Blog

Πόλεμος-Ουκρανία. “WAR of attrition” και η “στρατηγική κόπωση” φέρνουν ραγδαίες εξελίξεις

Στρατηγική “κόπωση” και ο πόλεμος εξουθένωσης στην Ουκρανία – Δυο χρόνια μετά την Ρωσική εισβολή οι οιωνοί δεν είναι καλοί για την Ουκρανία. Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει μπλοκάρει κάθε βοήθεια προς την Ουκρανία ενώ οι πιθανότητες να ξεμπλοκαριστεί είναι ισχνές. Το ζήτημα αυτό έχει καταστεί πλέον αντικείμενο εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης εν όψη των αμερικανικών προεδρικών εκλογών. Ταυτόχρονα, η ίδια η Ουκρανία ταλανίζεται από την αντιπαράθεση μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, ενώ η αποτυχία της Ουκρανικής αντεπίθεσης το 2023 έχει δημιουργήσει κλίμα ηττοπάθειας. Οι ηγεσίες της Δύσης και της Ουκρανίας αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι δεν διαθέτουν «θεωρία νίκης». Πως φθάσαμε ως εδώ;

Του Αθανασίου Πλατιά*
Ομότιμος καθηγητής στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς – έχει συγγράψει, με τον Βασίλειο Τρίγκα, το βιβλίο “Αποδομώντας την Παγίδα του Θουκυδίδη: Υψηλή Στρατηγική και Γεωπολιτικός Ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας” (Αθήνα: Δίαυλος, 2023)
ΠΗΓΗ: Το ΒΗΜΑ

Η ρωσική στρατηγική πριν την εισβολή απέβλεπε να διακόψει την εκκολαπτόμενη στρατηγική σχέση της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ και να επαναφέρει την Ουκρανία στην ρωσική σφαίρα επιρροής. Για την επίτευξη αυτού του στόχου η Ρωσία κινητοποίησε στρατιωτικές δυνάμεις και απείλησε τον Δεκέμβριο του 2021 με εισβολή. Όταν η εκβιαστική αυτή στρατηγική (coersive diplomacy) απέτυχε, η Ρωσία κλιμάκωσε, εισβάλλοντας τον Φεβρουάριο του 2022, με την ελπίδα ότι μέσω αστραπιαίου πολέμου (blitzkrieg) θα καταλάμβανε το Κίεβο και θα εγκαθιστούσε φιλορωσική κυβέρνηση. Όταν και αυτή η στρατηγική απέτυχε η Ρωσία κατέφυγε στην στρατηγική της εξουθένωσης (strategy of exhaustion) υπολογίζοντας ότι η παράταση του πολέμου δουλεύει υπέρ της.

Έτσι αφού κατέλαβε το 20% των ουκρανικών εδαφών στην νοτιοανατολική Ουκρανία -περιοχές όπου κυριαρχούσε το Ρωσικό στοιχείο- κατέφυγε σε πόλεμο κατατριβής (war of attrition). Ένας πόλεμος χαρακωμάτων ευνόησε την Ρωσία, αφού διέθετε το ποσοτικό πλεονέκτημα τόσο δημογραφικά, όσο και στρατιωτικά. Ταυτόχρονα φρόντισε να περιορίσει το όποιο ποιοτικό πλεονέκτημα που θα μπορούσε να  δώσει η Δύση στην Ουκρανία απειλώντας με πυρηνική κλιμάκωση. Η ρωσική πυρηνική απειλή απέτρεψε το ΝΑΤΟ από το να επέμβει στρατιωτικά στο πλευρό της Ουκρανίας και την παροχή μέσων που θα της επέτρεπαν να κτυπήσει στρατηγικούς στόχους στην Ρωσία. Έτσι η Ουκρανία αναγκάστηκε να μπει σε ένα πόλεμο εξουθένωσης, όπου το κέντρο βάρους (center of gravity) του πολέμου, δεν ήταν πλέον το πεδίο μάχης, αλλά οι κοινωνίες της Ρωσίας, της Δύσης και βέβαια της ίδιας της Ουκρανίας.

Ο πόλεμος εξουθένωσης είναι ένας πόλεμος αντοχής των κοινωνιών (society centric warfare) και σε αυτό το πόλεμο η κοινωνία της Ρωσίας αποδεικνύεται μέχρι στιγμής πιο ανθεκτική σε σχέση με τις κοινωνίες της Δύσης και της Ουκρανίας. Η στρατηγική της Δύσης να κάμψει την ρωσική οικονομία και κοινωνία μέσω εμπάργκο και οικονομικών κυρώσεων δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η Ρωσία από την πλευρά της προσάρμοσε την οικονομία της στις ανάγκες του πολέμου αυξάνοντας την βιομηχανική παραγωγή σε αναγκαίο πολεμικό υλικό, εκμεταλλεύτηκε την αύξηση των τιμών της ενέργειας να συσσωρεύσει πλούτο, εμβάθυνε τις οικονομικές της σχέσεις με την Κίνα για να καλύψει τα κενά από τον οικονομικό πόλεμο της Δύσης και απρόσμενα, σημείωσε άνοδο του ΑΕΠ, εν μέσω πολέμου.

Έτσι, η κοινωνία της Ρωσίας προστατεύθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις από τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου, ενώ η εθνικιστική προπαγάνδα κράτησε ενωμένο το εσωτερικό μέτωπο, παρά τις σοβαρές απώλειες στο πεδίο των μαχών. Αντίθετα, η κοινωνία της Ουκρανίας υπέστη μεγαλύτερη πίεση από ότι η ρωσική, αφού είδε μια ολόκληρη γενιά να χάνεται, είτε στα πεδία των μαχών είτε μεταναστεύοντας στο εξωτερικό, ο πλούτος της χώρας να αφανίζεται, οι υποδομές να καταστρέφονται, η οικονομία να μειώνεται κατά 29% τον πρώτο χρόνο του πολέμου, ενώ οι θυσίες αυτές να γίνονται χωρίς βάσιμες ελπίδες αντιστροφής των τετελεσμένων στο πεδίο της μάχης. Επιπλέον, η κόπωση της Δύσης να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία στο βαθμό που την υποστήριζε στην αρχή του πολέμου, οδήγησε τους Ουκρανούς να αισθάνονται προδομένοι.

Η κόπωση της Δύσης ήταν αναμενόμενη. Αυτό φαίνεται πιο έντονα στις ΗΠΑ. Η αμερικανική κοινωνία είναι βαθύτατα διχασμένη αναφορικά με την υποστήριξη της Ουκρανίας ενώ ούτε η πολιτική ελίτ της χώρας δείχνει πλέον τον ίδιο ενθουσιασμό παροχής βοήθειας στην Ουκρανίας που έδειχνε πριν δυο χρόνια, με δεδομένο ότι έχει ανοίξει ένα νέο γεωπολιτικό μέτωπο στη Μέση Ανατολή (Γάζα, Χούθι) με πιθανότητες κλιμάκωσης που ενδέχεται να φέρουν τις ΗΠΑ αντιμέτωπες με το Ιράν.

Η πιο πάνω ανάλυση δείχνει να επιβεβαιώνει τη ρήση του Θουκυδίδη ότι “στην αρχή κάθε πολέμου οι άνθρωποι δείχνουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό”. Η στρατηγική κόπωση της Δύσης στον πόλεμο εξουθένωσης που σχεδίασε η Ρωσία είναι πιθανό να καταλήξει σε ένα τερματισμό πολέμου που θα βρει την Ρωσία να κατέχει έχει σημαντικό ποσοστό Ουκρανικού εδάφους και την υπόλοιπη Ουκρανία σε ένα καθεστώς ουδετερότητας.