Blog

 

Του Ιωάννη Αθ. Μπαλτζώη*

 Το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα,  MIC (Military Intustrial Complex) που επέκρινε σφοδρά ο πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ , το 1961,  είναι ακόμα ζωντανό και  πολύ ενεργό.   Στην πράξη καταναλώνει πολύ περισσότερα χρήματα από φόρους των αμερικανών πολιτών και τροφοδοτεί τις μεγαλύτερες πολεμικές βιομηχανίες- παραγωγούς όπλων, με πολύ περισσότερα χρήματα, από τότε,  που ο Αϊζενχάουερ έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου, για   την «αδικαιολόγητη επιρροή»  και τον κίνδυνο που αποτελούσε  το MIC για το έθνος.

Τα στατιστικά στοιχεία είναι εκπληκτικά, όπως αποκαλύπτει ο αναλυτής Dan Grazier στην  εξαιρετική   αμερικανική ιστοσελίδα Responsible Statecraft. Η αποκάλυψη είναι, ότι  σχεδόν κάθε νέο οπλικό σύστημα καταλήγει να κοστίζει πολύ περισσότερο από αυτό που αντικαθιστά. Έτσι  αφενός το κόστος των οπλικών συστημάτων  αυξάνεται, αφετέρου ο αριθμός των συστημάτων να μειώνεται. Έτσι ο στρατός των ΗΠΑ  κατέληξαν με μόνο 21 βομβαρδιστικά stealth B-2,  αντί των 132 αρχικά προβλεπόμενων  , με 187  Α/Φ F-22, αντί των 750  αρχικά προβλεπόμενων 750 και με μόλις τρία αντιτορπιλικά κλάσης Zumwalt, αντί για τα 32  αρχικά που είχαν προβλεφθεί. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί αυτό που είναι γνωστό ως Defense Death Spiral (Αμυντικό σπιράλ θανάτου), όταν το συνολικό  κόστος των νέων όπλων ξεπερνά τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.

Ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ προειδοποίησε ότι μόνο «ένας άγρυπνος και ενημερωμένος πολίτης μπορεί να αναγκάσει την κατάλληλη σύνδεση του τεράστιου βιομηχανικού και στρατιωτικού μηχανισμού άμυνας με τις ειρηνικές μεθόδους και στόχους μας, έτσι ώστε η ασφάλεια και η ελευθερία να μπορούν να ευημερήσουν μαζί». Αυτή η δήλωση παραμένει τόσο αληθινή σήμερα όσο ήταν πριν από 63 χρόνια. Μόνο, που   η δήλωση-προειδοποίηση του  προέδρου  Αϊζενχάουερ το 1961,  έγινε τις τελευταίες ημέρες της προεδρίας του και όχι στην αρχή της – όταν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το αξίωμά του για να κάνει κάτι για αυτό.

Κατά τα τέλη του Ψυχρού Πολέμου, ο  John Boyd και οι φίλοι του στο Κίνημα Στρατιωτικής Μεταρρύθμισης,   μας προειδοποίησαν και αυτοί  για το στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα του Κογκρέσου.  Το Κίνημα, μια  μικρή ομάδα μυημένων στα τεκταινόμενα  του  Πενταγώνου είδε με τα ίδια της τα μάτια πώς η πολιτική οικονομία που δημιουργήθηκε από τις οικονομικές και πολιτικές διασυνδέσεις της στρατιωτικής ελίτ, της αμυντικής βιομηχανίας και της άρχουσας τάξης της κοινωνίας σπατάλησε πολύτιμους πόρους και παρήγαγε μια σειρά από κακά και  ελαττωματικά όπλα. Η ομάδα αυτή ανέλυσε, εντόπισε τις υποκείμενες παθολογίες του συστήματος και στη συνέχεια έκαναν ότι μπορούσαν για να επηρεάσουν για μια ουσιαστική αλλαγή, χωρίς να το επιτύχουν.

Η Σπείρα του Θανάτου μάλλον η κυριότερη  παθολογία  του Πενταγώνου,  καταναλώνει και περισσότερους πόρους για την άμυνά του, ενώ λαμβάνει όλο και λιγότερα σε αντάλλαγμα. Η Αμερικανική  Πολεμική Αεροπορία είχε το 1975 ,  10.387 αεροσκάφη, ενώ σήμερα  έχει 5.288, περίπου τα μισά. Το Πολεμικό Ναυτικό είχε την ίδια περίοδο  559 ενεργά πλοία και  σήμερα ο αμερικανικός στόλος έχει μόνο 296. Από την άλλη πλευρά ο  προϋπολογισμός του Πενταγώνου  είναι πάνω από 60% υψηλότερος σήμερα από ό, τι ήταν το 1975,  προσαρμοζόμενος μάλιστα  στον πληθωρισμό. Δηλαδή με απλά λόγια ο αμερικανικός λαός απλά ξοδεύει πολύ περισσότερα για την άμυνα και λαμβάνει πολύ λιγότερα οπλικά συστήματα. Κάποιος θα υποστηρίξει ότι τα σύγχρονα οπλικά συστήματα είναι ακριβότερα, ως πιο πολύπλοκα, ποιο αποτελεσματικά και πιο ακριβά λόγω των δυνατοτήτων του, αλλά αυτό είναι εξαιρετικά συζητήσιμο, καθόσον πολλά από τα υψηλού προφίλ προγράμματα απόκτησης τα τελευταία 25 χρόνια ήταν απογοητευτικά στην καλύτερη περίπτωση και συχνά εντελώς αποτυχημένα.

Τέλος φόρμας

Ο Norman Augustine,  ένας πρώην αξιωματούχος του Υπουργείου Άμυνας και διευθύνων σύμβουλος της Lockheed Martin, προέβλεψε το 1983, με έναν υπαινιγμό σκληρής σάτιρας, ότι μέχρι το 2054, «ολόκληρος ο αμυντικός προϋπολογισμός θα μπορεί να αγοράσει μόνο ένα αεροσκάφος. Αυτό το αεροσκάφος θα πρέπει να μοιράζεται από την Πολεμική Αεροπορία και το Ναυτικό από τρεισήμισι  ημέρες κάθε εβδομάδα, εκτός από το δίσεκτο έτος, όταν θα τίθεται  στη διάθεση των πεζοναυτών για την επιπλέον ημέρα κάθε έτος». Ο μόνος και σωστός τρόπος για να καταπολεμηθεί μια δυσοίωνη και αναπόφευκτη μοίρα, σύμφωνα με  την πρόβλεψη του  Norman Augustine,  θα ήταν να σταματήσει το περίφημο «business as usual» στις αμυντικές προμήθειες. Ακόμη, όπως αναφέρει ο αναλυτής Dan Grazier , οι επικεφαλής των διαφόρων υπηρεσιών του Πενταγώνου και του Κογκρέσου θα πρέπει να εγκαταλείψουν την πρακτική της επιδίωξης των υπερσύγχρονων και υπέρ τεχνολογικά προηγμένων όπλων. Αντί να προσπαθούν οι πολεμικές βιομηχανίες,  να προσθέτουν κάθε πιθανό  και υπερσύγχρονο «gadget»,  σε κάθε αεροπλάνο, πλοίο και όχημα εδάφους για να είναι πιο ελκυστικά, το Πεντάγωνο, ο στρατός των ΗΠΑ θα πρέπει να απλοποιήσουν  τα σχέδια και τα αιτήματα. Ποιοτικό και χρήσιμο όπλο εκτιμούμε, ότι είναι αυτό που είναι εύκολο στην χρήση του, αποτελεσματικό και  ικανό για να εκτελέσει το προβλεπόμενο έργο του. Το Πεντάγωνο θα πρέπει να εγκρίνει μελλοντικά προγράμματα ανάπτυξης μόνο όταν οι τεχνολογίες εξαρτημάτων έχουν ήδη αποδειχθεί στην πράξη αποτελεσματικές.  Και αυτή είναι η μέθοδος με την οποίο το Πεντάγωνο μπορεί να αποφύγει μια άλλη πανωλεθρία απόκτησης όπως αυτή του F-35, για το οποίο οι εργασίες ανάπτυξης συνεχίζονται 23 χρόνια ακόμη,  μετά την ανάθεση  της σύμβασης από την Lockheed Martin, καταλήγει ο Grazier. Το 2020, η Lockheed Martin έλαβε 75 δισεκατομμύρια δολάρια σε συμβάσεις του Πενταγώνου, περισσότερο από ολόκληρο τον προϋπολογισμό του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Οργανισμού Διεθνούς Ανάπτυξης μαζί. Ακόμη, το Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών αποκάλυψε πρόσφατα, ότι ο μέσος φορολογούμενος ξοδεύει 1.087 δολάρια ετησίως για εργολάβους όπλων,  σε σύγκριση με 270 δολάρια για την εκπαίδευση K-12 και μόλις 6 δολάρια για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η δε  δαπάνη,  μόνο για τα υπερτιμημένα, χαμηλής απόδοσης μαχητικά αεροσκάφη F-35 αυτής της εταιρείας, σύμφωνα με το πολύ αξιόπιστο μηνιαίο περιοδικό “The Nation”,  ισούται με τον πλήρη προϋπολογισμό των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.

Αποτελεί έκπληξη για πολλούς ανθρώπους, ότι ο ρεαλισμός δεν είναι η  σωστή προσέγγιση του κατεστημένου εθνικής ασφάλειας. Οι ηγέτες του κατεστημένου (Πεντάγωνο και Κογκρέσο)  προσπαθούν λανθασμένα  να καταπολεμήσουν το σπιράλ του θανάτου ρίχνοντας περισσότερα χρήματα στο πρόβλημα, με αποτέλεσμα αυτό, αντί να εξαλείφεται, αντιθέτως να γιγαντώνεται. Όπως για παράδειγμα,  ο γερουσιαστής Roger Wicker, που θέλει  να αυξήσει δραστικά τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ. Μια τέτοια αύξηση θα προσθέσει επιπλέον 5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε δαπάνες του Πενταγώνου για τα επόμενα δέκα χρόνια,  σε σχέση με τα ήδη εντυπωσιακά 9,3 τρισεκατομμύρια δολάρια που προβλέπονται επί του παρόντος για την ίδια περίοδο, δηλαδή 50% αύξηση των αμυντικών δαπανών για την επόμενη δεκαετία, φθάνοντας περίπου στα 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια για αμυντικές δαπάνες ετησίως, ένα ποσό που κυριολεκτικά ζαλίζει ακόμη και για τις ΗΠΑ.

Είναι σαφές, ότι οι ΗΠΑ, ως η παγκόσμια ηγεμονική δύναμη, τουλάχιστον του δυτικού κόσμου, χρειάζονται μια αποτελεσματική στρατιωτική δύναμη για να υπερασπιστούν και να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Αλλά αν η χώρα χρεοκοπήσει στην καταδίωξη  και διατήρηση της παγκόσμιας ηγεμονίας, τότε ποιο είναι το αποτέλεσμα; Προφανώς η απώλεια του ηγεμονικού της ρόλου  και την δημιουργία  ενός διπολικού-πολυπολικού συστήματος θα προκαλέσει κοσμογονικές αλλαγές στο διεθνές γεωπολιτικό σύστημα. Όπως νέα  συμμαχικά σχήματα που ήδη δημιουργούνται, όπως ο αποκαλούμενος «Παγκόσμιος Νότος» και την συμμαχία Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας και άλλων δυνάμεων, όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Βραζιλία κλπ όπως εξυφαίνεται με την διεύρυνση των BRICS και ενδεχομένως έναν παγκόσμιο  πόλεμο. Θα δημιουργηθεί έτσι μια μοναδική Υπερδύναμη (Hyper Power), που θα είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να αντιμετωπισθεί για πολλούς λόγους, που δεν είναι του παρόντος.  Τα καλά νέα για τις ΗΠΑ, είναι ότι η λύση στο αίνιγμα της Αμυντικής Σπείρας του Θανάτου, που  δεν απαιτεί πρόσθετη νομοθεσία και θα εξοικονομήσει αμέτρητα δισεκατομμύρια δολάρια φορολογουμένων. Το μόνο που πραγματικά απαιτείται είναι μια  ηγεσία, ικανή  να ενσταλάξει την απαραίτητη πειθαρχία στη πραγματικά πολύπλοκη και έμπλεων οικονομικών συμφερόντων, αδιαφανή πολλές φορές,  διαδικασία προμήθειας οπλικών συστημάτων, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά το παντοδύναμο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα και τα συμφέροντά του.

*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), με M.Sc.  από το ΕΚΠΑ, πρόεδρος του ΕΛΙΣΜΕ.