και οι κυβερνοεπιθέσεις συνιστούν κρίσιμες διαστάσεις ενός νέου, “άυλου” πεδίου μάχης. Η Ελλάδα, δεδομένων των γεωστρατηγικών πιέσεων που δέχεται, οφείλει να προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα επενδύοντας σε αντίστοιχες δυνατότητες, ώστε να διασφαλίσει την αποτροπή, την κυριαρχία και τη στρατηγική της αυτονομία.

Η Ανάδυση των UAVs στη Μεσόγειο

Τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα έχουν καταστεί εργαλείο μείζονος στρατηγικής σημασίας. Από πλατφόρμες επιτήρησης και αναγνώρισης, έχουν εξελιχθεί σε οπλισμένα μέσα προσβολής υψηλής ακρίβειας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της τακτικής υπεροχής στο πεδίο. Η Τουρκία, πρωτοπόρος στη χρήση UAVs στην περιοχή, έχει ενισχύσει τον στόλο της με Bayraktar TB2, Anka-S και πρόσφατα το Akinci, αναδεικνύοντας την τεχνολογία αυτή ως πυλώνα της εξωτερικής της πολιτικής (Kibaroglu, 2022).

Η Ελλάδα άργησε να ανταποκριθεί, αλλά σήμερα επιχειρεί να καλύψει το χάσμα. Έχει ενισχύσει τη συνεργασία με το Ισραήλ μέσω της απόκτησης UAVs τύπου Heron, ενώ παράλληλα αναπτύσσει το εγχώριο πρόγραμμα «Αρχύτας» με στόχο τη δημιουργία ενός ελληνικού drone πολλαπλών ρόλων (Naftemporiki, 2023). Στο Beyond War & Stars, επισημαίνεται ότι η τεχνολογική ανεξαρτησία στα UAVs δεν αποτελεί μόνο στρατιωτικό στόχο, αλλά και στρατηγική δήλωση γεωπολιτικής αυτονομίας: «Τα κράτη που ελέγχουν τις τεχνολογίες του ουρανού, ελέγχουν την κυριαρχία στο έδαφος» (σελ. 112).

UAVs στον Έβρο και το Αιγαίο

Στην πράξη, η Ελληνοτουρκική μεθόριος έχει μετατραπεί σε εργαστήριο δοκιμών μη επανδρωμένων συστημάτων. Στον Έβρο έχουν καταγραφεί περιπτώσεις πτήσεων τουρκικών drones πολύ κοντά στην εθνική επικράτεια, ακόμη και σε ύψος χαμηλό ώστε να αποφεύγεται η ανίχνευση από ραντάρ. Αντίστοιχα, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, UAVs χρησιμοποιούνται για επιτήρηση αλλά και για ψυχολογικές επιχειρήσεις (Hellenic Ministry of Defense, 2024).

Η Ελλάδα απαντά με αναβάθμιση της εναέριας επιτήρησης, ενώ δοκιμάζει τεχνολογίες κατά-Drone (C-UAV) με παρεμβολείς, ηλεκτρομαγνητικά όπλα, και αυτόνομα ραντάρ μικρής εμβέλειας. Το Beyond War & Stars προτείνει ότι η αναμέτρηση δεν θα κριθεί μόνο στην αναχαίτιση, αλλά στην ικανότητα άμεσης, δικτυοκεντρικής απόκρισης: «Ο πόλεμος των drones δεν κερδίζεται στον αέρα, αλλά στα δευτερόλεπτα της απόφασης» (σελ. 145).

Ο Κυβερνοπόλεμος και το Αόρατο Μέτωπο

Η κυβερνοασφάλεια έχει εξελιχθεί σε κύριο πεδίο μάχης, ιδίως για χώρες που διαθέτουν κρίσιμες υποδομές και εκτεθειμένα δίκτυα. Από το 2020 έχουν εντοπιστεί δεκάδες κυβερνοεπιθέσεις σε ελληνικά υπουργεία, δίκτυα κοινής ωφελείας και τραπεζικά ιδρύματα, αρκετές εκ των οποίων αποδίδονται – ανεπίσημα – σε κρατικούς φορείς (ENISA, 2023).

Το νέο Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας και η ένταξη της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά σχήματα κυβερνοάμυνας (όπως το Cyber Rapid Response Team) αποτελούν βήματα στη σωστή κατεύθυνση. Όμως, σύμφωνα με το Beyond War & Stars, η αμυντική στρατηγική στον κυβερνοχώρο δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στην απόκρουση: «Το επόμενο πεδίο κυριαρχίας είναι ο κυβερνοχώρος, και η κατοχή του θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα πρόβλεψης και προσομοίωσης ψηφιακής σύγκρουσης» (σελ. 173).

Η Υβριδική Φύση του Σύγχρονου Πολέμου

Τα UAVs και οι κυβερνοεπιθέσεις δεν λειτουργούν απομονωμένα, αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο δόγμα υβριδικού πολέμου. Η Τουρκία αξιοποιεί παράλληλα στρατιωτικά μέσα, μεταναστευτικές ροές, επικοινωνιακή επιρροή και κυβερνοεργαλεία για να διαμορφώσει ένα διαρκές πεδίο πίεσης προς την Ελλάδα (Hoffman, 2009).

Αυτό το «γκρι φάσμα» επιχειρήσεων καθιστά δύσκολο τον καθορισμό κόκκινων γραμμών και ακόμη δυσκολότερη την αναλογική απάντηση. Όπως επισημαίνεται στο Beyond War & Stars, «ο εχθρός του μέλλοντος δεν θα φοράει στολή και δεν θα στέλνει τανκς· θα στέλνει πακέτα δεδομένων και θα πετάει πάνω απ’ το κεφάλι σου χωρίς να αφήνει σκιά» (σελ. 188).

Συνεργασίες και Εθνική Τεχνογνωσία

Η Ελλάδα έχει επίγνωση ότι η τεχνολογική άμυνα δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με εθνικούς πόρους. Συνεργάζεται ήδη με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, και χώρες της Ε.Ε. για την προμήθεια και συγχρηματοδότηση drone προγραμμάτων και κυβερνοεργαλείων (European Defence Agency, 2024). Η ισορροπία όμως μεταξύ εξάρτησης και τεχνολογικής ανεξαρτησίας παραμένει λεπτή.

Το Beyond War & Stars τονίζει τη σημασία αυτής της ισορροπίας: «Η τεχνολογική ασφάλεια δεν αγοράζεται – χτίζεται. Κάθε εισαγόμενο σύστημα χωρίς αντίστοιχη εθνική τεχνογνωσία είναι μια μελλοντική αδυναμία» (σελ. 201).

Συμπεράσματα

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα εποχή απειλών, όπου οι παραδοσιακές έννοιες του εδάφους, των συνόρων και των στρατιωτικών δυνατοτήτων αμφισβητούνται από αόρατους αντιπάλους και μηχανές χωρίς πλήρωμα. Η απόκτηση δυνατοτήτων στον τομέα των UAVs και του κυβερνοπολέμου δεν είναι επιλογή, αλλά αναγκαιότητα.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός πρέπει να γίνει ολιστικός, να ενσωματώσει τεχνητή νοημοσύνη, δικτυοκεντρικές επιχειρήσεις και διαλειτουργικά δόγματα. Όπως αναφέρεται στο Beyond War & Stars, «ο πόλεμος του αύριο είναι ήδη εδώ — απλώς δεν τον βλέπουμε ακόμη, γιατί κινείται με ταχύτητα φωτός και κρύβεται σε σήματα» (σελ. 229).

Βιβλιογραφία

• ENISA (2023). Annual Threat Landscape Report. European Union Agency for Cybersecurity.
• European Defence Agency (2024). Joint EU Programs on Tactical UAVs and Cyberdefense.
• Hoffman, F. (2009). “Hybrid Warfare and Challenges.” Joint Forces Quarterly, Issue 52.
• Kibaroglu, M. (2022). “Turkey’s Drone Doctrine.” Middle East Institute.
• Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (2024). Ετήσια Έκθεση για την Εθνική Άμυνα.
• Καθημερινή (2023). “Η Ελλάδα αποκτά ισραηλινά UAVs για την επιτήρηση του Αιγαίου”.
• Ναυτεμπορική (2023). “Το πρόγραμμα ‘Αρχύτας’ και το μέλλον των ελληνικών UAVs”.
• Beyond War & Stars: The Future of Weapons, Space, and Humanity (2024).