ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ;
του Παντελή Σαββίδη
Ο κόσμος αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα. Οι αλλαγές δεν αφομοιώνονται καν και επέρχονται νέες. Ένας βομβαρδισμός νέων στοιχείων εισέρχεται στη ζωή μας. Δεν έχει νόημα η αντίσταση σ αυτά. Περισσότερο η αξιοποίησή τους προς όφελος αυτού που λέμε ανθρωπότητα.
Αλλά, τι εννοούμε, πλέον, λέγοντας ανθρωπότητα; Έχουμε την ίδια εικόνα, όπως μέχρι σήμερα για το περιεχόμενο του όρου;
Ένα νέο ανθρωπολογικό είδος διαμορφώνεται και εδώ οι αλλαγές δεν γίνονται τόσο άμεσα αντιληπτές. Αλλάζει, όμως, το είδος.
Παρόλο που στον ακραίο πραγματισμό που ζούμε υπάρχει μια απόκρουση της αναφοράς στην ιδεολογία (από οργή μέχρι ελαφρό μειδίαμα) ο όρος έχει παρεξηγηθεί. Ιδεολογία είναι ο τρόπος που βλέπουμε τη ζωή. Η φιλοσοφία μας. Και η φιλοσοφία αυτού του είδους δεν είναι προνόμιο των φιλοσόφων. Την έχει ο καθένας. Και προσδιορίζει το στίγμα του. Ακόμη και το πολιτικό.
Για να φθάσεις στο σημείο αυτό, στο σημείο, δηλαδή να έχεις άποψη για τη ζωή (να έχεις τη φιλοσοφία σου) χρειάζεται, ως υπόβαθρο, αυτό που λέμε πολιτισμός.
Στην Ελλάδα, που έχει μια εκπληκτική πολιτιστική διαδρομή από τα αρχαία χρόνια, το πολιτισμικό στοιχείο σήμερα εκλείπει. Η αγωνία της αναζήτησής του, όπως φαίνεται από ένα ενδιαφέρον άρθρο του «Δρόμου της Αριστεράς» φάνηκε σε δύο κρίσιμες στιγμές. Στο Καλλιμάρμαρο, όπου έγινε η συναυλία των συγγενών των νεκρών των Τεμπών (όπου εκδηλώθηκε η αλληλεγγύη) και στην ταινία για τον Στέλιο Καζαντζίδη την οποία δεν είδα αλλά διαβάζω την ενδιαφέρουσα ανταπόκριση που συναντά.
Όλα αυτά κάτι σημαίνουν αλλά οι κοινωνιολόγοι και οι φιλόσοφοι στην Ελλάδα αντί να αναλύσουν τις αγωνίες και τις αναζητήσεις της κοινωνίας προσπαθούν να αποδομήσουν, ακόμη, περισσότερο τους αρμούς ύπαρξής της. Και η υπαγόρευση της αποδόμησης γίνεται απο τα κέντρα που, υποτίθεται, θα φρόντιζαν για την ενίσχυση αυτών των αρμών.
Οι κοινωνίες είτε κατά την διάρκεια κρίσεων είτε την επομένη περίοδο μετά τα καταθλιπτικά αποτελέσματά τους αναζητούν και, συνήθως, βρίσκουν τις πνευματικές ηγετικές προσωπικότητες που τις εισάγουν σε ένα νέο πλαίσιο αναπαραγωγής τους. Χωρίς αυτό χάνονται. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση που ώθησε την ελληνική κοινωνία ως τα χρόνια της δικτατορίας ήταν η γενιά του 30 το έργο της οποίας επιβίωσε και μετά τη μεταπολίτευση.
Η γενιά του 30 επιχείρησε και κατάφερε να λειάνει τον υπαρξιακό κίνδυνο απο την τραγωδία του 22. Ακούμπησε τις ψυχές και το δράμα των ανθρώπων. Τους έδωσε ελπίδα, παρήγαγε και αναπαρήγαγε αξίες.
Η ταινία Νίκος Καζαντζάκης δείχνει ορισμένα στοιχεία αυτής της γενιάς. Αλλά και της κρατικής και κοινωνικής ιδιοτροπίας, διαχρονικά, αρνητικά χαρακτηριστικά του ελληνισμού.
Ο Καζαντζάκης υπονομεύθηκε και από την πολιτεία και από μέρος της κοινωνίας δύο φορές για να πάρει το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Προτάθηκε από αλλού αλλά η Ελλάδα και κάποιοι Έλληνες αντέδρασαν. Και το άξιζε το Νόμπελ. Ο ίδιος, μάλιστα, πρότεινε στον Σικελιανό να το πάρουν μαζί. Όταν πέθανε ο Αλμπέρ Καμύ έκανε αναφορά στο έργο του και δήλωσε πως ο Καζαντζάκης άξιζε το Νόμπελ 100 φορές περισσότερο από τον ίδιο που το πήρε.
Ένα σύνολο, σε κάθε τομέα, αλλά, κυρίως, σε αυτό που λέμε ηγέτιδα τάξη περιφέρεται στα όρια μιας επικίνδυνης υποκουλτούρας και επιβάλλει ευτελή πρότυπα που δεν είναι δυνατόν να συγκροτήσουν κάτι νέο στην κοινωνία. Μια πολιτιστική πρόταση που θα παράγει μια νέα ιδεολογία από την οποία θα προέλθει μια νέα πολιτική η οποία θα βρει κοινωνικό έρεισμα είναι, απολύτως, αναγκαία.
Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας του προβλήματός μας. Σε τι πιστεύουμε και πως βιώνουμε την ύπαρξή μας;
Τίποτε, δυστυχώς, αισιόδοξο δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα και γι αυτό η εκτίμησή μου για το 2025 είναι απαισιόδοξη. Εύχομαι να κάνω λάθος.