Blog

Η είδηση της παραίτησης του Αχμέτ Νταβούτογλου, ενώ δεν ήταν αναμενόμενη, σίγουρα δεν αποτέλεσε κεραυνό εν αιθρία για την τουρκική πολιτική σκηνή. Τις τελευταίες ημέρες όσοι παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στην γείτονα χώρα έχουν επιδοθεί σε μια σειρά αναλύσεων, προσπαθώντας να αναδείξουν τα πραγματικά κίνητρα της συγκεκριμένης ενέργειας. Αναμφίβολα το εν λόγω συμβάν δεν συνιστά μία ασύμβατη εξέλιξη προς τις ιδεολογικές τάσεις και τις πολιτικές πρακτικές που κυριαρχούν πλέον στην τουρκική κοινωνία.    

Οι παραστάσεις οθωμανικού μεγαλείου, αισθητικά ενδιαφέρουσες ή όχι δεν έχει σημασία, στις οποίες επιδίδεται κατά καιρούς ο τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερτνογάν δεν αποτελούν γραφικές εκδηλώσεις για την πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας˙ τοιουτοτρόπως προσλαμβάνονται, μάλλον, από την μειοψηφία του τουρκικού λαού και, σίγουρα, από τη Δύση. Αναντίρρητα, ο Ταγίπ Ερντογάν από το 2002, όπου το ΑΚΡ (Κόμμα Ευημερίας και Ανάπτυξης) επικράτησε στις βουλευτικές εκλογές, σταδιακά επέβαλε την ατζέντα του, ανατρέποντας σταδιακά τις μέχρι τότε πανίσχυρες κεμαλικές δομές και καθοδηγώντας την χώρα του προς έναν κοινωνικά, συντηρητικό, και πολιτικά, αυταρχικό, μετασχηματισμό. Όλοι όσοι απλώς κατηγορούν για την αντιδυτική στροφή της Τουρκίας, το ΑΚΡ και τον Ερντογάν προσωπικά, μάλλον τους διαφεύγει, ή συνειδητά αποκρύπτουν, πως μέσω των διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων και δημοψηφισμάτων ο τουρκικός λαός πλειοψηφικά έχει συναινέσει στην εν λόγω μεταρρυθμιστική πολιτική.

Προς υπενθύμιση ημών στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (Νοέμβριος 2015) η τουρκική κοινωνία κατά το ήμισυ (49,49%) συγκατάνευσε στην συνέχιση της συντηρητικής στροφής της χώρας. Πιο συγκεκριμένα 23.6 εκατομμύρια τούρκων πολιτών συναίνεσαν στην υλοποίηση της ατζέντας του ΑΚΡ, την επιθυμία του Ερντογάν να συγκεντρώσει περισσότερες εξουσίες ως πρόεδρος και όλα όσα διαδραματίστηκαν κατά την προεκλογική περίοδο. Είναι γεγονός πως το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε των δύο εκλογικών αναμετρήσεων (Ιούνιος – Νοέμβριος 2015) ο τούρκος πρόεδρος ξεπέρασε τα όρια του θεσμικού του ρόλου κι ο λαός επιβράβευσε την πρακτική του.

Κανείς, πέραν του ιδίου του Αχμέτ Νταβούτογλου και του στενού του περιβάλλοντος, δεν γνωρίζει τις ακριβείς συνθήκες και τους προσωπικούς λόγους ή υπολογισμούς που τον οδήγησαν στην παραίτηση. Στο πολύ αξιόλογο, με επιστημονικούς όρους, έργο του Νταβούτογλου: «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες. Η επίδραση τα ισλαμικής και δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία» αναπτύσσεται η επιχειρηματολογία του σχετικά με την αναγκαιότητα ανάδυσης εναλλακτικών, του νεωτερικού υποδείγματος, κοσμοθεωρητικών σχημάτων, ένα εκ των οποίων είναι το Ισλάμ. Σε κάποιο, λοιπόν, σημείο του πονήματός του, ο νυν πρωθυπουργός αναλύει στην οντολογική θεμελίωση της πολιτικής ισχύος στην κουλτούρα των ισλαμικών κοινωνιών (σελ: 320). Οι αρχές της πολιτικής κουλτούρας που διαπνέουν τις αναφορές του Νταβούτογλου εκκινούν από θεοκρατικές – αντιφυσιοκρατικές αντιλήψεις (σελ: 191), νομιμοποιώντας την άσκηση της πολιτικής με όρους ισχύος στο εσωτερικό των ισλαμικών κοινωνιών. Η κοινωνικοπολιτική τάξη που συγκροτείται προϋποθέτει την συγκέντρωση των εξουσιών σ’ ένα άτομο (σελ:324) και προφανώς δεν δύναται να έχει δημοκρατικό χαρακτήρα. Ο παραιτηθής πρόεδρος του ΑΚΡ , επομένως, ένα πράγμα δεν δύναται να επικαλεστεί: ότι δεν αποτελούσε πιθανή εξέλιξη η διαρκής αξίωση συγκέντρωσης των εξουσιών από τον Ερντογάν. Γνώριζε, λοιπόν ο τούρκος πανεπιστημιακός πως ο αυταρχισμός του τούρκου προέδρου και συνοδοιπόρου του δεν εμφορείται μόνο από την προσωπική του φιλοδοξία αλλά συνιστά μια μάλλον αναπόδραστη πολιτική συνέπεια της κοινωνικής μεταρρύθμισης, όπως ο ίδιος περιέγραφε στα κείμενά του.

Η ισλαμική στροφή της τουρκικής κοινωνίας ουσιαστικά δημιούργησε τις συνθήκες αναστολής και εν συνεχεία αναστροφής του εκδημοκρατισμού της. Φυσικά, η προτέρα κεμαλική Τουρκία δεν συνιστούσε κάποιο πρότυπο δημοκρατίας, απλώς η φιλοδυτική της ρητορική και αντίστοιχη γεωπολιτική της «στέγαση» έσωζε τα προσχήματα για τα ευρωπαϊκά κράτη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αντιδυτική, πλέον, στάση και η επιδίωξη γεωπολιτικής χειραφέτησης της Αγκύρας, δημιουργεί αλγεινές εντυπώσεις στις δυτικές πρωτεύουσες, οι οποίες όμως εξακολουθούν να προσμένουν την αντίδραση της τουρκικής κοινωνίας, ώστε να επανέλθει η σημαντικότατη σύμμαχος στην προγενέστερη «κανονικότητα». Η δήλωση του Ταγίπ Ερντογάν απευθυνόμενος προς την Ευρώπη και την Δύση γενικότερα πως: «Εμείς θα ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο κι εσείς τον δικό σας», δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνειών, παράλληλα δεν αφαιρεί από την Τουρκία τη δυνατότητα να αποτελεί προνομιακό εταίρο της Δύσης. Ούτως ή άλλως η σχετική της αυτονόμηση σκοπό έχει να ενισχύσει τη θέση της, έτσι ώστε να διαπραγματεύεται με τη Δύση υπό ευνοϊκότερες προς αυτήν συνθήκες. ( βλ. «Στρατηγικό Βάθος»)

­­Όσον αφορά την χώρα μας κατ΄αρχήν οφείλει να εξέλθει της αφασικής ενδοσκόπησης, που συνίσταται στην αγωνιώδη προσπάθεια επιβίωσης της παρούσας συγκυβέρνησης και της ψυχολογικής της αναγκαιότητας να καταδείξει ότι δρα πολιτικά σε πλήρη σύμπνοια με τα ιδεολογικά της προτάγματα, και να πρωτοστατήσει στην ανάσχεση του τουρκικού αναθεωρητισμού. Ακόμη κι αυτοί που τις δύο τελευταίες δεκαετίες θεωρούσαν πως ο εκδημοκρατισμός της Τουρκίας θα επέλυε το πρόβλημα του αναθεωρητισμού της προς την Ελλάδα και την Κύπρο, θα αναζητούν, λογικά, νέα «στρατηγήματα». Η απροθυμία-αδιαφορία της τουρκικής κοινωνίας, πλειοψηφικά, να «εκδημοκρατιστεί» μπορεί να δημιουργεί ερμηνευτικά ελλείμματα στα θεωρητικά σχήματα όλων όσοι ομιλούσαν προσδιοριστικά, ως προς την πορεία της Τουρκίας, το προηγούμενο διάστημα, αποτυπώνει όμως μια αδιάψευστη πραγματικότητα ανατολικά της Χίου! Ειρήσθω εν παρόδω, υπέπεσε στην αντίληψη κάποιου έστω μία δήλωση αλληλεγγύης προς τον έλληνα αλιέα, από τις κατά τ’ άλλα υπερδραστήριες και λαλίστατες εγχώριες «συλλογικότητες», ο οποίος βιοποριζόταν αλιεύοντας, όταν απειλήθηκε με σύλληψη από το πλήρωμα  της τουρκικής ακταιωρού;

Κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν, πότε και πώς θα εκδημοκρατιστεί η γείτονα. Βεβαιωμένο γεγονός συνιστά πως ο νυν πρόεδρός της χρησιμοποίησε βασικά συστατικά των αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών, όπως κομματικό σύστημα, εκλογές και δημοψηφίσματα ως μέσα επιβολής της ατζέντας του. Όπως αποδείχθηκε η συγκεκριμένη πολιτική πρακτική αντανακλούσε και τις επιθυμίες ενός σημαντικότατου τμήματος της τουρκικής κοινωνίας. Η αξίωση του Ταγίπ Ερτογκάν να καταστεί και θεσμικά κυρίαρχος στο τουρκικό πολιτικό γίγνεσθαι τυπικά δρομολογήθηκε με την μεταπήδησή του από τον πρωθυπουργικό στον προεδρικό θώκο, προϋποθέτοντας και συνταγματική αναθεώρηση˙ ενδόμυχα η όλη διαδικασία έχει εκκινήσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια και οι τυχόν αμφισβητίες απλώς πρέπει να παρακαμφθούν!

Αναδημοσίευση από τη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ!