Blog

Η Μονή Σινά, επίσημα γνωστή ως Μονή της Αγίας Αικατερίνης, αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα και πιο σημαντικά χριστιανικά μοναστήρια στον κόσμο, με ιστορία που ξεκινά από τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Σινά, στην Αίγυπτο, στο σημείο όπου, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, ο Μωυσής έλαβε τις Δέκα Εντολές.

Η Μονή συνδέεται επίσης με τη Φλεγόμενη Βάτο και την Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας, της οποίας τα λείψανα φυλάσσονται εκεί.

Έχει τεράστιο αριθμό σημαντικότατων κειμηλίων χειρογράφων κλπ και την δεύτερη μεγαλύτερη και πιο σημαντική βιβλιοθήκη μετά το Βατικανό.

Η Μονή υπάγεται διοικητικά στην Αίγυπτο, αλλά αποτελεί ένα παγκόσμιο πολιτιστικό και θρησκευτικό μνημείο, με στενούς δεσμούς με την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.

Οι μοναχοί της είναι κατά κύριο λόγο Έλληνες, γεγονός που προσδίδει μια ιδιαίτερη διεθνή διάσταση στη λειτουργία της Μονής.

Παράλληλα, η Μονή έχει ιστορικά καλές σχέσεις με τις τοπικές βεδουίνικες φυλές που συμβάλλουν στην ασφάλεια και τη διατήρησή της.

Η απόφαση που ελήφθη στις 28 Μαΐου 2025 από αιγυπτιακό δικαστήριο αφορά τη Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά και έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες μέχρι τώρα πληροφορίες, το δικαστήριο (μετά από διαρκείς διαμάχες) έκρινε ότι η ιδιοκτησία της Μονής και των περιουσιακών της στοιχείων ανήκει στο αιγυπτιακό κράτος, ενώ οι μοναχοί διατηρούν το δικαίωμα χρήσης των χώρων για την επιτέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, υπό την εποπτεία του κράτους.

Η απόφαση βασίζεται σε νόμους περί αρχαιοτήτων, με το αιγυπτιακό κράτος να θεωρεί ότι τα ακίνητα της Μονής εμπίπτουν σε αυτούς τους νόμους και, ως εκ τούτου, αποτελούν δημόσια περιουσία.

Η απόφαση αυτή έχει προκαλέσει ευρύτερη ανησυχία, καθώς θεωρείται ότι ενδέχεται να οδηγήσει στη μετατροπή της Μονής σε μουσείο και να περιορίσει τη θρησκευτική της λειτουργία, γεγονός που εγείρει ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΑΠΌ UNESCO ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

1)   Σύμφωνα με τη Σύμβαση της UNESCO για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς (1972), το κράτος που φιλοξενεί το μνημείο (η Αίγυπτος) δεν μπορεί να το αντιμετωπίζει ως ιδιοκτησία που διαχειρίζεται κατά το δοκούν, αλλά ως παγκόσμιο αγαθό, υπό διεθνή εποπτεία, αφού η Μονή αναγνωρίζεται ως μνημείο εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας για την ανθρωπότητα.

2)   Η Αίγυπτος, ως συμβαλλόμενο κράτος, δεσμεύεται διεθνώς να προστατεύει, διατηρεί και διαχειρίζεται το μνημείο χωρίς να αλλοιώνει τον χαρακτήρα και την ακεραιότητά του.

3)   Η απόφαση για απαλλοτρίωση της περιουσίας της Μονής και περιορισμό των μοναχών έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της διατήρησης της αυθεντικότητας και της ζωντανής θρησκευτικής λειτουργίας του μνημείου, όπως ορίζει η UNESCO.

4)   Παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία, όπως προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις (π.χ., Σύμβαση της UNESCO για την Πολιτιστική Κληρονομιά, Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Σύμβαση της Ρώμης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα).

5)   Θέτει σε κίνδυνο τη βιώσιμη λειτουργία της Μονής ως ζωντανού θρησκευτικού οργανισμού.

ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΥΜΦΩΝΙΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

1)   Υπάρχουν επίσης συμφωνίες και πρωτόκολλα συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου που αναγνωρίζουν τον ελληνορθόδοξο χαρακτήρα της Μονής Σινά και διασφαλίζουν την ελεύθερη και απρόσκοπτη άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων των μοναχών. Προβλέπουν σεβασμό της θρησκευτικής αυτοδιοίκησης της Μονής, υπό τη διοίκηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

2)   Ειδικότερα, κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Κάιρο (Μάιο 2025), επιβεβαιώθηκε η προστασία της Μονής και των μοναχών ως ιστορικού, θρησκευτικού και πολιτιστικού θεσμού με παγκόσμια σημασία.

3)   Η απόφαση του δικαστηρίου φαίνεται να αναιρεί στην πράξη αυτές τις δεσμεύσεις, δημιουργώντας σοβαρό διπλωματικό ζήτημα μεταξύ των δύο χωρών.

ΤΟ ΑΧΤΙΝΑΜΕ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΜΩΑΜΕΘ (Ahdname)

Πρόκειται για ένα ιστορικό έγγραφο που αποδίδεται στον Προφήτη Μωάμεθ, το οποίο παρέχει προστασία στους μοναχούς της Μονής Αγίας Αικατερίνης.

Κατά τὸ 2ο έτος της Ἐγίρας (623 μ.Χ.), οἱ Σιναΐτες έστειλαν πρέσβεις στην Μεδίνα για να ζητήσουν πολιτική προστασία. Ανταποκρινόμενος ὁ Μωάμεθ στο αίτημα αυτὸ εξέδωσε με ποινὴ αφορισμού «ιδιόγραφη υποχρέωση» / Διαθήκη (Ahdname), επικυρωμένη με το αποτύπωμα της ίδιας της παλάμης του.

Με αυτὴν ζητούσε από τους Μουσουλμάνους να υπερασπίζονται τους Μοναχούς, να τους αφήνουν απερίσπαστους στα θρησκευτικά τους καθήκοντα και να μην εισπράττουν απὸ αυτοὺς φόρους.

Όταν το 1517 ὁ Σουλτάνος Σελὶμ ὁ Α΄ κατέλαβε την Αίγυπτο και το Σινά, αναγνώρισε και ανανέωσε μεν τα προνόμια της Μονής, κράτησε όμως πρὸς φύλαξη στο βασιλικὸ θησαυροφυλάκιο, στην Κωνσταντινούπολη, το πρωτότυπο έγγραφο του Αχτιναμέ, καθὼς έφερε την ιδιόχειρη επικύρωση του Μωάμεθ. Επίσημα αντίγραφά του σώζονται σήμερα τόσο στο Σκευοφυλάκιο της Μονής όσο και σε Μετόχια της στην Ελλάδα.

ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

1)   Η Μονή Σινά, αν και σεβαστή ως θρησκευτικό και πολιτιστικό μνημείο, δεν είχε ποτέ νομική αναγνώριση πλήρους ιδιοκτησίας επί των εκτάσεων και των περιουσιακών της στοιχείων από το αιγυπτιακό κράτος.

2)   Από την εποχή που η Αίγυπτος ανέκτησε την κυριαρχία στο Σινά (μετά την αποχώρηση των Ισραηλινών, το 1982), υπήρξαν κατά διαστήματα αξιώσεις:

α)   Ότι η Μονή και τα περιουσιακά της στοιχεία υπάγονται σε καθεστώς “εθνικών αρχαιοτήτων” σύμφωνα με την αιγυπτιακή νομοθεσία.

β)   Ότι η Μονή οφείλει να υπακούει σε κανονισμούς διαχείρισης αρχαιοτήτων.

3)   Αυτά τα επιχειρήματα επανέρχονταν περιοδικά μέσω δικαστικών υποθέσεων που αφορούσαν:

α)   Ιδιοκτησία γης.

β)   Φορολογικά ζητήματα.

γ)   Δικαιώματα διαχείρισης ιστορικών μνημείων.

4) Κατά την περίοδο διακυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων υπό τον Μοχάμεντ Μόρσι (2012–2013), η Μονή Σινά αντιμετώπισε αυξημένες πιέσεις:

α)   Υπήρξαν κατηγορίες (χωρίς τεκμηρίωση) ότι η Μονή “παραβιάζει” την αιγυπτιακή νομοθεσία.

β)   Εκφράστηκαν τάσεις εθνικοποίησης της Μονής, στο πλαίσιο μιας γενικότερης πολιτικής περιορισμού της επιρροής ξένων και μη μουσουλμανικών θεσμών στην Αίγυπτο.

γ)   Αυτή η νοοτροπία εθνικιστικού και θρησκευτικού ελέγχου φαίνεται να έθεσε τις βάσεις για μεταγενέστερες διεκδικήσεις.

5)   Η Μονή κατέχει περιουσιακά στοιχεία (γη, κτίρια) όχι μόνο εντός της μονής αλλά και σε άλλες περιοχές του Σινά, τα οποία παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για τη στήριξη των μοναχών και των προσκυνητών.

α)   Το αιγυπτιακό κράτος έχει εδώ και χρόνια αμφισβητήσει την ιδιοκτησία αυτών των ακινήτων, θεωρώντας τα δημόσια περιουσία. Αυτό έθεσε τη νομική βάση για την απόφαση του 2025, με το σκεπτικό ότι:

β)   Η Μονή μπορεί να λειτουργεί ως θρησκευτικός χώρος, αλλά όχι ως ιδιοκτήτης γης ή αυτόνομος οργανισμός με διοικητική αυτονομία.

6)   Οι μοναχοί και οι εκπρόσωποι της Μονής υποστήριζαν ότι, η ιστορική λειτουργία της Μονής ως αυτόνομου θρησκευτικού ιδρύματος που έγινε με παραχωρήσεις από τον Προφήτη Μωάμεθ (Αχτιναμέ),  τον Ιουστινιανό και άλλους ηγεμόνες διαχρονικά, κατοχυρώνει τη νομική της αυτοτέλεια.

7)   Το αιγυπτιακό κράτος, από την άλλη πλευρά, ερμήνευσε:

α)   Ότι οι παραχωρήσεις αυτές δεν αναιρούν την κυριαρχία του αιγυπτιακού κράτους.

β)   Ότι η Μονή οφείλει να υπάγεται στο καθεστώς των αιγυπτιακών αρχαιοτήτων και νόμων.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Η πρόσφατη απόφαση του δικαστηρίου στις 28 Μαΐου 2025 δεν είναι ξαφνική, αλλά αποτελεί αποκορύφωμα μακροχρόνιων νομικών διαφορών μεταξύ της Μονής και του αιγυπτιακού κράτους, οι οποίες έχουν ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες.

Η διαφορά αυτή εστιάζει στην ιδιοκτησία και στη διαχείριση της Μονής και της περιουσίας της.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Η Ελλάδα, εφόσον η απόφαση του Αιγυπτιακού Δικαστηρίου υλοποιηθεί, πέραν των άμεσων επαφών του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Αιγύπτου μπορεί να προσφύγει επίσημα στην UNESCO και να ζητήσει:

1) Ειδική συνεδρίαση της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

2) Επιτόπια αποστολή εμπειρογνωμόνων για την αξιολόγηση της κατάστασης.

(3) Κατάθεση υπομνήματος για την παραβίαση εκ μέρους της Αιγύπτου διεθνών υποχρεώσεων.

4) Παράλληλα, μπορούν να κινητοποιηθούν διεθνείς οργανισμοί (όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Ένωση) με ανακοινώσεις/αποφάσεις και διπλωματικές αποστολές για την προστασία της Μονής και των μοναχών της.