Blog

2016: ΤΟ ΕΤΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΠΗ
Το περασμένο έτος ήταν η χρονιά των πολιτικών επαναστάσεων. Το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου όπου πλειοψήφισε η απόφαση για την αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ και η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές την 9η Νοεμβρίου σηματοδοτούν δομικές αλλαγές στο διεθνές πολιτικό στερέωμα.

Ο σημειολογικός τους χαρακτήρας έγκειται στην απόρριψη των εγχώριων και διεθνών ελίτ, καθώς και των εκπροσώπων της καθεστηκυίας τάξης που αποτελούν τους κύριους εκφραστές της πολιτικής ορθότητας. Οι δύο αντισυστημικές αυτές επιλογές είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους υπό την έννοια ότι στρέφονται εναντίον της παγκοσμιοποίησης στις διάφορες εκφάνσεις της, όπως οι υπερεθνικοί οργανισμοί και οι διηπειρωτικές συμφωνίες, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύουν την αποτυχία της δημιουργίας μιας μετεθνικής συλλογικής ταυτότητας, την οποία οραματίζονταν τόσο ο οικουμενικός φιλελευθερισμός όσο και ο αριστερός διεθνισμός. Τα έθνη-κράτη αναδεικνύονται ξανά ως κυρίαρχος παράγοντας διαμόρφωσης παγκόσμιων εξελίξεων και ένα νέο εθνοκεντρικό σύστημα βρίσκεται υπό διαμόρφωση.

Οι προαναφερθείσες πολιτικές αλλαγές προκαλούν ισχυρότατους κραδασμούς στην ΕΕ που βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση έως τώρα. 

Η απόρριψη των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων στο δημοψήφισμα της Ιταλίας στις 4 Δεκεμβρίου αποτελεί το τρίτο σημαντικό γεγονός που ήρθε ως επιστέγασμα των όσων προηγήθηκαν σε ΗΒ και ΗΠΑ. Τα δύο δημοψηφίσματα είχαν ως κοινό παρονομαστή την άρνηση μεταβίβασης εξουσιών από τα κράτη σε υπερεθνικά όργανα, της απρόσωπης γραφειοκρατίας, των μη εκλεγμένων αξιωματούχων των Βρυξελλών και της επικυρίαρχης στην Ευρώπη Γερμανίας.

2017: ΟΙ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ
Η παρατεταμένη κρίση της ΕΕ, που διανύει τον έβδομο χρόνο της, είναι πολυεπίπεδη: κρίση τραπεζική, κρίση δημοσίου χρέους και πτώσης των επενδύσεων, κρίση ανθρωπιστική και μεταναστευτική-προσφυγική κρίση. Το υπερεθνικό μοντέλο που έχει επικρατήσει από το 1992 (Συνθήκη για την ΕΕ- Συνθήκη του Μάαστριχτ) και μετά (Συνθήκη της Νίκαιας και Συνθήκη της Λισαβόνας) έχει παρεκκλίνει από τις βασικές αξιακές αρχές της ευρωπαϊκής ιδέας και των στόχων των ιδρυτών της.

Έχοντας πια ελάχιστη λαϊκή νομιμοποίηση, οι διαλυτικές τάσεις που εκδηλώνονται στους κόλπους της θα ενταθούν στο τρέχον έτος, καθώς υπάρχουν τρεις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις.

Η πρώτη είναι στις 15 Μαρτίου στην Ολλανδία. Όλα δείχνουν ότι το Κόμμα για την Ελευθερία του Γκέρντ Βίλτερς θα αναδειχθεί πρώτο, έχοντας ως προμετωπίδα την αποχώρηση από το ευρώ και την ΕΕ. Παρόλο που ο σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης δεν είναι εύκολος, όλες οι υπόλοιπες δυνάμεις του κοινοβουλίου θα πρέπει να συμμαχήσουν ενάντια σε αυτήν την προοπτική. Η πρωτιά του Κόμματος για την Ελευθερία θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα για την ΕΕ, αφού η Ολλανδία ανήκει στο σκληρό πυρήνα της Ένωσης.

Οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία στις 23 Απριλίου και 17 Μαΐου θα είναι καθοριστικής σημασίας. Με υποτονική οικονομία, υψηλή ανεργία, έλλειψη ασφαλείας λόγω ισλαμικής τρομοκρατίας και της μεγάλης μουσουλμανικής κοινότητας που ελάχιστα έχει αφομοιωθεί, οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν την ηγεσία που θα αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά αυτά τα προβλήματα. Η Μαρί Λεπέν προηγείται σε όλες τις δημοσκοπήσεις και θα είναι οπωσδήποτε στον β’ γύρο. Υπό το βάρος των αποκαλύψεων για τον Φρανσουά Φιγιόν (‘‘Πενέλοπι-γκέιτ’’, το σκάνδαλο διορισμού της συζύγου του) το ενδεχόμενο η τελική αναμέτρηση να διεξαχθεί μεταξύ της Μαρί Λεπέν και του Εμμανουέλ Μακρόν μοιάζει το πιο πιθανό, γεγονός που θα ευνοήσει τους γάλλους εθνικιστές, αφού οι οπαδοί της συντηρητικής δεξιάς (και όχι μόνο) είναι πολύ αμφίβολο ότι θα συσπειρωθούν γύρω από τον κεντρώο υποψήφιο που ναι μεν προβάλλεται ως ανεξάρτητος, στην ουσία όμως έχει ταυτιστεί με την αποτυχημένη διακυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος την τελευταία πενταετία. Ο ίδιος είχε διατελέσει Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας και Υπουργός Οικονομικών και Βιομηχανίας υπό τον Φράνσουα Ολάντ και Μάνουελ Βάλς αντίστοιχα.

Αν το Εθνικό Μέτωπο τελικά νικήσει, τότε η κατάρρευση της ΕΕ θα είναι μη αναστρέψιμη διαδικασία, δεδομένο ότι ο γαλλογερμανικός άξονας συνεννόησης είναι απόλυτα απαραίτητος για το σημερινό  οικοδόμημα. Η επιστροφή στο φράγκο και η αποχώρηση από τη ΕΕ θα αποτελέσουν τις άμεσες προτεραιότητες της νέας εθνικιστικής κυβέρνησης.

Η επόμενη στη σειρά των σημαντικών πολιτικών αναμετρήσεων είναι οι ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία που θα διεξαχθούν στις 24 Σεπτεμβρίου. Η Άνγκελα Μέρκελ αισθητά αποδυναμωμένη από τις επιλογές της στο προσφυγικό, τις τρομοκρατικές επιθέσεις και τη φθορά της από τη μακρά παραμονή  στην καγκελαρία για τρεις συνεχόμενες θητείες (2005-2017), θα είναι υποψήφια για τέταρτη φορά στις δυσκολότερες εκλογές μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών. Με τον Μάρτιν Σούλτς στην ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, η πρωτιά των χριστιανοδημοκρατών κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Σε κάθε περίπτωση τα δύο παραδοσιακά πολιτικά κόμματα έχουν να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη δυναμική του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία και την ηγέτιδά της Φράουκε Πέτρι που επαγγέλλεται την αρχή του τέλους της εποχής Μέρκελ. Με τις δημοσκοπικές μετρήσεις να δίνουν έως και 15%, θα αποτελέσει την τρίτη συμπαγή πολιτική δύναμη, εκφράζοντας θέσεις που βρίσκονται πολύ κοντά στο Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας, δηλαδή το παραδοσιακό εθνικιστικό κίνημα.

Τέλος, μετά τη συντριπτική ήττα που υπέστη στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα του ο παραιτηθείς Πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, η Ιταλία έχει ήδη μπει σε προεκλογική περίοδο. Οι προσεχείς εκλογές, όποτε και αν γίνουν (ενδεχομένως εντός του καλοκαιριού), θα αναδείξουν νικητή το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο και ενισχυμένη τη Λίγκα του Βορρά του Μάριο Σαλβίνι των οποίων το πρόγραμμα ταυτίζεται αναφορικά με την έξοδο από την ευρωζώνη και και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή ή μη στην Ένωση. Η Ιταλία έχει μετατραπεί σε ιδιαίτερα ευρωσκεπτιστική χώρα ύστερα από έξι χρόνια σκληρής λιτότητας, αύξηση της ανεργίας, κατάρρευσης των τραπεζών και μετανάστευσης των νέων. Έχοντας την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην ευρωζώνη και την 13η παγκοσμίως, η αποχώρηση είτε από το ενιαίο νόμισμα είτε από μέλος της ΕΕ θα αποτελέσει καταλυτική εξέλιξη στην αποσύνθεση της γερμανικής Ευρώπης.

ΗΠΑ ΚΑΙ ΗΒ: ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ
Ενώ οι παραπάνω εκλογικές αναμετρήσεις θα είναι κρίσιμες για το μέλλον της Ευρώπης, η βρετανική αποχώρηση και η διακυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ είναι αυτές που ουσιαστικά αντιστρέψουν τον ρου της ιστορίας, συμβάλλοντας στην αποδόμηση της ΕΕ. Για μια ακόμη φορά οι δύο αυτές δυνάμεις του δυτικού κόσμου, καθορίζουν τις εξελίξεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.   

Η Ντόναλντ Τραμπ και η Τερέζα Μέι ανανεώνουν την ‘‘ειδική σχέση’’ (special relationship) με την οποία είναι συνδεδεμένες ΗΠΑ και ΗΒ από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε ένα νέο πλαίσιο με κοινή αναθεωρητική ατζέντα για συγκεκριμένες πτυχές στη σκάκιερα της διεθνούς πολιτικής.

Η αποχώρηση ενός τόσου σημαντικού κράτους-μέλους (έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη) σηματοδοτεί την υποχώρηση της διεύρυνσης και τη συρρίκνωση της πορείας για μια διαρκή εγγύτερη ένωση. Το βρετανικό κοινοβούλιο και η Βουλή των Κοινοτήτων υπερψήφισαν την ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της ΕΕ, ώστε να ξεκινήσουν και τυπικά οι διαπραγματεύσεις στις 31 Μαρτίου 2017. Όσοι πίστευαν ότι το Brexit θα παραμείνει γράμμα κενό, όχι μόνο διαψεύστηκαν, αλλά και όπως διαφαίνεται η επιλογή ενός hard Brexit (‘’σκληρής βρετανικής εξόδου’’) συγκεντρώνει τις πιο πολλές πιθανότητες, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Σε αυτήν την περίπτωση όπου θα απουσιάζει η ελεύθερη μετακίνηση προσώπων, η πρόσβαση στην κοινή αγορά και οι εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ χωρίς περιορισμούς, το ΗΒ θα κάνει τις δικές του διμερείς συμφωνίες στη βάση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Αποφασίζοντας να μην κάνει συμβιβασμούς με τις Βρυξέλλες, ώστε να μπορέσει να ελέγξει τα σύνορά του, οικοδομώντας ένα δικό του μοντέλο στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, θα αποτελέσει προηγούμενο για όσα ευρωπαϊκά κράτη θελήσουν να ανακτήσουν πλήρως την εθνική τους κυριαρχία.

Παράλληλα, η θεώρηση του Ντόναλντ Τραμπ ως προς το αμερικανικό συμφέρον και τις προτεραιότητες των ΗΠΑ, καθώς και το νέο διεθνές σύστημα που οραματίζεται, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ΕΕ που είναι ένας υπερεθνικός οργανισμός που προωθεί τις πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες, την ελεύθερη κυκλοφορία, τις περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και το διεθνές δίκαιο. Έχοντας εκφραστεί δημόσια ενάντια στη μορφή της σημερινής Ευρώπης (”Η ΕΕ είναι κατά βάση το όχημα για να υλοποιήσει τους σκοπούς της η Γερμανία’’, Times 15.01.17) έχει επιλέξει να έρθει σε μετωπική σύγκρουση. Για τον σκοπό αυτό στη θέση του νέου αμερικανού πρέσβη στην ΕΕ είναι ο Τέντ Μάλοχ ο οποίος εξέφρασε την πεποίθηση ότι εν αρχή η ευρωζώνη και η ΕΕ αργότερα θα διαλυθούν. Συγκεκριμένα δήλωσε στο BBC Radio 4 (25.01.17) ‘‘Το πρώτο πράγμα που θα έκανα το 2017 θα ήταν να σορτάρω το ευρώ, είναι ένα νόμισμα το οποίο δεν βρίσκεται απλά σε πτώση, αλλά έχει σοβαρό πρόβλημα και θα μπορούσε στην πραγματικότητα να καταρεύσει μέσα στους επόμενους 18 μήνες’’ και απαντώντας στην ερώτηση εάν βλέπει θετικά μια εμπορική συμφωνία με την ΕΕ είπε  ‘‘στο κοντινό μέλλον δεν θα υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση όπως την ξέρουμε σήμερα. Εμπορικές συμφωνίες ξεχωριστά με χώρες που σήμερα είναι μέλη μπορεί να γίνουν.’’ Μάλιστα δήλωσε ευθαρσώς ‘‘Είχα μια προηγούμενη καριέρα σε μια διπλωματική θέση όπου βοήθησα στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Οπότε ίσως υπάρχει μια άλλη ένωση που χρείαζεαται δουλειά σε αυτόν τον τομέα’’. Ο αμερικανός πρέσβης στης Βρυξέλλες θεωρείται persona non grata ύστερα από την προσπάθεια απόρριψης του διορισμού του από την αντιπρόεδρο της Κομισιόν Φεντερίκα Μογκερίνι.

Φανερά οι κανόνες της μεταπολεμικής διατλαντικής σχέσεις όπου οι ΗΠΑ και η Ευρώπη υπήρξαν επί δεκαετίες στενά συνδεδεμένες με ένα πλέγμα συμμαχιών και θεσμών αλλάζουν.

Η ΕΕ συμπιεζόμενη από τις δύο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ και Ρωσία) και με τα εθνικιστικά κόμματα να βρίσκονται προ των πυλών της εξουσίας, είναι αναγκασμένη να διεξάγει ταυτόχρονα έναν τριμέτωπο αγώνα, το αποτέλεσμα του οποίου δείχνει προδιαγεγραμμένο. Τα κέντρα εξουσίας και οι πολιτικές ελίτ της καθεστηκυίας ευρωπαϊκής τάξης δεν έχουν κατανοήσει ότι δεν είναι σε θέση να βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τις δύο υπερδυνάμεις. Το μέγεθός της είναι μικρό για αυτούς τους δύο.

Η ΕΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ

Ποια είναι όμως η Ένωση που οδεύει στη διάλυση; Πρόκειται για ένα αυταρχικό, αντιεθνικό και νεοταξικό οικοδόμημα που έχει δομικό δημοκρατικό έλλειμμα, αφού από τα επτά θεσμικά της όργανα μόλις το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγεται άμεσα χωρίς να μπορεί να δημιουργήσει νομοθεσία.

Θεμελιώδης αφετηρία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ήταν ο τερματισμός κάθε μορφής ηγεμονισμού και κηδεμονίας στις διακρατικές σχέσεις που γεννιέται από την άνιση ανάπτυξη και την έλλειψη της αρχής της ισοτιμίας. Η ΕΕ έχει όχι μόνο αποτύχει στην εκπλήρωση του σκοπού αυτού, αλλά βρίσκεται στο ακριβώς αντίθετο πλαίσιο. Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ο ηγεμονισμός του Βερολίνου και ο έλεγχος της νομισματικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα λειτουργούν ως διευθυντήρια κέντρα εξουσίας για την λήψη/επιβολή αποφάσεων με τη μορφή υψηλής εποπτείας στις άλλες χώρες. Η υπερεθνική Ευρώπη έχει στοχοποιήσει τις κυριαρχίες των λιγότερων ισχυρών κρατών, ενώ η ισχύς και η κυριαρχία των ηγεμονικών κρατών έχει μείνει ανέπαφη, ώστε να μπορούν να ασκούν διευθυντικό ρόλο. Ο γαλλογερμανικός άξονας συνεννόησης, πάνω στον οποίο εξελίχθηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αντικατέστησε η μονοκρατορία της Γερμανίας.

Η επικυρίαρχη στην Ευρώπη Γερμανία συντρίβει τη διαφορετικότητα και υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να συμμορφωθούν με τις επιλογές της, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένους θεσμούς και μηχανισμούς. Μέσω του γερμανικού κεφαλαίου και των γερμανικών ελίτ, θεωρεί αυτονόητο ότι πρέπει να επιβάλει το κοινωνικό-οικονομικό μοντέλο της, ακολουθώντας τη ρήση του Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ ‘‘ότι είναι λογικό, αυτό είναι αληθινό, και ότι είναι αληθινό, αυτό είναι λογικό’’. Επιβάλει όχι μόνο νέο-φιλελεύθερες πολιτικές, αλλά και πολιτικές αυταρχικά παρεμβατικές, με αυξημένη φορολογία, σκληρό δημοσιονομικό έλεγχο, μέτρα λιτότητας, περικοπές δικαιωμάτων δίχως τη δυνατότητα ελεύθερων διαπραγματεύσεων, έχοντας δημιουργήσει δραματικές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή.

H σημερινή Ευρώπη είναι ένας άρρωστος οργανισμός με συσσωρευμένα προβλήματα τα οποία αδυνατεί να επιλύσει. Το έλλειμμα δημοκρατίας, η αναποτελεσματικότητα στην επίτευξη στόχων, ο ηγεμονισμός, η μετανάστευση, το προσφυγικό, η ισλαμοποίηση, η τρομοκρατία, ο δημογραφικός μαρασμός, η φτώχεια και η ανεργία είναι τα σημαντικότερα. Αφού διέλυσε την κοινωνική πρόνοια, υπερχρέωσε τα κράτη, οδήγησε στο οικονομικό περιθώριο μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, αποδυνάμωσε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, οι απρόσωποι τεχνοκράτες και εθνικές ελίτ φαίνονται αποσυνδεδεμένες από τα ουσιαστικά ζητήματα των ευρωπαίων πολιτών.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ

Το δίπολο κέντρο-δεξια/κέντρο-αριστερα που εναλλάσεται στην εξουσία τα τελευταία 50 χρόνια κλήνει τον ιστορικο του κύκλο. Στη θέση του αναδύονται οι νέες πολιτικές δυνάμεις που προκαλώντας ένα φαινόμενο ντόμινο θα διαλύσει την ΕΕ. Αυτές δεν είναι άλλες απο τα πατριωτικά και εθνικιστικά κόμματα που βρίσκονται στην πρωτοπορία του ευρωσκεπτικισμού και επαγγέλονται μια διαφορετική Ευρώπη, που συγκροτούν έναν διακριτό ιδεολογικό πόλο, μια με ξεχωριστή ιδεολογία που έχει συγκεκριμένη θεώρηση για το ποία Ευρώπη μπορεί να υπάρξει. Πρόκεται για την Ευρώπη των Εθνών.

Η Ευρώπη των Εθνών είναι η πολιτική έκφραση του ιδεολογικού πατριωτισμού και εθνικισμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Με αφετηρία  το πνευματικό κίνημα του Ρομαντισμού, που βρίσκεται στον αντίποδα του ορθολογισμού και του υλισμού, έχει τρείς βασικές αρχές. α) τη διαφύλαξη του εθνικού χαρακτήρα των κοινωνιών και το δικαιωμά τους να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα, β) την υπεράσπιση των εθνικών πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη, γ) το δικαιώμα της ελευθερίας των εθνών-κρατών  να εφαρμόζουν από μόνα τους πολιτικές που να ρυθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων που τα κατοικούν. Οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν κοινές πολιτισμικές ρίζες. Ως υπερασπιστές της εθνικής ταυτότητας και του εθνικού πολιτισμού χρειάζεται μία Ευρώπη η οποία πρωτίστως θα σέβεται την  ελευθερία των εθνών-κρατών.
Η πολιτική θεώρηση της Ευρώπης των Εθνών θεμελιώνεται ιδεολογικά στη σχολή σκέψης του Πολιτικού Ρεαλισμού στην επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων. Βασική πρόταση του ρεαλιστικού παραδείγματος είναι ότι η πηγή των ηθικών αξιών, κυριαρχίας και κανόνων είναι το έθνος-κράτος. Η κυριότερη αιτία συγκρούσεων και αστάθειας είναι η άνιση ανάπτυξη, τα διλήμματα ασφαλείας και ο ηγεμονισμός. Ο Πολιτικός Ρεαλισμός αντιβαίνει στον Πολιτικό Ιδεαλισμό που πρεσβεύει ότι το σύστημα δύναται να σταθεροποιηθεί με θεσμούς ελεγχόμενους από ισχυρά κράτη στη βάση αγγλοαμερικάνικων ηθικών αξιών και διοικητικών προσεγγίσεων.
Στο πεδίο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ο Πολιτικός Ρεαλισμός εκφράζεται με τη διακυβερνητική προσέγγιση. Αυτό το ρεύμα σκέψης επιδιώκει ένα διακρατικό συνεργατικό σύστημα στο οποίο το έθνος-κράτος παραμένει ανέπαφο και είναι ο υπέρτατος χώρος άσκησης της λαϊκής κυριαρχίας. Στη βάση αυτή γίνεται προσπάθεια συνεννόησης των αντιπροσώπων των εθνών-κρατών, δηλαδή των κυβερνήσεων ώστε να διαμορφωθούν κοινοί θεσμοί αποφάσεων και αν αυτό είναι εφικτό και ελέγξιμο κοινοί θεσμοί.
Οι κυριότερες θέσεις των υποστηρικτών του διακυβερνητικού μοντέλου της Ευρώπης συνοψίζονται ως εξής:

α) Η σημαντικότερη μεταβλητή είναι η Ευρώπη των Πατρίδων
β) Η λαϊκή κυριαρχία σε όλα τα θέματα ασκείται στο εθνικό επίπεδο και οι αποφάσεις λαμβάνονται όμοφωνα και συναινετικά. Οι θεσμοί είναι αμιγώς διακυβερνητικοί, ενώ σε ‘‘ενωσιακό’’ επίπεδο θεσμοθετούνται εκτελεστικά όργανα τα οποία όμως είναι εντολοδόχοι και όχι εντολείς
γ) Η προσέγγιση προϋποθέτει δράση και συνεργασία στην υψηλή πολιτική. Αυτό σημαίνει επίσης αμυντική και διπλωματική αλληλεγγύη
δ) Το πρόβλημα της άνισης ανάπτυξης και του ηγεμονισμού αντιμετωπίζεται με οικονομική αλληλεγγύη
ε) Κανένας δεν πρέπει να πειραματιστεί με την εθνική ταυτότητα και την εθνική συνείδηση των πολιτών των κρατών-μελών
στ) Κριτήριο λειτουργίας της κοινότητας πρέπει είναι το εθνικό συμφέρον

Ο κυριότερος εκφραστής και θεωρητικός των διακυβερνητικού μοντέλου ήταν ο Γάλλος ηγέτης Σαρλ ντε Γκωλ ο οποίος διετέλεσε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας από το 1958 εως το 1969. Η θητεία του συνέπεσε τη χρονική περίοδο κατά την οποία γίνονταν σημαντικές διεργασίες σχετικά με τα πρώτα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στόχος ήταν να αποφευχθούν ανταγωνισμοί και ηγεμονισμοί που οι ευρωπαϊκοί λαοί βίωσαν με τους δύο αδελφοκτόνους πολέμους στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Ο Σαρλ ντε Γκωλ μίλησε για την Ευρώπη των Πατρίδων.

Η ιδέα για την Ευρώπη των Πατρίδων  εκφράζει πρωτίστως τις έννοιες του εθνικισμού-πατριωτισμού και της εθνικής ανεξαρτησίας που αντιβαίνουν όμως στον σοβινιστικό εθνικισμό που πρεσβεύει το αίσθημα της ανωτερότητας απέναντι στους άλλους λαούς. Ο σοβινιστικός εθνικισμός είναι η άρνηση της ιδέας της εθνικής ανεξαρτησίας, επειδή καταλήγει να μην αναγνωρίζει στις άλλες κρατικές οντότητες το δικαίωμα αυτονομίας και ανεξαρτησίας.Ταυτόχρονα αποκηρύσσει την υπερεθνικότητα ή καθε άλλης μορφής διεθνισμού και προτάσει μια πλουραλιστική διακυβερνητική δομή. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του γάλλου ηγέτη: ‘‘Για να οικοδομήσεις  κάτι που θα κρατήσει επιβάλλεται  να έχει ως θεμέλιο τις πραγματικότητες. Ε, λοιπόν αυτές οι πραγματικότητες (στην Ευρώπη) είναι εθνικές…(Η Ευρώπη) δεν μπορεί να οικοδομηθεί από μερικούς αεροπαγίτες, τεχνοκράτες, απάτριδες και ανεύθυνους’’.

Η θεσμική και πολιτική οργάνωση του ευρωπαϊκού χώρου σε ένα ένα πλουραλιστικό σύστημα συνεργαζόμενων κρατών περιλαμβάνει και τα έθνη-κράτη της Ανατολικής Ευρώπης μαζί με τη Ρωσία. Όπως το έθεσε ο Σαρλ ντε Γκωλ ‘‘Στόχος της Γαλλίας είναι η Ένωση ολόκληρης της Ευρώπης, του δυτικού τμήματος, του κέντρου της και του ανατολικού τμήματος της, με πρακτικά μέτρα, με ύφεση, με εγκάρδια συνενόηση και συνεργασία στα οποία είμαστε ειλικρίνα προσυλωμένοι’’, για να συμπληρώσει ‘‘Η Ευρώπη πρέπει να ενωθεί από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια’’.

Αυτός ο τρόπος σκέψης απορίπτει κάθε μορφή ηγεμονισμού και κηδεμονίας. Η παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη μέσω της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) δεν περιορίστηκε μόνο σε αμυντικό ρόλο, αλλά εμπόδισε την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ταυτότητας λόγω της επικράτισης του Ατλαντισμού. Αντίθετα, το διακυβερνητικό σύστημα θεωρεί απαραίτητη τη συνεργασία μεταξύ των κρατών στους τομείς της άμυνας, ασφάλειας και διπλωματίας και όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο με τη μορφή του ‘‘οικονομικού κοινοτισμού’’.

Η Ευρώπη των Εθνών πιστεύει ότι οποιαδήποτε μορφή ενοποίησης/ολοκλήρωσης είναι εφικτή με εθελούσιο και συνεργατικό τρόπο σε καθαρά διακυβερνητικό πλαίσιο, η οποία θα διατηρεί απαρέκλητα την αρχή της άσκησης της λαϊκής κυριαρχίας σε εθνικό επίπεδο. Η συγκεκριμένη ιδέα για την Ευρώπη, όπως αναλύθηκε, αντιτίθεται στους υπερεθνικούς θεσμούς και στη φεντεραλιστική θεώρηση που εντάσσονται στην ιδεαλιστική-φιλελεύθερη σχολή σκέψης. Η τελευταία εκφράστηκε με τέσσερεις προσεγγίσεις (λειτουργιστές, νέο-λειτουργιστές, φεντεραλιστές και νέο-φιλελεύυεροι) οι οποίες αναζητούν τρόπους υπέρβασης της κρατικής κυριαρχίας.

Τα κόμματα που τοποθετούνται στον χώρο του ιδελογικού πατριωτισμού, παρ’ όλο που έχουν επιμέρους διαφοροποιήσεις για συγκεκριμένα ζητήματα από χώρα σε χώρα, παρουσιάζουν κοινούς προγραμματικούς στόχους για την ΕΕ οι οποίοι συνοψίζονται ως εξής:

– Κατάργηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ και επιστροφή στο εθνικό νόμισμα για τα κράτη εντός της ευρωζώνης
– Κατάργηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της θέσης του Προέδρου της ΕΕ
– Ουσιαστική αναβάθμιση των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ώστε να ψηφίζει και να ανακαλεί σχέδια νόμων μη αιρετών οργάνων
– Πρόθυμη και ενεργή συνεργασία σε άμυνα, ασφάλεια και διπλωματία με μοναδικό γνώμονα τα συμφέροντα της Ευρώπης που θα είναι απεξαρτημένη από τον Αντλατισμό και οποιαδήποτε άλλη μορφής εξωτερικής ηγεμονίας
– Η εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας να γίνεται σε εθελούσια βάση από όσες χώρες-μέλη το επιθυμούν σε τομείς χαμηλής πολιτικής που δεν θα αγγίζει το σκληρό πυρήνα των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων
– Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης να παραμήνει σε αμιγώς διακυβερνητικά πλαίσια μεταξύ ανεξαρτήτων και ισότιμων κρατών
– Δημοψηφίσματα για όλα τα σημαντικά θέματα

Το παραπάνω προγραμματικό πλαίσιο έχει πια ριζοσπαστικοποιηθεί, αφού οι πολιτικές δυνάμεις που το εκφράζουν δεν επιζητούν μόνο αλλαγές και μεταρρυθμίσεις εντός του υπάρχοντος πλαισίου της ΕΕ, αλλά την αποδόμηση της με την αποχώρηση των κρατών-μελών από αυτήν.

Η ΝΕΑ ΕΥΡΏΠΗ ΠΟΥ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ

Η νέα-Ευρώπη, διάδοχος της σημερινής κατάστασης, θα αποτελεί μια Ευρώπη ανανεωμένων διεκδικητικών εθνών-κρατών, αντί μίας ασύνδετης, αναποτελεσματικής και αντιλαϊκής ΕΕ. Με μεγαλύτερη εθνική αυτονομία στην κοινωνική, οικονομική και εξωτερική πολιτική ώστε να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και προκλήσεις που η ΕΕ έχει δείξει ανίκανη να διαχειριστεί αποτελεσματικά. Ο εθνικισμός έχει το είδος του ισχυρού και λαϊκού συνδέσμου που μπορεί να κινητοποιήσει τους ευρωπαίους πολίτες να επανεξοπλιστούν έναντι των μεγάλων απειλών που έχουν ανακύψει. Ακριβώς όπως κάτι το υπερεθνικό δεν εγγυάται την αρμονία, η εθνική κυριαρχία δεν προϋποθέτει την εχθρότητα μεταξύ των εθνών.

Σε μια Ευρώπη με ανανεώμενα έθνη-κράτη, οι χώρες θα συνεχίζουν να σχηματίζουν συμμαχίες με βάση τα κοινά συμφέροντα και τις ανησυχίες για την ασφάλεια, αγκαλιάζοντας τον γεωπολιτικό πλουραλισμό και εγκαταλείποντας τη φαντασία της ηπειρωτικής ενότητας.

Η ΕΕ φιλοδοξούσε να ξεπεράσει τα έθνη-κράτη πιστεύοντας ότι η δημιουργία μιας κοινής αγοράς, ενός κοινού νομίσματος και μιας κοινής ταυτότητας θα αποδυνάμωνε την εθνική κυριαρχία από πάνω προς τα κάτω. Το στοίχημα κατά της εθνικής κυριαρχίας απέτυχε. Μετά το τέλος του κομμουνισμού, είναι σειρά να δοθεί τέλος σε ένα άλλο είδος διεθνισμού: τον φιλελεύθερο οικουμενισμό.
                                    
Πέτρος Τασιός
Είναι απόφοιτος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου και έχει μεταπτυχιακό τίτλο στο Ναυτιλιακό Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας, Κάρτντιφ.
Υπήρξε ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και οι αναλύσεις του δημοσιεύονται κυρίως στα περιοδικά  ‘Αμυνα και Διπλωματία  καθώς και στη Στρατηγική. 
Από το 2007 ζει και εργάζεται στο Πριγκιπάτο του Μονακό.