Blog

Του Κώστα Γρίβα, καθηγητή στην ΣΣΕ και μέλος του ΕΛΙΣΜΕ

Είχαμε σε παλαιότερα άρθρα στο SLpress.gr αναφερθεί στις δραστικές αλλαγές που έρχονται στη γεωγραφία της ισχύος από τη μονομαχία των πλεγμάτων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD), που αναπτύσσουν η Κίνα και η Ρωσία, με τις προσπάθειες των ΗΠΑ να διασπάσουν τα πλέγματα αυτά. Επίσης, είχαμε εξετάσει πως παρόμοια συστήματα μπορεί να θωρακίσουν αποφασιστικά τη χώρα μας με χαμηλό κόστος έναντι της τουρκικής στρατιωτικής απειλής, για την ακρίβεια η Ελλάδα να έχει το πάνω χέρι στο Αιγαίο.

Τόσο τα πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής, όσο και τα συστήματα που αποσκοπούν να τα διαπεράσουν, βασίζονται σε σημαντικό βαθμό σε “μεταλλαγμένα” συστήματα πυροβολικού, με πρωτοφανείς ικανότητες όσον αφορά το βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος και τη φονικότητα. Κάθε φορά, ωστόσο, που εξετάζουμε τη δυνατότητα δικτύων “ντοπαρισμένου πυροβολικού” (artillery on steroids) να λειτουργήσουν ως πολύ πιο οικονομικά και πιο αποτελεσματικά υποκατάστατα μέρους της αεροπορικής ισχύος, προκύπτει η τυποποιημένη αντίρρηση ότι για όλα αυτά χρειάζονται πληροφορίες.

Για την ακρίβεια, απαιτείται απρόσκοπτη και διαρκής παροχή δεδομένων στοχοποίησης, τόσο εναντίον στατικών όσο και κινούμενων στόχων, σε πραγματικό χρόνο, έτσι ώστε να επιτραπεί στα νέα συστήματα πυροβολικού να αξιοποιήσουν το μεγάλο βεληνεκές και την υψηλή ακρίβεια πλήγματος. Οι απαντήσεις είναι πολλές και αλληλοσυμπληρούμενες. Μεταξύ των άλλων, μπορούμε να επενδύσουμε στην ανάπτυξη “ψευδοδορυφορικών” συστημάτων (pseudosatellites), τα οποία είναι μη επανδρωμένα αεροχήματα, ή αερόπλοια πολύ μεγάλου υψομέτρου, που μπορούν να παραμένουν στον αέρα για διάστημα μηνών, ή ακόμη και ετών, χρησιμοποιώντας ηλιακούς συλλέκτες, πιθανώς συνδυασμένους με κυψέλες καυσίμου υδρογόνου, για την παροχή ενέργειας.

Πλήθος αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών έχουν σχετικά προγράμματα, ενώ η απόκτηση παρόμοιων “ψευδοδορυφόρων” θα μπορούσε να γίνει ακόμη και με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, με σκοπό την κάλυψη πολιτικών αναγκών, όπως περιβαλλοντικό έλεγχο, έλεγχο συνόρων, έγκαιρη προειδοποίηση για πυρκαγιές κλπ, με τις στρατιωτικές τους εφαρμογές να είναι δευτερεύουσα ικανότητα.

Επίσης, με την αξιοποίηση τεχνολογιών διαχείρισης και επεξεργασίας μεγάλου όγκου δεδομένων (big data) και “νέφους” (cloud) μπορούν να προκύψουν “δεξαμενές” (pools) πληροφοριών που θα προκύπτουν από τη σύντηξη (fusion) πληροφοριών από αισθητήρες διαφόρων τύπων. Από ραντάρ και συστήματα συλλογής ηλεκτρονικών πληροφοριών του στρατεύματος μέχρι εικόνες από τις κάμερες κινητών τηλεφώνων.

Μια πραγματική επανάσταση

Αυτές οι “δεξαμενές” πληροφοριών θα είναι διαθέσιμες σε πραγματικό χρόνο στα μέσα προσβολής, τα οποία στο πλαίσιο ενός αποκεντρωτικού μοντέλου μάχης, που θα δίνει έμφαση στην ανάληψη πρωτοβουλιών από τους τοπικούς ηγήτορες, θα μπορούν να λαμβάνουν τα δεδομένα στοχοποίησης που χρειάζονται σε πραγματικό χρόνο και να τα αξιοποιούν άμεσα.

Ωστόσο, μια πραγματική επανάσταση στα πολεμικά δρώμενα και συνακόλουθα και στην ικανότητα της Ελλάδας να αλλάξει άρδην τις ισορροπίες ισχύος στο ελληνοτουρκικό σύστημα, είναι η σύζευξη αυτών των νέων συστημάτων πυροβολικού πολύ μεγάλου βεληνεκούς και υψηλής ακρίβειας πλήγματος με φθηνούς αισθητήρες και προηγμένους αλγορίθμους “αντιληπτικής τεχνητής νοημοσύνης” (perception AI). Ο συνδυασμός αυτός θα επιτρέπει στα βλήματα να διακρίνουν τους επιθυμητούς στόχους, π.χ. εχθρικά πολεμικά πλοία, από φίλια ή ουδέτερα, μέσα σε ένα περιβάλλον ελλιπών πληροφοριών.

Όσον αφορά τα βεληνεκή των νέων συστημάτων πυροβολικού είναι απλά πολύ εντυπωσιακά. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στην αγορά σήμερα διατίθενται ρουκέτες των 122 χιλιοστών, όπως αυτές που χρησιμοποιούν τα ελληνικά ρουκετοβόλα RM-70, που φθάνουν μέχρι και 50 χλμ βεληνεκές. Είναι αυτά που έχουν σταλεί(;) στην Ουκρανία. Για τον πολλαπλό εκτοξευτή ρουκετών MLRS, που επίσης υπάρχει στο ελληνικό οπλοστάσιο, οι Αμερικανοί πριν καιρό παρουσίασαν τη ρουκέτα GMLRS ER (Guided MLRS Extended Range) με βεληνεκές 150 χλμ.

Στη διεθνή αγορά διατίθενται και πολλοί πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών που επιτυγχάνουν βεληνεκή μεταξύ 280 και 400 χλμ. Παρόμοια συστήματα, τοποθετημένα σε επιλεγμένα σημεία στη μητροπολιτική Ελλάδα μπορούν να καλύψουν ολόκληρο το εύρος και μήκος του Αιγαίου. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια τάση για τον εφοδιασμό των ρουκετών, τόσο των νέων όσο και των παλαιοτέρων, με αισθητήρες, που τους επιτρέπουν να εντοπίζουν τους στόχους τους από μόνες τους. Για παράδειγμα, μια ισραηλινή εταιρεία εφοδιάζει παλαιές ρουκέτες των 122 χιλιοστών με φθηνούς υπέρυθρους ερευνητές, οι οποίοι επιτρέπουν τον αυτόνομο εγκλωβισμό στόχων από το θερμικό τους ίχνος.

Το πάνω χέρι στο Αιγαίο

Όμως, το μεγάλο άλμα στην ανάπτυξη “υπερευφυών” (brilliant) βλημάτων, θα είναι ο εφοδιασμός τους με αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, έτσι ώστε να μπορούν να ξεχωρίζουν τους στόχους τους. Για παράδειγμα, μια ρουκέτα που θα διαθέτει ηλεκτροοπτικό αισθητήρα και θα είναι εφοδιασμένη με μια παρόμοια “αντιληπτική” ικανότητα, θα μπορεί να εξαπολυθεί προς μια ευρεία περιοχή του Αιγαίου, όπου θα πιθανολογείται ότι υπάρχει μια τουρκική φρεγάτα. Θα είναι δε σε θέση να ξεχωρίσει τη φρεγάτα-στόχο από τυχόν εμπορικά και επιβατικά πλοία που θα πλέουν στην περιοχή, ή ακόμη και από μια ελληνική φρεγάτα, έστω και αν είναι του ίδιου τύπου (π.χ. MEKO), με βάση τις μικροδιαφορές που θα έχουν στον εξοπλισμό τους.

Μια παρόμοια ικανότητα μπορεί να φαίνεται προϊόν επιστημονικής φαντασίας, ή κάτι που μπορεί να υπάρξει στο μακρινό μέλλον, αλλά δεν είναι έτσι. Στην πραγματικότητα, οι ικανότητες αυτές στη βασική τους μορφή είναι ήδη εδώ. Οι “αντιληπτικές” ικανότητες αποτελούν μέρος της λεγόμενης “στενής” τεχνητής νοημοσύνης (narrow AI) και ήδη εφαρμόζονται για εμπορικούς σκοπούς σε εφαρμογές online-to-offline (O2O), ακόμη και στην καθημερινή ζωή, στην Κίνα.

Εκεί, με την αξιοποίηση παρόμοιων τεχνολογιών μπορείς να παραγγείλεις μια πίτσα. Όταν αυτή έλθει μπορείς να πληρώσεις με την εικόνα του προσώπου σου, την οποία αναγνωρίζει μια κάμερα στο εφοδιασμένο με σχετικό λογισμικό smartphone του κούριερ και αυτομάτως χρεώνει τον λογαριασμό σου στην τράπεζα. Μέσα δε στην επόμενη δεκαετία αναμένονται τεράστιες πρόοδοι στις ικανότητες αυτές και γενικότερα στον χώρο των τεχνολογιών της τεχνητής νοημοσύνης, προσφέροντας μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα που θα ήταν έγκλημα να χάσει.

Ενίσχυση της οικονομίας

Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια προσφέρεται η δυνατότητα να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες αυτές, ώστε να δημιουργηθούν “φονικές αλυσίδες” (kill chains) στον ελλαδικό χώρο που θα μπορούν να ασκούν αποφασιστική προβολή ισχύος με εξαιρετικά οικονομικό τρόπο. Κι αυτό, παντρεύοντας υπάρχοντα (legacy) οπλικά συστήματα με νέα βλήματα επαυξημένων ικανοτήτων και εντάσσοντάς τα σε δίκτυα στοχοποίησης βασισμένα σε τεχνητή νοημοσύνη.

Η δημιουργία των σχετικών αρχιτεκτονικών, εκτός από το ότι θα επιτρέψει την ανάπτυξη κρίσιμων μαχητικών και αποτρεπτικών ικανοτήτων με χαμηλό κόστος, ενδέχεται να μπορέσει να λειτουργήσει και ως γεννήτρια παραγωγής κρίσιμων εμπορικών τεχνολογιών της επερχόμενης επανάστασης στην τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο αυτές οι αμυντικές δαπάνες να μην επιβαρύνουν την ελληνική οικονομία, αλλά και να της προσφέρουν ένα κρίσιμης σημασίας περιουσιακό στοιχείο για το μέλλον.

Κάτι παρόμοιο έγινε στο παρελθόν στο Ισραήλ, όπου οι αμυντικές δαπάνες αποτέλεσαν βάση έδρασης της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας και σημαντικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Τις αρχιτεκτονικές αυτές θα μπορούσαν να αναπτύξουν νεοπαγείς εταιρείες (start ups) εντάσεως γνώσης, που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το υπάρχον επιστημονικό δυναμικό και να περιορίσουν, αν όχι να αντιστρέψουν, τη “φυγή εγκεφάλων” (brain drain) προς το εξωτερικό.

Όλα αυτά δεν είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Είναι πράγματα που γίνονται. Κι αν δεν τα κάνουμε εμείς θα τα κάνει ο αντίπαλος. Και τότε θα βρεθούμε σε ένα στρατηγικό περιβάλλον όπου δεν θα μπορούν να μας σώσουν ούτε οι “ψηφιακές” φρεγάτες ούτε τα “αόρατα” αεροσκάφη, ακόμη και αν καταφέρουμε να εξασφαλίσουμε τα δεκάδες δισ. ευρώ που θα πληρώσουμε για την απόκτηση και τη συντήρησή τους.

 SLpress.gr