Blog

ΟΙ ΣΤΑΘΕΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΑΥΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ∆Α Tης Κρίστυ-Εµίλιο Ιωαννίδου Συγγραφέως – Ναυτικού Μέλους ΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ.

Από τα κείµενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων συµπεραίνεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες πριν και κατά την διεξαγωγή µιας ναυµαχίας µελετούσαν (πολλές φορές µε ιδιαίτερη ανάλυση) τους παράγοντες οι οποίοι µπορούσαν να επηρεάσουν τους τρόπους ενεργείας τους. Υπήρχε από τότε η µεθοδικότητα και η γνώση ότι θα έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή /εξέταση στα χαρακτηριστικά της περιοχής στην οποία θα διεξάγονταν οι επιχειρήσεις καθώς και στους παράγοντες που θα µπορούσαν να επηρεάσουν τις δυνατές ενέργειες. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ∆ΥΝΑΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ α) γενικοί παράγοντες (πολιτικοί, οικονοµικοί, & ψυχολογικοί) β) σταθεροί παράγοντες (υδρογραφία, έδαφος και τοπογραφία, κλίµα & καιρικές συνθήκες, τόποι και αποστάσεις κ.λ.π.) και γ) εξέταση σχετικής µαχητικής ισχύος (µελέτη αριθµού δυνάµεων που θα αντιπαραταχθούν κλπ.) Κατά τους σταθερούς παράγοντες εξετάζεται η υδρογραφία (βάθη, ρεύµατα, παλίρροια, ναυτιλιακοί κίνδυνοι), το έδαφος και η τοπογραφία (διαµόρφωση ακτογραµµής, νησιώτικα συµπλέγµατα), το κλίµα και οι καιρικές συνθήκες, οι τόποι και οι αποστάσεις, οι συνθήκες υγιεινής, τα µόνιµα αµυντικά έργα, οι γραµµές εφοδιασµού και οι επικοινωνίες. Στις περισσότερες ναυµαχίες υπήρχε η γνώση και η εκµετάλλευση των παραγόντων αυτών καθώς και των συνδυασµών τους. Η πλέον χαρακτηριστική µελέτη των σταθερών παραγόντων ενδέχεται να ήταν εκείνη περί Γεωγραφίας / καιρού. Ο τρόπος εκµετάλλευσής της γινόταν µε σκοπό να βελτιστοποιηθεί η χρήση της διαθέσιµης ισχύος (σε συνδυασµό µε την εκάστοτε επιλεγόµενη ιδέα ενεργείας). “γιατί θα είχαν µεγάλο πλεονέκτηµα εκείνοι που θα αγωνίζονταν µε λίγα πλοία εναντίον πολύ περισσοτέρων στα στενά” [πολλά γαρ πλεονεκτήσειν εν ταις στενοχωρίαις τους ολίγοις σκάφεσι διαγωνιζοµένους προς πολλαπλασίας ναυς] (∆ιοδώρου Σικελιώτου, ΙΑ’ 15,4) Αυτό φάνηκε ότι ήταν το πρώτο µάθηµα που πήραν οι Έλληνες, όταν κατά την ναυµαχία της Λάδης (499 π.Χ. Μιλήτου άλωσις), µε την συντριπτική τους ήττα από τους Πέρσες κατανόησαν το πρώτο δίδαγµα που αφορά την εκµετάλλευση του γεωγραφικού χώρου. Στην εν λόγω ναυµαχία τα περσικά πλοία κινούνταν πολύ άνετα στην ευρύτητα του κόλπου της Μιλήτου µε αποτέλεσµα να επικρατήσουν πολύ εύκολα στα λίγα πλοία του ελληνικού στόλου που είχαν αποµείνει. Αυτό για τους ηττηµένους ήταν µια οδυνηρή απόδειξη ελλείψεως µελέτης της Περιοχής Επιχειρήσεων. Αργότερα όµως µε τις ναυµαχίες στο Αρτεµίσιο και στην Σαλαµίνα απέδειξαν ότι ήταν όχι µόνο άριστοι µαθητές ναυτικής τακτικής αλλά και δάσκαλοι του ναυτικού πολέµου. Κατά την ναυµαχία της Σαλαµίνας (480 π.Χ.) έγινε παραδειγµατική στην ιστορία επιλογή της Περιοχής Επιχειρήσεων σε σχέση µε τις Εχθρικές ∆υνατότητες. Η αριθµητική υπεροχή των περσικών πλοίων εξουδετερώθηκε στα περιορισµένα ύδατα της Σαλαµίνας. Ο δυσανάλογα µεγάλος αριθµός των περσικών πλοίων δεν αποτελούσε πλέον απειλή αφού αναγκαστικά στριµώχθηκε ενώ ταυτόχρονα εξαφανίστηκε η συνοχή του καθώς δεν υπήρχαν ικανότητες ελιγµού µε αποτέλεσµα στο τέλος να επικρατήσει σύγχυση. Επί πλέον εκµεταλλευόµενοι οι Έλληνες τις καιρικές συνθήκες (ισχυροί Β∆ άνεµοι) δηµιούργησαν συνθήκες δυσµενών πλεύσεων στον εχθρικό στόλο ο οποίος δεν έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν τον παράγοντα γεωγραφίας/ καιρού. Συνδυασµούς από τους σταθερούς παράγοντες (και όχι µόνο) αντλούµε από πολλές ναυµαχίες. Κατά την ναυµαχία της Κυζίκου (410 π.Χ.) ο Αλκιβιάδης εκµεταλλεύτηκε τον παράγοντα έδαφος & τοπογραφία για να προκαλέσει τον ναύαρχο του Σπαρτιατικού στόλου Μίνδαρο σε ναυµαχία αφού ο τελευταίος φοβόταν να αναµετρηθεί βλέποντας τον υπεράριθµο στόλο του Αλκιβιάδου(1). Έτσι σκέφτηκε να ΟΙ ΣΤΑΘΕΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΑΥΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ∆Α Tης Κρίστυ-Εµίλιο Ιωαννίδου Συγγραφέως – Ναυτικού Μέλους ΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ. 13 χωρίσει τον στόλο του σε τρεις µοίρες. Εκείνος προχωρούσε µπροστά µε κατεύθυνση προς τον σπαρτιατικό στόλο ενώ αντιθέτως, ο Θηραµένης και ο Θρασύβουλος, οι οποίοι διοικούσαν τις δύο άλλες µοίρες, πήραν κατεύθυνση για το λιµανάκι του ακρωτηρίου Αρτάκη. Το λιµανάκι αυτό (θέση κλειδί για εφεδρείες /αποβατικές επιχειρήσεις κ.ο.κ) ήταν ιδανικό µέρος για να µην είναι ορατοί από το σηµείο που θα πορευόταν ο στόλος του Μινδάρου. Ο αρχηγός των Λακεδαιµόνίων είδε τον αθηναϊκό στόλο να έρχεται επιθετικά προς το µέρος του, µε λιγότερα πλοία από τα δικά του, και τότε ξανοίχτηκε µε όλα του τα πλοία για να τον αντιµετωπίσει. Ο στόλος του Αλκιβιάδου έδειξε τάχα ότι φοβήθηκε την δύναµη του αντιπάλου κι οπισθοχώρησε παρασέρνοντας µε αυτόν τον τρόπο τον Μίνδαρο, ο οποίος τον κατεδίωκε στα ανοιχτά. Όταν ξανοίχτηκε ο σπαρτιατικός στόλος αρκετά, τότε ο Αλκιβιάδης έκανε απότοµη αναστροφή και ήρθε αντιµέτωπος µε τον εχθρό, ενώ ταυτόχρονα ο Θηραµένης και ο Θρασύβουλος κινήθηκαν προς την Κύζικο, αποκλείοντας έτσι την υποχώρηση του εχθρικού στόλου προς την πόλη. (Πλουτάρχου, Αλκιβιάδης, 28 /∆ιοδώρου Σικελιώτου, ΙΓ’ 50,) Κάτι ανάλογο συναντούµε και κατά την ναυµαχία της Χίου (201 π.Χ Φίλιππος Ε’ Μακεδών εναντίον ενωµένου στόλου Περγαµηνών & Ροδίων). Οι σύµµαχοι εκµεταλλεύτηκαν την ύπαρξη των Οινουσσών (θέση κλειδί για κάλυψη ενεργειών εχθρού και απειλή επικοινωνιών) στις επιχειρήσεις τους. Όταν ο Φίλιππος πολιορκούσε την πόλη της Χίου, έφθασαν από τον βορρά οι ενωµένοι στόλοι Περγαµηνών και Ροδίων τους οποίους δεν µπόρεσε να αντιληφθεί εγκαίρως γιατί καλύπτονταν από τις νήσους Οινούσσες. Οι θαλάσσιες επικοινωνίες των Μακεδόνων στα βόρεια της Χίου απειλήθηκαν σοβαρά ενώ ταυτόχρονα η κάλυψη των στόλων από τις Οινούσσες βοήθησαν στον αιφνιδιασµό. Αργότερα όµως, ο Φίλιππος εκµεταλλεύτηκε µια συστάδα νήσων ανατολικά για υποστήριξη (θέση κλειδί για κάλυψη εφεδρειών). Αφού άφησε τον στόλο του ο οποίος υποχωρούσε νότια µε τάξη, µε µια µοίρα του κι επιβιβαζόµενος σε πολεµικό σκάφος, καιροφυλακτούσε στα δύο µικρά αυτά νησιά στα ανατολικά. Ο Μακεδονικός Στόλος αντεπιτέθηκε κατά των Ροδίων στα δυτικά και ταυτόχρονα κατά των Περγαµηνών στα ανατολικά επιτυγχάνοντας έτσι τον αιφνιδιασµό και µετέπειτα την επικράτηση (Πολύβιος, Ιστορία ΙΣΤ). Ένα παράδειγµα εξέτασης τόπων & αποστάσεων, γραµµών µεταφορών & ανεφοδιασµού καθώς κι ευκολίας βάσεων, αντλούµε, µεταξύ άλλων, κατά την ναυµαχία που διεξήχθη στους Αιγός Ποταµούς (405 π.Χ.). Οι Αθηναίοι, όταν πληροφορήθηκαν ότι έχασαν την Λάµψακο, αµέσως έπλευσαν προς την Σηστό, πήραν τρόφιµα και αγκυροβόλησαν στους Αιγός Ποταµούς, απέναντι από την Λάµψακο που είχαν αγκυροβολήσει οι εχθροί. Εκεί τελικώς ήταν και το µέρος όπου διεξήχθη η τελική αναµέτρηση Το µέρος όπου επιλέχτηκε να γίνει η αναµέτρηση ήταν ακατάλληλο για τους Αθηναίους γιατί: α) υπήρχε µόνο παραλία χωρίς λιµάνι β) υπήρχε έλλειψη επαρκών τροφίµων και νερού για τους 36.000 που επέβαιναν στα πλοία γ) θα έπρεπε να διαθέσουν δυνάµεις για ανεφοδιασµό από την Σηστό δ) θα έπρεπε να εκτελούν καθηµερινά διαδροµή εικοσιτεσσάρων µιλίων, όσο απέχει δηλαδή από τους Αιγός ποταµούς µέχρι την Σηστό. (Πλουτάρχου Λύσανδρος, 10 ). Αντιθέτως, ο Πελοποννησιακός Στόλος είχε ως βασικό πλεονέκτηµα το γεγονός ότι βρισκόταν σε µέρος από όπου µπορούσε να παρακολουθήσει τον εχθρό, (καθηµερινή παρακολούθηση ενεργειών του αντίπαλου στόλου µε µικρά ταχύπλοα σκάφη) ήταν ξεκούραστος και διέθετε µόνιµη βάση (η οποία παρείχε υποστήριξη ∆ιοικητικής Μερίµνης). Η διεξαγωγή των επιχειρησιακών σχεδιάσεων µαρτυρεί ότι πράγµατι υπήρξαν άτοµα ικανά και διορατικά, τα οποία σε κάποιες ναυµαχίες διακρίθηκαν, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην εξέταση των σταθερών παραγόντων και την µετέπειτα εξαγωγή των συµπερασµάτων δίχως να πέσουν στην παγίδα να καταγράψουν ως συµπεράσµατα στοιχεία τα οποία αποτελούσαν γεγονότα, κάτι που ακόµα και σήµερα αποτελεί κίνδυνο για την σχεδίαση µιας επιχειρήσεως. Για παράδειγµα µετά την εξέταση των βαθών ενός λιµένα, το συµπέρασµα που θα έπρεπε να διατυπωθεί δεν ήταν ότι ο λιµένας είχε µεγάλα βάθη γιατί αυτό αποτελούσε ήδη ένα γεγονός. Το σχετικό συµπέρασµα που έπρεπε να εξαχθεί βασισµένο στα γεγονότα “βάθος, εύρος και ρεύµατα του λιµένος”, ήταν το πώς θα επηρεάζονταν οι επιχειρήσεις στο πλαίσιο της Αποστολής τους, µε λίγα λόγια εάν ή όχι ο εχθρός µπορούσε, για παράδειγµα, να αποκλείσει το στόµιο του λιµένος µε αλυσίδες, κλείθρα ή περιπολίες πολεµικών πλοίων για να απαγορεύσει την διέλευση πλοίων επιφανείας. Σε τέτοιες, διεξοδικά, µελετηµένες επιχειρήσεις πολέµου, δίδεται πολλές φορές σηµασία και στον παράγοντα “συνθήκες υγιεινής”. Οι συνθήκες υγείας εξαρτώνται/επηρεάζονται από τις κλιµατολογικές συνθήκες, την διαθεσιµότητα/κατάσταση ποσίµου ύδατος, τις επιδηµίες στις περιοχές που πρόκειται να προσεγγιστούν και την λήψη µέτρων, την διαθεσιµότητα νοσηλείας κλπ. 14 Μια πολύ καλά σχεδιασµένη επιχείρηση που βασίστηκε ακριβώς στην σωστή µελέτη/καταγραφή /διεξαγωγή συµπερασµάτων των σταθερών παραγόντων αποτελεί, µεταξύ άλλων, η προσπάθεια των Συρακουσίων στον Μεγάλο Λιµένα (414 -413 π.Χ.) να εκµεταλλευτεί τα στοιχεία του λιµένα (γεγονός) ώστε να προξενήσει βλάβες στον εχθρό (συµπέρασµα). Έτσι λοιπόν, µπορούµε ενδεικτικά να πούµε ότι κατά την εν λόγω ναυτική επιχείρηση µελετήθηκαν οι σταθεροί παράγοντες σε σηµεία όπως: α) Στενότητα του χώρου. Ο χώρος µέσα στον οποίο διεξαγόταν η ναυµαχία ήταν πολύ περιορισµένος. ∆εν υπήρχε χώρος για εµβολισµούς και τακτικές. Οι Αθηναίοι δεν µπορούσαν να αξιοποιήσουν όποια επιδεξιότητα είχαν αποκτήσει τόσα χρόνια. β) Η γύρω περιοχή ήταν ελώδης. Παράγων που λειτούργησε κατασταλτικά στα αθηναϊκά πληρώµατα τα οποία είχαν εξαντληθεί από λοιµικό νόσηµα (Θουκυδίδου, Ιστοριών, Ζ’ 47) [Συνθήκες Υγιεινής] γ) Εκµετάλλευση βαθών. Τοποθέτηση πασσάλων και ειδικότερα κρυφίων πασσάλων οι οποίοι επειδή ακριβώς δεν εξείχαν πάνω από την θαλασσία επιφάνεια δεν ήταν ορατοί και προκαλούσαν ζηµιές στα σκάφη(2). δ) Αποκλεισµός εντός του λιµένος. Οι Συρακούσιοι αγκυροβόλησαν τριήρεις, καθώς και άλλα πλοία κατά µήκος της γραµµής του λιµένος, τα γεφύρωσαν µε σανίδες και τα έδεσαν µε σιδερένιες αλυσίδες. Όσο αφορά στις ευκολίες επικοινωνιών περιοχής, τα συστήµατα τους δεν αποτελούνταν από µόνιµα πολιτικά και στρατιωτικά έργα υποδοµής τηλεπικοινωνιών, όπως θα λέγαµε µε µια σύγχρονη έννοια. Σε γενικές γραµµές, επιτυγχάνονταν είτε µέσω επιστολών είτε δια ζώσης φωνής. Η επιτυχής διαβίβασή τους και η µυστικότητά τους ήταν απόλυτα εξαρτηµένες από την αποστολή έµπιστων ανθρώπων. Σπουδαίο ρόλο κατείχε τόσο η κάλυψη των αναγκών επικοινωνιών της επιχείρησης (διαβίβαση εντολών/ πληροφοριών προς τα κατώτερα κλιµάκια και λήψη εντολών / πληροφοριών από τα ανώτερα κλιµάκια) όσο και η ασφάλεια εκποµπών / επικοινωνιών. Κατά την ναυµαχία της Σαλαµίνος (480 π.Χ.) η ανακατάληψη της Ψυτάλλειας ήταν πολύ σηµαντική κίνηση για την διακοπή επικοινωνιών του εχθρού. Για να κατανοηθεί η σηµαντικότητα της Ψυτάλλειας θα πρέπει πρώτα να αναφέρουµε, ότι πολύ σωστά οι Πέρσες, αρχικώς, επέλεξαν να κάνουν κατάληψη σε αυτό το νησί. Όχι µόνο γιατί προάσπιζε τα νώτα του περσικού στόλου. Η Ψυτάλλεια, µαζί µε τις Αττικές Ακτές και τις θέσεις που βρίσκονταν οι ∆ιοικητές των περσικών µοιρών δηµιουργούσε ένα τρίγωνο µε το οποίο θα ήταν εφικτή η επικοινωνία του περσικού στόλου, ώστε ανάλογα µε την εξέλιξη της ναυµαχίας να υπήρχε έγκαιρη ειδοποίηση για αναπροσαρµογή θέσεων και κινήσεων. Αυτό το τρίγωνο θα µπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ένα σύγχρονο σύστηµα υποτυπώσεως και αναµεταδόσεως της τακτικής εικόνας του εχθρού. Οπότε η Ψυτάλλεια, αποτελούσε θέση κλειδί στο σύστηµα αυτό και όπως πολύ σωστά επισήµανε ο Πλωτάρχης Γ. Κατσούλης του Π.Ν.: “Θα πρέπει δηλαδή να θεωρήσουµε την Ψυτάλλεια ως ισοδύναµο ανάλογο ενός νευραλγικού σηµείου σε ένα σύγχρονο σύστηµα C3ISR”. (Περιοδικό “Ναυτική Επιθεώρηση” τεύχος 555 σελ. 247) Άρα, η ανακατάληψη της Ψυτάλλειας δύναται να θεωρηθεί ένα επιτυχηµένο χτύπηµα των Ελλήνων στο εχθρικό σύστηµα διοικήσεως και ελέγχου. Όσο αφορά την µυστικότητα, οι πληροφορίες έπρεπε να κινούνται µε ιδιαίτερη προσοχή ώστε να µην υπάρχει “διαρροή” αλλά ούτε και οι ίδιοι να πέσουν θύµατα παραπληροφορήσεως. Για την τήρηση εχεµύθειας της διαβιβάσεως µιας πληροφορίας σηµαντικό έργο προσέφεραν ευφυέστατα τεχνάσµατα τα οποία πολλές φορές χρησίµευαν ως εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνιών ώστε να περιοριστούν οι δυνατότητες υποκλοπών του εχθρού. Ένας τέτοιος τρόπος ήταν η κρυπτογραφία, η οποία βασίζεται στην αρχή της υιοθέτησης ενός µυστικού κώδικος επικοινωνίας µεταξύ ποµπού και δέκτη ικανού να αποκρύπτει την σηµασία του µηνύµατος σε τρίτους. ∆ύο ενδεικτικά παραδείγµατα αντλούµε από 15 τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα. Όταν ο Ξέρξης αποφάσισε να εκστρατεύσει κατά της Ελλάδος, ο ∆ηµάρατος (3) που βρισκόταν στα Σούσα και το είχε πληροφορηθεί, θέλησε να µεταδώσει την είδηση στους Λακεδαιµονίους, δίχως να αποκαλυφθεί ο πληροφοριοδότης. Μηχανεύτηκε το εξής: Σε µια πινακίδα έξυσε το κερί της και έγραψε στο ξύλο της την απόφαση του Ξέρξου. Κατόπιν άλειψε το κερί επάνω στα γράµµατα για να φαίνεται ότι στέλνεται άγραφη ώστε να µην υποψιαστούν τίποτε οι φύλακες. Όταν έφθασε η πινακίδα στην Λακεδαίµονα, δεν µπορούσαν οι Λακεδαιµόνιοι να καταλάβουν τίποτε µέχρι την στιγµή που η σύζυγος του Λεωνίδα, Γοργώ, υποψιάστηκε τι συνέβη και συµβούλευσε να ξύσουν το κερί . Κατά αυτόν τον τρόπο, διάβασαν τις πληροφορίες οι Λακεδαιµόνιοι και τις έστειλαν και στους υπόλοιπους Έλληνες (Ηροδότου , Ιστοριών, Ζ’ 239) Παρόµοια περίπτωση συνέβη και µε τον τύραννο της Μιλήτου Ιστιαίο ο οποίος προθυµοποιήθηκε να βοηθήσει στην εξέγερση µηχανεύοντας έναν τρόπο µυστικής διαβίβασης πληροφοριών. Πήρε ένα δούλο, του ξύρισε την κεφαλή και έγραψε πάνω σε αυτήν δια στίξεως το µήνυµά του. Αφού πέρασε ο καιρός και µάκρυναν οι τρίχες της κεφαλής του δούλου, έστειλε τότε ο Ιστιαίος τον δούλο του στον Αρισταγόρα µε την εντολή να ξυρίσει ο Αρισταγόρας την κεφαλή του δούλου και να διαβάσει τα όσα του παραγγέλνει. Έτσι, ο Αρισταγόρας µε την ενίσχυση των Αθηναίων και των Ερετριών προκάλεσε την επανάσταση. (Ηροδότου, Ιστοριών, Ε’ Τερψιχόρη, 35). Φυσικά δεν θα πρέπει να παραλείψουµε να αναφέρουµε την γνωστή µέθοδο κρυπτογραφίας, την σκυτάλη των Λακεδαιµονίων, την ξύλινη κυλινδρική ράβδο επάνω στην οποία τυλιγόταν στενή ταινία από περγαµηνή, µε τρόπο ώστε στην σχηµατιζόµενη κυλινδρική επιφάνεια να γραφόταν το µήνυµα το οποίο όταν ξετυλιγόταν το µόνο στοιχείο που ήταν ορατό ήταν άτακτα γράµµατα δίχως νόηµα. Την ξετυλιγµένη ταινία έστελναν σε στρατηγούς, ναυάρχους κ.ο.κ. οι οποίοι όταν την παρελάµβαναν την τύλιγαν στην δική τους σκυτάλη που είχαν προµηθευτεί και διάβαζαν τις πληροφορίες / εντολές. (Πλουτάρχου, Λύσανδρος / Ξενοφώντος, Ελληνικών, Ε’, ΙΙ, 37) Ένα άλλο σύστηµα επικοινωνιών ήταν οι φρυκτωρίες. Η λέξη προέρχεται από το ρήµα φρυκτωρέω που σηµαίνει σηµατοδοτώ, ειδοποιώ δια φρυκτών (πυρσών). Η φρυκτωρία ήταν η νυχτερινή φρουρά η οποία έδιδε σήµατα δια πυρσών. Με τους φρυκτούς, τους αναµµένους δαυλούς, µεταβιβάζονταν ειδικά κωδικοποιηµένα σήµατα από το ένα παρατηρητήριο στο ά λ λ ο . Αυτό το είδος φωτοσηµάνσεως είχε ευρεία χρήση ήδη από τον 12ο αι. π.Χ. (Τρωϊκός πόλεµος) τόσο στην ξηρά όσο και στην θάλασσα. “Και κατά την διάρκεια της νύχτας έλαβαν δια φρυκτωρίας (φωτοσηµάνσεως) την είδηση ότι πλησίαζε αθηναϊκός στόλος εξήντα πλοίων…” [και υπό νύκτα αυτοίς εφρυκτωρήθησαν εξήκοντα νήες Αθηναίων…] (Θουκυδίδου, Ιστοριών, Γ’ 80) Μια κατατοπιστική περιγραφή για τον τρόπο που λειτουργούσαν οι φρυκτωρίες µας παραδίδει ο αρχαίος συγγραφεύς Ονάσανδρος: “Πράγµατι στις φρυκτωρίες, αφού ο πρώτος ανάψει τη φωτιά, ο δεύτερος δίνει σήµα στον επόµενο, ο τρίτος στον τέταρτο, ο τέταρτος στον πέµπτο, ο πέµπτος στον έκτο και ένας – ένας όλοι ακολουθούν τον άλλον. έτσι, σε λίγη ώρα και µέσα από απόσταση πολλών σταδίων, το σήµα που έστειλε ο πρώτος γίνεται γνωστό απ’ όλους” “και γαρ εκείνων, όταν ο πρώτος άρη τον φρυκτόν, ο δεύτερος τω µατ’ αυτόν επύρσευσεν, είθ’ ο τρίτος τω τετάρτω, και τέταρτος πέµπτω, και πέµπτος έκτω και καθ’ ένα πάντες αλλήλοις, ώστ’ εν οξεί δια µήκους σταδίων το σηµανθέν υπό του πρώτου πάντας επιγνώναι” (Ονασάνδρου, Στρατηγικός, 25) Σε αυτό όµως το σύστηµα επικοινωνίας ήταν δυνατόν να συµβούν λάθη κατά την διαβίβαση εντολών / πληροφοριών, όπως επίσης και το φαινόµενο της παραπληροφορήσεως, δηλαδή της σκοπίµου λανθασµένης σηµατοδοτήσεως προς όφελος των πολεµίων. Αυτή η σκόπιµη ενέργεια καλούνταν “παραφρυκτωρείν” (Αρποκρατίων, Λέξεις των ∆έκα Ρητόρων) Η χρησιµοποίηση/εκµετάλλευση των προαναφεροµένων σταθερών παραγόντων συνιστά µια διαχρονική απαίτηση η οποία, ακόµα και σήµερα, αποτελεί ένα από τα ζητούµενα της επιχειρησιακής σχεδίασης. Οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι στον τοµέα αυτό. ΠΗΓΕΣ: ∆ιοδώρου Σικελιώτου, Ιστορική Βιβλιοθήκη, εκδ. Κάκτος Ηροδότου, Ιστοριών, εκδ. Πάπυρος. Θουκυδίδου, Ιστοριών, εκδ. Γεωργιάδης. Ξενοφώντος, Ελληνικών, εκδ. Πάπυρος Ονασάνδρου, Στρατηγικός. εκδ. Γεωργιάδης Πλουτάρχου, Λύσανδρος, εκδόσεις Κάκτος. 1.Ο στόλος του Αλκιβιάδου απαριθµούσε 86 πλοία ενώ του Μινδάρου 60 (Ξενοφώντος, Ελληνικών Α’ 1, 13) 2.Αρχικά οι Αθηναίοι, χρησιµοποιώντας τους δύτες, πριόνιζαν τους πασσάλους όµως ταυτόχρονα οι Συρακούσιοι τους τοποθετούσαν πάλι. (Θουκυδίδου, Ιστοριών, Ζ’ 25) 3. Βασιλιάς της Σπάρτης ο οποίος αργότερα τάχθηκε στο πλευρό του Πέρση βασιλιά ∆αρείου & µετέπειτα του Ξέρξη. Παρείχε σοφότατες συµβουλές για την εκστρατεία κατά της Ελλάδος τις