Blog

Ο ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Του Οικονομολόγου κ. Χρήστου Κανελλόπουλου

Στο πλαίσιο ανακατάταξης των ισορροπιών που συντελούνται στην παγκόσμια σκακιέρα είναι προφανές ότι, οι χώρες αξιοποιούν τις μεταβολές στις παγκόσμιες αλυσίδες ενεργειακού εφοδιασμού, τη γεωγραφική τους θέση και τις εξελίξεις στην τεχνολογία, προβαίνοντας σε διεργασίες που θα τους προσδώσουν έναν αναβαθμισμένο γεωστρατηγικό ρόλο.

Η Ελλάδα ασκώντας πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, έχει επιτύχει να εγκαθιδρύσει την χώρα ως «γεωστρατηγικό ενεργειακό κόμβο» στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο, όσο αφορά στην εν εξελίξει διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών κατά την τριμερή σύνοδο Ελλάδος, Ισραήλ και Κύπρου στη Λευκωσία στις Αρχές Απριλίου όπου ανέφερε ότι στόχος της Ελλάδος είναι να καταστεί ενεργειακό κέντρο παροχής φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή.

Στην Ανατολική Μεσόγειο συντελούνται αλλαγές που ενδεχομένως μόνο ελάχιστοι πίστευαν πριν από κάποια χρόνια. Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναλαμβάνει πρωτεύοντα ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μια σειρά από ενεργειακά έργα. Ας δούμε τα έργα που σχετίζονται με την χώρα μας.

 

1. Διασυνδετήριοι Αγωγοί Φυσικού Αερίου

1.1 EastMed

Ο EastMed είναι μέρος του καταλόγου (7.3.1) των «Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος» και η Μελέτη Σκοπιμότητας του χρηματοδοτήθηκε μέσω του «Connecting Europe». Τον Ιανουάριο του 2020 υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ για την κατασκευή του. Ο αγωγός EastMed ακολουθεί υποθαλάσσια διαδρομή από το Ισραήλ προς την Κύπρο, τις ακτές της Κρήτης και μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας θα καταλήγει στις ακτές της Θεσπρωτίας.

Όσο αφορά στο γεωπολιτικό υπόβαθρο του αγωγού, αυτό έχει αποκρυσταλλωθεί από τον Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος, την 24^η Απριλίου 2022, όπου σε ραδιοφωνική συνέντευξη στον «Σκάι» ανέφερε μεταξύ άλλων «Όσον αφορά τον αγωγό EastMed, το έργο θα κριθεί επί τη βάσει οικονομικών στοιχείων, ενώ το γεωπολιτικό επιχείρημα αυτό απαντιέται από την ηλεκτρική διασύνδεση EuroAsia Interconnector. Κατά συνέπεια για εμάς δεν υφίσταται γεωπολιτικό επιχείρημα γύρω από τον EastMed, έχει απαντηθεί».

Ο συντάκτης  της  εφημερίδας Haaretz, κ. Israel Fisher, αναδεικνύει το περιβαλλοντικό υπόβαθρο της κατασκευής του αγωγού, αναφέροντας ότι «Η μεταφορά του ισραηλινού αερίου σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και υγροποίησης φυσικού αερίου στην Αίγυπτο θα παρουσιάσει περιβαλλοντικά προβλήματα και ως εκ τούτου, μελλοντικά, ίσως να αναζητηθούν λύσεις που ενδεχομένως να παρακάμπτουν αυτή τη μέθοδο υγροποίησης».

Προσπαθώντας να διερευνήσουμε την οικονομική βιωσιμότητα του αγωγού, πρώτον θα αναφερθούμε στα κοιτάσματα της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με τα στοιχεία (Απρίλιος 2022) του «Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης», η Λεκάνη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, οι περιοχές Δυτικά – Νοτιοδυτικά της Κρήτης, το Ιόνιο και η περιοχή των Ιωαννίνων εκτιμάται ότι διαθέτουν περί τα 13 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Τα κοιτάσματα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για περίπου 30 έτη δεδομένου ότι, η συνολική διαμετακομιζόμενη ποσότητα φυσικού αερίου θα ανέλθει μεταξύ 12 και 20 δις κυβικά μέτρα, ετησίως. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από το «East Mediterranean Gas Forum (Ελλάδα, Ιταλία, Αίγυπτος, Κύπρος, Ισραήλ, Γαλλία, Ιορδανία και Παλαιστινιακή Αρχή)», όπου αναφέρει ότι στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχει αρκετό φυσικό αέριο για εξαγωγές τουλάχιστον μέχρι το 2050, σύμφωνα με τις μετρήσεις του.

Δεύτερον, όσο αφορά στο κόστος κατασκευής του αγωγού (μήκος 1.900 χλμ., μέγιστο θαλάσσιο βάθος περίπου 3 χλμ.), σύμφωνα με το «Jewish Institute for National Security of America», ανέρχεται στα € 5,6 – € 6,7 δις. Το κόστος δεν μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικό, αν αναλογιστούμε ότι ο Nord Stream II (μήκος 1.230 χιλιόμετρα, μέγιστο θαλάσσιο βάθος περίπου 250 μέτρα) κόστισε περίπου € 11 δις.

Τρίτον, βάσει των στοιχείων του «Sustainable Development in the European Union (2022)» για τις καταναλισκόμενες Kwh στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανάμεσα σε οικιακούς καταναλωτές και μη οικιακούς πελάτες, η μέση τιμή κυμαίνεται στα 0,096 / KWh, την περίοδο 2017 – 2021. Συνεπώς, η συνολική αξία των κοιτασμάτων σε όρους τελικής κατανάλωσης, ανέρχεται στα   € 13.170 δις (Πίνακας 1).

Πίνακας 1 – Συνολική Αξία Κοιτασμάτων

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ	ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΤΡΙΣ ΚΥΒΙΚΑ ΜΕΤΡΑ	ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΕΣ TWh	ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ € / KWh 2017 – 2021	ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΟΡΟΥΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΔΙΣ €
Ν/Α ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΕΝΤΑ	4	42,2	0,096	4.050
Ν/Α ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΑ	6,5	68,6	0,096	6.590
ΚΡΗΤΗ – ΙΟΝΙΟ – ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΑ	2,5	26,4	0,096	2.530
ΣΥΝΟΛΟ	13	137,2		13.170

 

Τέταρτον, λαμβάνοντας υπόψη τη μελέτη του «ΙΕΝΕ», τη συμφωνία που υπέγραψε την 3^η Μαΐου 2022 ελληνική εταιρεία με μονάδα παραγωγής ενέργειας του Ισραήλ, και εκτιμώντας ότι ανάλογα κόστη θα αντιμετωπίσει το σύνολο των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου τότε, το κόστος επένδυσης για την παραγωγή των κοιτασμάτων, τα κρατικά & δημόσια έσοδα των χωρών, και τα έσοδα των εταιρειών εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων, ανέρχονται αθροιστικά στα € 4.509 δις. Συνεπώς, οι εταιρείες που θα εμπλακούν στην μεταφορά, διάθεση και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν δυνητικά έσοδα που θα ανέρχονται στα € 8.661 δις (Πίνακας 2).

Πίνακας 2 – Συνολικά Έσοδα Μεταφοράς, Διάθεσης, Παραγωγής και Πώλησης

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ	ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΟΡΟΥΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΔΙΣ €	ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΔΙΣ €	ΕΣΟΔΑ ΦΟΡΕΩΝ ΔΙΣ €	ΔΥΝΗΤΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΔΙΣ €	ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΔΙΣ €
Ν/Α ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΕΝΤΑ	4.050	253,8	465,2	668	2.663
Ν/Α ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΑ	6.590	412,2	756	1.086	4.336
ΚΡΗΤΗ – ΙΟΝΙΟ – ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΑ	2.530	159	291	418	1.662
ΣΥΝΟΛΟ	13.170	825	1.512	2.172	8.661

 

Από την παράθεση των ανωτέρω στοιχείων προκύπτει ότι, ο αγωγός είναι οικονομικά βιώσιμος. Συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και από το σύνολο των μελετών που ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 2018, οι οποίες κάνουν λόγο για τεχνική εφικτότητα, οικονομική βιωσιμότητα και εμπορική ανταγωνιστικότητα, σύμφωνα με τη ΔΕΠΑ.

Ο διευθύνων σύμβουλος της «Edison», κ. Nicola Monti, αναφέρει ότι, η μεταφορά φυσικού αερίου θα είναι εφικτή σε περίπου 4 έτη. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον κ. Fabrizio Mattana, διευθύνοντα σύμβουλο της IGI  – Poseidon, ο οποίος δήλωσε ότι ο EastMed θα επιτύχει την έναρξη της εμπορικής του λειτουργίας το 2027.

Θα πρέπει ίσως να αναφέρουμε την δήλωση του κ. Gianclaudio Torlizzi, ιδρυτή της «T – Commodity» και εμπειρογνώμονα εμπορευμάτων «Ο EastMed εγκαταλείφθηκε εκείνη την εποχή για να δημιουργηθεί χώρος για τον Nord Stream II, ο οποίος θεωρήθηκε πιο κατάλληλος για τις ευρωπαϊκές ανάγκες. Στην πραγματικότητα, αυτή ήταν μια απολύτως ατυχής απόφαση που έδειξε την εγωιστική προσέγγιση της Γερμανίας».

Κομβική σημασίας είναι η ανάδειξη της βαλκανικής διάστασης του αγωγού εκ μέρους της Ισραηλινής Κυβέρνησης (Ιανουάριος  2021). Ως αποτέλεσμα της, ήταν η σύνταξη κοινής επιστολής που εστάλη, με πρωτοβουλία της Ελλάδος, στην Ευρωπαία Επίτροπο Ενέργειας, κ. Kadri Simson, την 1η Απριλίου 2021. Η επιστολή αυτή υπογράφεται από Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, Βουλγαρία, Σκόπια, Σερβία, Ρουμανία και Ουγγαρία.

Ο EastMed έλαβε τον Ιανουάριο 2023 την τρίτη θετική γνωμοδότηση της «Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» από τη Περιφέρεια Πελοποννήσου, μετά τις δύο που είχαν προηγηθεί από την Περιφέρεια Κρήτης και την Περιφέρεια Ηπείρου.

Τον Φεβρουάριο του 2023 οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδος και του Ισραήλ συμφώνησαν για την μεταφορά ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδος και Κύπρου, δίνοντας την δυνατότητα στο Ισραήλ να γίνει χώρα εξαγωγής.

Πρέπει να τονισθεί ότι, η ελληνική πλευρά συμπεριέλαβε το EastMed στην ατζέντα του «Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδος – ΗΠΑ» (Φεβρουάριος 2023).

1.2 IGI Poseidon

Ο EastMed θα συνδέεται στο Φλωροβούνι Θεσπρωτίας με τον αγωγό IGI – Poseidon. Το μήκος του «EastMed – IGI Poseidon» είναι 2.100 χλμ. με στόχο το φυσικό αέριο των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Βόρειας Αφρικής & Μέσης Ανατολής, να φθάνουν στην Ιταλία και μέσω του δικτύου της, στις αγορές της υπόλοιπης Ευρώπης.

Στις 5 Μαΐου 2020 χορηγήθηκε στον EastMed και στον IGI – Poseidon, το καθεστώς «Έργου Εθνικής Σημασίας & Δημοσίου Συμφέροντος» από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Ο «EastMed – IGI Poseidon» κατασκευάζεται με δυνατότητα μεταφοράς υδρογόνου και ειδικότερα πράσινου υδρογόνου, συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων του «European Green Deal» που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.3 TAP

Ο Διαδριατικός Αγωγός TAP έχει σημείο εισόδου την ελληνοτουρκική μεθόριο στη Θράκη και διασχίζοντας την Βόρεια Ελλάδα, θα περνά στην Αλβανία και υποθαλάσσια της Αδριατικής στην Ιταλία. Από την Ιταλία, θα μπορεί να προμηθεύει τις αγορές της Δυτικής Ευρώπης. Το κύριο κοίτασμα από το οποίο τροφοδοτείται ο αγωγός, είναι το «Σαχ Ντενίζ ΙΙ» στα ανοιχτά της Κασπίας Θάλασσας.

Ο TAP διακινεί ετησίως προς Ελλάδα, Βουλγαρία, Αλβανία και Ιταλία 11 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, με δυνατότητα αύξησης σε 22 δις κυβικά μέτρα το 2028.

1.4 IGB

Τον Σεπτέμβριο 2022 υπογράφηκε η άδεια λειτουργίας του ελληνικού τμήματος του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδος – Βουλγαρίας (IGB). Ο «IGB» συνδέει τη Βουλγαρία με τον «TAP» και επιτρέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω Ελλάδας, προς την Ιταλία και την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Ο αγωγός έχει αρχική δυναμικότητα 3 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, με δυνατότητα αύξησής τους στα 5 δις κυβικά μέτρα από το Φθινόπωρο 2025, με την κατασκευή σταθμού συμπίεσης. Ο αγωγός, με δυνατότητα αντιστροφής ροής, έχει σημείο εκκίνησης την Κομοτηνή και κατάληξη στη Στάρα Ζαγόρα στη Βουλγαρία.

Σύμφωνα με τον «ΔΕΣΦΑ», η εξαγωγική ικανότητα της χώρας μέσω των δύο αγωγών, θα αυξηθεί από 2,3 δις κυβικά μέτρα σήμερα, σε 8,5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως έως το 2025.

Ως συνέχεια των «TAP» και «IGB» θα λειτουργήσει ο αγωγός φυσικού αερίου μεταξύ Βουλγαρίας και Σερβίας η έναρξη κατασκευής του οποίου, έλαβε χώρα την 1^η Φεβρουαρίου 2023. Ο αγωγός θα τεθεί σε λειτουργία τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους και θα έχει δυνατότητα μεταφοράς  1,8 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και προς τις δύο κατευθύνσεις.

1.5 Αγωγός Ελλάδος – Σκοπίων

Το πρόγραμμα ανάπτυξης, του «ΔΕΣΦΑ», για την περίοδο 2023-2032 περιλαμβάνει την κατασκευή αγωγού προς τα Σκόπια ο οποίος θα συνδέεται με τον «TAP» και τον «IGB».

Τον Οκτώβριο του 2021 οι διευθύνοντες σύμβουλοι των εταιρειών «Εθνική Εταιρεία Διαχείρισης Ενεργειακών Πόρων (NER)» των Σκοπίων και «ΔΕΣΦΑ» υπέγραψαν συμφωνία για την ανάπτυξη και κατασκευή του διασυνδετήριου αγωγού. Ο αγωγός, μήκους 123 χλμ., θα εκτείνεται από τη Νέα Μεσημβρία έως το Negotino μέσω της Γευγελής, και θα συνδέει τα δύο εθνικά συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου.

• Τον Οκτώβριο του 2023, ολοκληρώθηκαν οι δοκιμές αγοράς για τον αγωγό φυσικού αερίου ο οποίος εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί στα μέσα του 2025. Θα είναι ο πρώτος αγωγός στην Ελλάδα, και ένας από τους πρώτους της Ευρώπης που θα έχει την δυνατότητα μεταφοράς υδρογόνου.
• Η αρχική δυναμικότητα θα είναι 1,5 δις κυβικά μέτρα ετησίως με δυνατότητα επέκτασης έως και 3 δις κυβικά μέτρα ετησίως.

1.6 Αγωγός Ελλάδος – Λιβύης

Τον Νοέμβριο 2022 ο Πρόεδρος της «Εθνικής Εταιρίας Πετρελαίου της Λιβύης» κ. Farhat Bengadara δήλωσε ότι, η εταιρεία εξετάζει προτάσεις για ενδεχόμενη δημιουργία αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέεται με την Ελλάδα, μολονότι ο εκπρόσωπος του «State Department» απάντησε ότι, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ιδιαίτερα τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας που βοηθούν στην προετοιμασία της μετάβασης προς καθαρή ενέργεια η οποία ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και βιωσιμότητα.

 

2. Μονάδες Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου

Η Ελλάδα είναι πρωτοπόρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο αφορά στην εγκατάσταση πλωτών μονάδων αποθήκευσης και επαναεροποίησης φυσικού αερίου.

Η πρώτη μονάδα λειτουργεί στη Ρεβυθούσα με χωρητικότητα 12,2 δις κυβικά μέτρα. υγροποιημένου φυσικού αερίου, ετησίως. Οι τρεις δεξαμενές έχουν χωρητικότητα 225.000 και η νέα πλωτή δεξαμενή (πλοίο), έχει χωρητικότητα 140.000. Επιπρόσθετα, για την περίοδο 2023 – 2032, το πρόγραμμα ανάπτυξης του «ΔΕΣΦΑ» περιλαμβάνει νέα προβλήτα για μικρά πλοία υγροποιημένου φυσικού αερίου στον σταθμό της Ρεβυθούσας. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο που καταναλώνεται στην εσωτερική αγορά αλλά εξάγεται και στα Βαλκάνια, εξορύσσεται από κοιτάσματα φυσικού αερίου κυρίως σε ΗΠΑ και Αίγυπτο.

Στην Αλεξανδρούπολη (Alexandroupoli FSRU) στις αρχές του 2024, θα λειτουργήσει η πλωτή μονάδα με ετήσια χωρητικότητα 5,5 δις κυβικά μέτρα, η οποία θα εξάγει μέσω «IGB», φυσικό αέριο σε Βουλγαρία, Σερβία και Ρουμανία. Η πλωτή μονάδα (πλοίο) θα εγκατασταθεί 17,6 χιλ. νοτιοδυτικά της πόλης και θα συνδεθεί με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου. Το 2025, η πλωτή μονάδα η οποία θα χρησιμοποιεί ως καύσιμο τόσο φυσικό αέριο όσο και υδρογόνο, θα συνδεθεί και με τη νέα μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα λειτουργήσει στην περιοχή.

Στον Βόλο (Argo FSRU), εντός 2024, θα λειτουργήσει η τρίτη πλωτή μονάδα με ετήσια χωρητικότητα 5,2 δις κυβικά μέτρα, η οποία θα τροφοδοτεί Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία, Σκόπια, Ιταλία.

Στην Κόρινθο (Διώρυγα Gas) εντός 2025, θα λειτουργήσει η τέταρτη πλωτή μονάδα με ετήσια χωρητικότητα 2,5 δις κυβικά μέτρα, η οποία θα τροφοδοτεί Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία, Ουκρανία, Σκόπια, Ιταλία.

Στην Θεσσαλονίκη (Thessaloniki FSRU)  εντός 2025, αναμένεται να λειτουργήσει η πέμπτη πλωτή μονάδα με ετήσια χωρητικότητα 7,3 δις κυβικά μέτρα.

Στην Θράκης (Thrace FSRU), αρχές 2026, θα λειτουργήσει η έκτη πλωτή μονάδα με ετήσια χωρητικότητα 5,5 δις κυβικά μέτρα, η οποία θα εξάγει μέσω «IGB» φυσικό αέριο σε Βουλγαρία, Μολδαβία και Ουκρανία.

Εξάλλου, τον περασμένο Φεβρουάριο, Ελλάδα και Βουλγαρία υπέγραψαν συμφωνία δίνοντας την δυνατότητα σε ελληνικές εταιρείες να αποθηκεύουν φυσικό αέριο στις εγκαταστάσεις στο Chiren της Βουλγαρίας, και αντιστοίχως βουλγαρικές εταιρείες να αποθηκεύουν φυσικό αέριο στις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας.

 

3. Αγωγός Πετρελαίου Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς

Στη διαδικασία σύστασης κοινής εταιρείας, από ελληνικές και βουλγαρικές επιχειρήσεις οι οποίες θα προωθήσουν τις διαδικασίες κατασκευής του πετρελαιαγωγού Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς, βρίσκονται οι κυβερνήσεις των δύο χωρών, σε συνέχεια της συμφωνίας που υπεγράφη τον Φεβρουάριο του 2023. Η κατασκευή του χερσαίου αγωγού μήκους 260 χλμ. θα ξεκινά από το λιμάνι της Θράκης και θα καταλήγει στο λιμάνι της Βουλγαρίας στη Μαύρη Θάλασσα. Σκοπός του έργου είναι η μεταφορά 10 εκ. τόνων πετρελαίου προς τα διυλιστήρια της γειτονικής χώρας παρακάμπτοντας τη διέλευση των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Ο αγωγός θα έχει τη δυνατότητα και μεταφοράς φυσικού αερίου προς τη γείτονα χώρα.

Να υπενθυμίσουμε ότι, το έργο είχε αρχικώς σχεδιαστεί για μεταφορά ρωσικού πετρελαίου στη Μεσόγειο Θάλασσα μέσω του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, αλλά ακυρώθηκε το 2011 λόγω της αντίθεσης της Βουλγαρίας στο έργο.

 

4. Υδρογόνο

Υπάρχουν τρία είδη υδρογόνου: α) Μπλε Υδρογόνο που παράγεται με τη χρήση φυσικού αερίου, β) Ροζ Υδρογόνο που παράγεται με τη χρήση πυρηνικής ενέργειας, γ) Πράσινο (ανανεώσιμο, καθαρό) Υδρογόνο που παράγεται από ΑΠΕ και δεν εκπέμπει αέρια του θερμοκηπίου κατά την παραγωγή του.

Ο αναλυτής του «Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Θεμάτων και Θεμάτων Ασφάλειας», κ. Laurent Ruseckas, αναφέρει ότι η πρώτη χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο που έκανε μνεία για ανάπτυξη στρατηγικής για το υδρογόνο ήταν η Ελλάδα το 2019, το οποίο συμπεριέλαβε στο «Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα». Η Ελλάδα είναι προφανές ότι έχει «συγκριτικό πλεονέκτημα» στην παραγωγή πράσινου υδρογόνου καθώς διαθέτει αιολικό και ηλιακό δυναμικό. Τον Φεβρουάριο 2023, ο κ. Γιώργος Αλεξάκης, εντεταλμένος σύμβουλος για ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα της Περιφέρειας Κρήτης, στο πλαίσιο ενημερωτικής εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο ανέφερε ότι, η Κρήτη είναι μια από τις εννιά περιφέρειες της Ευρώπης που έχει επιλεγεί για τη δημιουργία «Καθαρής Κοιλάδας Υδρογόνου», δηλαδή της παραγωγής πράσινου υδρογόνου που θα χρησιμοποιηθεί στην ενέργεια, στις μεταφορές και στην βιομηχανία.

Η Αίγυπτος έχει επίσης εντάξει το υδρογόνο στην ενεργειακή στρατηγική της, και το Ισραήλ το Δεκέμβριο 2021 υπέγραψε συμφωνίες για την ανάπτυξη πιλοτικού έργου για το πράσινο υδρογόνο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020 ενέκρινε τη στρατηγική για το υδρογόνο και τον Μάιο του 2022 ανακοίνωσε ότι θα δημιουργήσει έναν «Μεσογειακό Διάδρομο» για το πράσινο υδρογόνο. Στις αρχές του χρόνου πρότεινε κανόνες ώστε να οριστεί τι συνιστά ανανεώσιμο υδρογόνο. Σύμφωνα με το «REPowerEU» η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ως στόχο να παράγει 10 εκ τόνους μέχρι το 2030 για τους οποίους απαιτούνται 500 TWh ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα επιτευχθεί με την κατασκευή υποδομών και την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών έτσι ώστε το υδρογόνο να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα και στην ευρωπαϊκή βιομηχανία. Η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αγοράς υδρογόνου θα χρηματοδοτηθεί από την «Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου» που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο να συσταθεί μέχρι τα τέλη του 2023.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα απαιτηθούν € 335 δις – € 471 δις, περιλαμβανομένων και € 200 δις – € 300 δις που αφορούν επιπλέον παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος παραγωγής πράσινου υδρογόνου. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι, η Ευρώπη κατέχει συγκριτικό πλεονέκτημα όσο αφορά στις νέες τεχνολογίες υδρογόνου καθώς, παγκοσμίως, αντιπροσωπεύει το 28% των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που υποβλήθηκαν από το 2011 έως το 2020.

 

5. Ηλεκτρικές Διασυνδέσεις

Τρία έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης φαίνεται να είναι σε διαδικασίες σχεδιασμού τα οποία θα προσδώσουν στην Ελλάδα τον χαρακτήρα του στρατηγικού ενεργειακού κόμβου μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής.

5.1 EuroAsia Interconnector

Το έργο, που είναι μέρος του καταλόγου (3.10) των «Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει μήκος 1.518 χλμ. και μέγιστο βάθος 3.000 μέτρα. Την 14^η Οκτωβρίου 2022 εγκαινιάστηκε στην Κύπρο το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κύπρου με την Ελλάδα μέσω Κρήτης. Το έργο θα έχει ισχύ 1.000 MW και όταν συνδεθεί και το Ισραήλ η ισχύ θα αυξηθεί σε 2.000 MW η οποία θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και φυσικό αέριο. Το έργο αντικαθιστά 3 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, ετησίως.

5.2 EuroAfrica Interconnector

Επί του παρόντος υπάρχουν δύο έργα που διεκδικούν την ηλεκτρική διασύνδεση Αφρικής – Ευρώπης μέσω Ελλάδος. Αυτά τα έργα είναι το «GREGY» και το «GAP» τα οποία προωθούνται από δύο ελληνικούς ομίλους.

 

5.2.1 Η διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου «GREGY»

Στις 15 Δεκεμβρίου 2022, ο όμιλος που θα υλοποιήσει το έργο, κατέθεσε αίτημα ένταξης στην 6η λίστα των «Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνοδευόμενο από επιστολές στήριξης των αντίστοιχων Υπουργείων Ελλάδος και Βουλγαρίας. Ο ΑΔΜΗΕ έχει κάνει σαφές ότι το έργο είναι τεχνικά εφικτό διότι παρακάμπτει την Κρήτη που είναι ενεργειακά κορεσμένη. Το καλώδιο (μήκος 954 χλμ.) έχει αφετηρία το El Sallum της Αιγύπτου και κατάληξη τη Νέα Μάκρη. Μέσω της ηλεκτρικής διασύνδεσης θα μεταφέρονται 3.000 MW ηλεκτρικής ενέργειας η οποία θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ισχύος 9.500 MW, τις οποίες θα κατασκευάσει και λειτουργήσει ο εν λόγω όμιλος. Το έργο βρίσκεται στη φάση έναρξης των τεχνικών μελετών και αντικαθιστά 4,5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, ετησίως μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα κατά 10 εκ τόνους. Συνεπώς, είναι συνυφασμένο με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την παραγωγή πράσινης ενέργειας.

5.2.2 Η διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου «GAP»

Το δεύτερο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδος – Αιγύπτου ανακοινώθηκε από έτερο ελληνικό όμιλο που αναπτύσσει τεχνολογίες πράσινης ενέργειας, τον Φεβρουάριο του 2023. Το έργο με την ονομασία «Greece Africa Power» προβλέπει την ανάπτυξη διπλού καλωδίου συνολικής ισχύος 2.000 MW από τη βόρεια ακτή της Αιγύπτου μέχρι τον Αθερινόλακκο της Νοτιοανατολικής Κρήτης. Το έργο αντικαθιστά 3 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, ετησίως. Έχει ενταχθεί στο δεκαετές πλάνο των ευρωπαϊκών δικτύων και είναι υποψήφιο προς ένταξη στην 5η λίστα «Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το έργο αντιμετωπίζει τεχνικές δυσκολίες υλοποίησης καθώς η ανάπτυξη ΑΠΕ στην Κρήτη συνολικής ισχύος 1.800 MW και η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης (EuroAsia Interconnector) δημιουργούν πρακτικό πρόβλημα κορεσμού του δικτύου.

5.3 Διασύνδεση Ελλάδος – Λιβύης

Μία οδό διαφοροποίησης της ενεργειακής διασύνδεσης Ευρώπης – Βόρειας Αφρικής, είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος – Λιβύης. Οι ΗΠΑ φαίνεται να υποστηρίζουν έργα που ενισχύουν την ενεργειακή διασύνδεση μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής με την Ευρώπη, σύμφωνα με την εφημερίδα «Greek City Times».

5.4 Λοιπές Διασυνδέσεις

Για την περίοδο 2024-2033, ο ΑΔΜΗΕ προγραμματίζει έργα αξίας € 4,7 δισ. Ξεχωρίζουν η ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με την Ιταλία και την Αλβανία, καθώς και έργα ανάπτυξης των υποδομών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας κυρίως στη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα αναβαθμίζοντας και τις εξαγωγικές δυνατότητες του ελληνικού συστήματος.

Κατά την διάρκεια του 4^ου Στρατηγικού Διαλόγου (Φεβρουάριος 2023) οι ΗΠΑ χαιρέτισαν την δέσμευση της Ελλάδας να διερευνήσει ευκαιρίες συνεργασίας με την «Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID)» για την περαιτέρω ολοκλήρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας και των γειτόνων της, δήλωση που αποδεικνύει την έμπρακτη υποστήριξη των ΗΠΑ στην υλοποίηση των εν λόγω έργων.

Ιδιαίτερη σημασία είχε η δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών, στη συνάντηση που είχε με τον Αυστριακό ομόλογό του στην Βιέννη στις 2 Μαΐου, όπου ανέφερε ότι «Ένα σημαντικό βήμα στο πλαίσιο της διμερούς ενεργειακής συνεργασίας θα είναι η ηλεκτρική διασύνδεση ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αυστρία και τη Γερμανία, μέσω των Δυτικών Βαλκανίων». Και αυτό διότι, αναδεικνύει τη στρατηγική επιλογή της Ελλάδος να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην ενεργειακή τροφοδότηση και ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της διασύνδεσης των ηλεκτρικών δικτύων των χωρών της Ευρώπης.

Συμπέρασμα

Στο αναδιαμορφωνόμενο πλαίσιο της παγκόσμιας ενεργειακής αγοράς, η Ελλάδα άδραξε την ευκαιρία και εδραιώνεται ως στρατηγικός ενεργειακός πυλώνας στην Ευρώπη. Με τα έργα που είναι σε εξέλιξη, η Ελλάδα θα έχει ετησίως τη δυνατότητα να μεταφέρει κυρίως στα Βαλκάνια, στην Ιταλία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έως 20 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του EastMed, 11,5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω IGB, TAP & του αγωγού Ελλάδος – Σκοπίων, 10 εκ. τόνους πετρελαίου μέσω του αγωγού Αλεξανδρούπολης – Μπουργκάς, να επαναεριοποιήσει έως 38 δις κυβικά μέτρα LNG, να αξιοποιήσει μελλοντικά τις εγκαταστάσεις για παραγωγή, αποθήκευση, διάθεση πράσινου υδρογόνου, και να αντικαταστήσει έως 10,5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω των ηλεκτρικών διασυνδέσεων EuroAfrica & EuroAsia Interconnectors.

Στο εγχείρημα της ενεργειακής αναβάθμισης της χώρας μας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει ο Λιμένας της Αλεξανδρουπόλεως. Κατά την διάρκεια του 4^ου Στρατηγικού Διαλόγου (Φεβρουάριος 2023) μεταξύ Ελλάδος και ΗΠΑ, ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, κ. Άντονι Μπλίνκεν, υπογράμμισε αυτή ακριβώς τη γεωστρατηγική σημασία του λιμανιού και της κρίσιμης ενεργειακής ασφάλειας που μπορεί να παρέχει στην περιοχή.

Η Ελλάδα εγκαθιδρύοντας τον δρόμο «Νότος – Βορράς» θα καταστεί ενεργειακός κόμβος δίνοντας την δυνατότητα στην Ευρώπη να περιορίσει την εξάρτηση της από το ρώσικο φυσικό αέριο, και ενδεχομένως να απενεργοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την ισχύ των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γερουσιαστής, κ. Μπομπ Μενέντεζ, μέσω μηνύματος του στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, υπενθύμισε πως έχει συγγράψει και εγκρίνει τον νόμο για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο που επιτρέπει τη δημιουργία ενός νέου ενεργειακού κέντρου που θα βοηθήσει στην πλήρη αξιοποίηση του ενεργειακού δυναμικού της περιοχής.

Η Ελλάδα εφαρμόζοντας ορθώς αρχές μικροοικονομικής θεωρίας, όχι μόνο διαφοροποιεί τις πηγές εφοδιασμού της με φυσικό αέριο (Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος, ΗΠΑ, Κατάρ, Αλγερία. Λιβύη κλπ.) με διαφορετικές οδούς (EastMed, IGB, TAP, νέοι αγωγοί, πλοία LNG) αλλά επιλέγει ταυτοχρόνως στο πλαίσιο της ενεργειακής μακροχρόνιας ευρωπαϊκής ασφάλειας, να εντάξει την διάθεση ενέργειας από πράσινο υδρογόνο και ηλεκτρικές διασυνδέσεις.

Η δυνατότητα των αγωγών φυσικού αερίου, να μεταφέρουν μελλοντικά υδρογόνο και ειδικότερα πράσινο υδρογόνο, ενισχύει τόσο το οικονομικό όσο και το περιβαλλοντικό επιχείρημα για την κατασκευή τους.

Η διάθεση ενέργειας, που παράγεται από ΑΠΕ, μέσω ηλεκτρικών διασυνδέσεων προωθεί μια βιομηχανία με μηδενικές εκπομπές άνθρακα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου «Α Green Deal Industrial Plan for the Net – Zero Age».

Όλα αυτά δεν θα είχαν δυνατότητα υλοποίησης αν, η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν είχε προβλέψει ορθώς τις εξελίξεις που δρομολογούνται και η χώρα μας δεν είχε υπογράψει εγκαίρως τις συμφωνίες με Αίγυπτο & Ιταλία για την ΑΟΖ, και τις αμυντικές στρατηγικές συμφωνίες με ΗΠΑ & Γαλλία.