Blog

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΟΥ Π. ΦΟΥΡΑΚΗ
Κυρίες και Κύριοι
Έχω την ιδιαίτερη χαρά να είμαι ένας εκ των παρουσιαστών του εξαιρετικού βιβλίου του Κου Παναγιώτη Φουράκη με τον τίτλο «Μέγα γαρ το της Θαλάσσης Κράτος. Η Ναυτική Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», σε μία εξ’ ίσου εξαιρετική έκδοση πολυτελείας των εκδόσεων Σμυρνιωτάκη. Πριν όμως αναφερθώστα κύρια σημεία προσοχής του βιβλίου που εκτιμώ ότι θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στην ελληνική βιβλιογραφία, θα μου επιτρέψετε να ανοίξω μία παρένθεση αφιερωμένη στον μεγάλο ιστορικό πρόγονό μας τον Θουκυδίδη, ως ελάχιστο φόρο τιμής στην μεγαλοφυία του αλλά και εν γένει στον αξεπέραστο παγκοσμίως αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Όταν τα περισσότερα βιβλία θεωρούνται παρωχημένα μετά την παρέλευση μερικών ετών, προξενεί έκπληξη η διαχρονικότητα, η επικαιρότητα και η φρεσκάδα του μοναδικού έργου του Θουκυδίδου ο οποίος περιγράφει τον τριακονταετή Πελοποννησιακό Πόλεμο πριν από 2.500 περίπου χιλιάδες χρόνια.Κύριο λόγο αποτελεί το γεγονός ότι ενώ η τεχνολογία και τα μέσα μεταβάλλονται, η ανθρώπινη φύση, σκέψη, οργάνωση και συμπεριφορά παραμένει κατά βάση αναλλοίωτη. Δεν είναι τυχαίο ότι η ξενόγλωσση βιβλιογραφία βρίθει αναφορών και εργασιών στον Θουκυδίδη ο οποίος διδάσκεται στα πλέον έγκυρα ξένα Πανεπιστήμια πολιτικής, στρατηγικής, διπλωματικής και στρατιωτικής κατευθύνσεως. Σε ότι αφορά την χώρα μας υπάρχει δυστυχώς λίαν περιορισμένη αξιόλογη βιβλιογραφία του Πελοποννησιακού Πολέμου,ο οποίος ευτυχώςδιδάσκεταικατά τα τελευταία έτη σε ανώτατα Ιδρύματα, έστω και ως εισαγόμενη μίμηση των πρακτικών του εξωτερικού.
Ο Θουκυδίδης ως ιδρυτής της σχολής του ρεαλισμού έθεσε όλα τα θεμέλια επάνω στα οποία οι μετέπειτα ρεαλιστές, έως και τις μέρες μας, προσπάθησαν να κωδικοποιήσουν επιστημονικά τις αξιόλογες μεν θεωρίες τους οι οποίες όμως δεν προσέθεσαν ουσιαστικά κάτι πρωτόγνωρο.
Στον Θουκυδίδη ανακαλύπτει κανείς την ουσία του σημερινού διεθνούς συστήματος. Τα πάντα εντοπίζονται και αναλύονται στο έργο του. Τααίτια των πολέμων όπως το άναρχο διεθνές σύστημα, η άνιση ανάπτυξη των κρατών και το δίλημμα ασφαλείας τους, η υπεροχή των Εθνικών Συμφερόντων έναντι της ηθικής και του Διεθνούς Δικαίου, η σύνδεση της εθνικής ισχύος και του πολέμου με τον πλούτο, την οικονομία και την ευημερία, η ισορροπία ισχύος, η διπλωματία, οι συμμαχίες που μετατρέπονται σε ηγεμονίες ο ρόλος των συμμάχων και η εξωτερική εξισορρόπηση, η φύση και ο ανταγωνισμός χερσαίων και ναυτικών δυνάμεων, η σύγκριση της Δημοκρατίας με την Ολιγαρχία, η Εθνική Στρατηγική, η Στρατιωτική Στρατηγική και οι ολέθριες συνέπειες λανθασμένων στρατηγικών επιλογών, οι ναυτικές καιδιακλαδικές επιχειρήσεις,οι τακτικές αντιμαχομένων στρατιωτικών δυνάμεων, ο προληπτικός πόλεμος, οι δυσχέρειες  τερματισμού ενός πολέμου, η εξωτερική και εσωτερική νομιμοποίηση, η ένταση και τα πάθη του εμφυλίου πολέμου, οι πραγματικοί ηγέτες και οι επικίνδυνοι ιδιοτελείς δημαγωγοί, το πρόβλημα και η διαδικασία λήψεως αποφάσεων, η αξία της στρατιωτικής ισχύος, των θαλασσίων γραμμών επικοινωνιών και η υπεροχή της θαλασσίας ισχύος έναντι του χερσαίου γεωστρατηγικού προσανατολισμού, καθώς και πολλοί ακόμη παράγοντες που διέπουν τόσο τις διακρατικές σχέσεις, όσο και τα εσωτερικά κρατικά θέματα. Το έργο του Θουκυδίδουαποτελεί ανεξάντλητη πηγή που προσφέρεται για έρευνα,για έμπνευση καιγια απόκτηση πολιτικής, διπλωματικής και στρατιωτικής εμπειρίας.
Ο Κος Π. Φουράκης προσεγγίζει το έργο του Θουκυδίδου εστιάζοντας την προσοχή του στην ναυτική πλευρά του Πελοποννησιακού Πολέμου, ορμώμενος από την θεμελιώδη παρατήρηση ότι ο χαρακτήρας του μακροχρόνιου αυτού πολέμου είναι κυρίως ναυτικός. Για την θάλασσα και από την θάλασσα άρχισαν όλα και στην θάλασσα κρίθηκε η τελική έκβαση. Το έργο του Κου Φουράκη στηρίχθηκε στο έργο του Θουκυδίδου και την μετάφραση αυτού από τον Ελ. Βενιζέλο, στα «Ελληνικά» του Ξενοφώντος, στον Διόδωρο τον Σικελιώτη και τον Πλούταρχο, καθώς και στην σύγχρονη έρευνα καταξιωμένων ερευνητών και συγγραφέων ξένων και Ελλήνων.
Προσωπικά πιστεύω ότι το βιβλίο που παρουσιάζεται απόψε εμπεριέχει την συνταγή της επιτυχίας, αφού ο Κος Φουράκης κατόρθωσε να μας δώσει ένα προσιτό στους πάντες ζωντανό κείμενο του οποίου οι γλαφυρές και λεπτομερείς περιγραφές, συμπληρωμένες με 100 περίπου έγχρωμους επεξηγηματικούς χάρτες, θα κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών, δίχως ταυτόχρονα το βιβλίο να απολέσει τον επιστημονικό του χαρακτήρα και δίχως εκπτώσεις στην προσεκτική και μεθοδική ανάλυση, τονστοχασμό, ταεκτεταμένα σχόλια, τις παραπομπές, την ορθολογικήκριτική και τα σχετικά συμπεράσματα.
Το βιβλίο του Φουράκη ακολουθεί την σειρά των γεγονότων, χωρισμένων στη ιδιαίτερα σημαντική φάση  του ΑρχιδάμειουΠολέμου (431 – 421), τις απαραίτητες αναφορές στην περίοδο της Συνθήκης του Νικία (421 – 415), στην Σικελική ναυτική Εκστρατεία των Αθηναίων (415 – 413), η οποία δεσπόζει στο έργο του και τέλος στην καθοριστική τελική φάση του Ιωνικού Πολέμου (413 – 404).
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης θα γνωρίσει από πολύ κοντά τους δύο ισχυρούς πόλους της Ελλάδος, την Αθήνα και την Σπάρτη, την Δηλιακή και Πελοποννησιακή συμμαχία αντίστοιχα καθώς και τον μεταξύ τους συσχετισμό ισχύος.Θα αντιληφθεί την διαφορά του χερσαίου και θαλάσσιου γεωστρατηγικού προσανατολισμού καθώς και τις επιπτώσεις τους στον πολιτικό, κοινωνικόκαι πολιτισμικό βίο. Θα εκτιμήσει το σοβαρό δίλημμα λήψεως αποφάσεως για την έναρξη ενός πολέμου και την επίδραση των συμμάχων στις σχετικές αποφάσεις.
Ο αναγνώστης θα παρακολουθήσει την ψυχρή ρεαλιστική στρατηγική ανάλυση του συνετού Σπαρτιάτη Βασιλέως Αρχιδάμου και την συναισθηματική φιλοπόλεμη προσέγγιση του Εφόρου Σθενελαϊδα, η οποία όμως τελικά πείθει τους Σπαρτιάτες. Θα αντιληφθεί το κύρος και την αξιοπιστία που απαιτείται να έχει ένας ηγέτης όπως ο Περικλής, προκειμένου να πείσει τον λαό για την εφαρμογή μίας ιδιαίτερα δυσάρεστης και επίπονης στρατηγικής, προσαρμοσμένης όμως στα δεδομένα της ναυτικής ισχύος των Αθηνών καθώς και στον χαρακτήρα του πολέμου, σε αντίθεση με την μονοδιάστατη χερσαία σπαρτιατική στρατηγική της λεηλασίας της Αττικής.
Ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πως ότι δεν καταφέρνει η Σπάρτη κατά των Αθηνών επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό από τον αστάθμητο παράγοντα ενός πολυετούς καταστροφικού Λοιμού (430 – 427). Καθώς τα γεγονότα ξετυλίγονται τα σχόλια του Κου Φουράκη μας αποκαλύπτουν τον σπουδαίο Αθηναίο Ναύαρχο Φορμίωναο οποίος περικυκλώνει ασφυκτικά την Πελοπόννησο με την κατάληψη της Ναυπάκτου, ελέγχοντας έτσι καιτην έξοδο του Στόλου των Κορινθίων, συμμάχων των Σπαρτιατών, ενώ δίδει μαθήματα τακτικής και ναυτοσύνης κατανικώντας τους υπέρτερους αριθμητικά αντιπάλους του στις ναυμαχίες των Πατρών και της Ναυπάκτου.Ο Κος Φουράκης περιγράφει και σχολιάζει εκτενώς την κορύφωση της ναυτικής υπεροχής των Αθηναίων στην Σφακτηρία της Πύλου, το 425, με την συντριπτική ήττα των Σπαρτιατών, χάρις στην στρατηγική σκέψη και το θάρρος του Στρατηγού Δημοσθένους καθώς και την ορμή του Κλέωνος. Ταυτόχρονα όμως διαπιστώνεται πόσο εύκολο είναι να χαθούν μεγάλες ευκαιρίες ευνοϊκού τερματισμού ενός αιματηρού πολέμου όταν δεν επικρατεί η φρόνηση. Σε κάθε περίπτωση η ευνοϊκή για τους Αθηναίους Συνθήκη ειρήνης του Νικία το 421 πιστώνεται στην στρατηγική του Περικλέους.

Ορθά ο Κος Φουράκηςαφιερώνει ιδιαίτερο κεφάλαιο στον διάλογο Αθηναίων και Μηλίων το 416, αφού αυτός αποτελεί τον διαχρονικό πυρήνα των διεθνών σχέσεων και καταδεικνύει ότι η ισχύς υπερτερεί του δικαίου και της ηθικής. Έκτοτε ο Θουκυδίδης δικαιώνεται διαχρονικά παρά τις περί του αντιθέτου κορώνες των εθελοτυφλούντων.
Η ναυτική εκστρατεία στην Σικελία,  από το 415 έως το 413, αποτελεί το απόγειο της προς Δυσμάς επεκτάσεως της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στην οποία ο Κος Φουράκης αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου του, λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει όχι μόνο για την τελική έκβαση του πολέμου αλλά και για κάθε επί μέρους τομέα ολόκληρου του φάσματος των διακρατικών σχέσεων και των ενόπλων συγκρούσεων.
Η εξιστόρηση του Θουκυδίδου σε συνδυασμό με τις σχετικές αναλύσεις και τα πυκνά διεισδυτικά σχόλια του Κου Φουράκη, ζωντανεύουν στον αναγνώστη  τις δραματικές συνθήκες υπό τις οποίες ο χαρισματικός αλλά δημαγωγός και ιδιοτελής Αλκιβιάδης πείθει τους Αθηναίους για την σκοπιμότητα της εκστρατείας παρά τα πολλαπλά ανοικτά μέτωπα, παρά τις περί του αντιθέτου προσπάθειες του Νικία και ασφαλώς κατά πλήρη απόκλιση από την αρχική στρατηγική του Περικλέους. Θα μεταφερθεί παράλληλα ο αναγνώστης στις Συρακούσες όπου τα καθησυχαστικά επιχειρήματα του Αθηναγόρα συγκρούονται με  την αγωνία του Ερμοκράτη όπως συνεγείρει με πολιτικά και στρατιωτικά επιχειρήματα τους συμπολίτες του και όπωςσυσστρατεύσει όλες τις πόλεις της Σικελίας προ της επερχομένης τεράστιας στρατιωτικής δυνάμεως των Αθηναίων.
Θα μεταφερθεί ακόμη ο αναγνώστης στο Ρήγιο της Ιταλίας και θα ακούσει τους Αθηναίους Στρατηγούς Νικία, Αλκιβιάδη και Λάμαχο να αναπτύσσουν διαφορετικές στρατηγικές στρατιωτικής δράσεως στην Σικελία. Θα επιβιβασθεί μαζί με τον Αλκιβιάδη στο πλοίο που θα τον μετέφερε πίσω στην Αθήνα για να δικασθεί και θα αποδράσει μαζί του στην Σπάρτη για να τον δει να προδίδει τα μυστικά της πατρίδος του και να προτείνει στους Σπαρτιάτες σχέδια καταστροφής των συμπατριωτών του. Θα γίνει ο αναγνώστης ζωντανός μάρτυρας μεγάλων ναυμαχιών και χερσαίων συγκρούσεων, με ενισχύσεις που αλλάζουν τα δεδομένα, με εκατέρωθεν νέες τακτικές και με την εμπλοκή εκατοντάδων πλοίων και δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών και πληρωμάτων. Θα εκτιμήσει την έξυπνη αλλά και τολμηρή στρατηγική του Σπαρτιάτη Γύλιππου που έσπευσε σε βοήθεια των Συρακουσίων. Ο αναγνώστης θα νοιώσει στο τέλος το δράμα της πρωτοφανούς αθηναϊκής καταστροφής 216 τριήρεων και 50.000 ικανών ανδρών, καθώς και της αφρόκρεμας της πολιτικής και στρατιωτικής τους ηγεσίας.
Ο Κος Φουράκης πραγματεύεται αριστοτεχνικά και την τελευταία περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου από το 413 έως το 404, παραθέτοντας τις κύριες ιστορικές αναφορές του Θουκυδίδου, του Ξενοφώντος, του Πλουτάρχου, του Διοδώρου, σχολιάζονταςεύστοχα αλλά και με διεισδυτικό πνεύμα τα γεγονότα. Είναι η φάση στην οποία ο αναγνώστης θα ζήσει ανατροπές πολιτικών καταστάσεων, μαζικές αποστασίες συμμάχων και σκληρές αντιδράσεις των Αθηναίων. Θα δει τους Σπαρτιάτες να συνειδητοποιούν ότι μόνο η ναυτική ισχύς θα καταβάλει την Αθήνα και στην προσπάθειά τους να καταστούν ναυτική δύναμη δεν θα διστάσουν να λάβουν διαρκή και γενναία περσική χρηματοδότηση, έναντι ανταλλαγμάτων. Θα ζήσει την αγωνία της Αθήνας η οποία προσπαθεί να συνέλθει από το αποτέλεσμα της Σικελικής εκστρατείας ενώ ο εφοδιασμός της καθίσταται δυσχερής λόγω της διαρκούς πλέον στρατιωτικής σπαρτιατικής παρουσίας στην Αττική. Για άλλη μία φορά θα συναντήσει τον χαρισματικό αλλά και τυχοδιώκτη Αλκιβιάδη να προσφέρει υπηρεσίες άλλοτε στους Πέρσες, και άλλοτεστους ολιγαρχικούς ήστους δημοκρατικούς Αθηναίους. Θα δει την ναυτική Αθήνα να αναγεννάται από τις στάκτες της και να νικά κατά κράτος τους Λακεδαιμονίους σε μεγάλες ναυμαχίες όπως αυτές στο Κυνός Σήμα (411), την Άβυδο, την Κύζικο (410)και τις Αργινούσες (406) και εν τούτοις να χάνει πολιτικά για μία ακόμη φορά τις ευκαιρίες μίας ευνοϊκής ειρήνης. Το οριστικό τέλος του πολέμου επέρχεται στην θάλασσα το 405 με την μεγάλη νίκη του σπαρτιάτη Λύσσανδρου στους Αιγός Ποταμούς.
Το διαχρονικής αξίας ρητό του Θουκυδίδου «μέγα γαρ το της θαλάσσης κράτος» δένει απόλυτα με την όχι τυχαία επιλογή του Κου Φουράκη να αναδείξει την ναυτική και δεσπόζουσααυτή πτυχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το διαχρονικό δίδαγμα το οποίο άλλα κράτη κατενόησαν, αφομοίωσαν και εφήρμοσαν φαίνεται ότι δεν είναι απόλυτα κατανοητό από τις σημερινές πολιτικές μας ηγεσίες.
Ζούμε σήμερα σε ζοφερή εποχή πολλαπλής κρίσεως όπου ενώ τα κομματικά αναπτυξιακά προγράμματα είναι επιεικώς ομιχλώδη και αόριστα, η παράδοση, τα δεδομένα και κυρίως η γεωγραφία κραυγάζουν ότι η εθνική ανάπτυξη θα πρέπει να έχει ως κορμό της την θαλάσσια δραστηριοποίηση. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι το κράτος δεν θα βλέπει την ναυτιλία, την κατοχή σκαφών και την θαλάσσια ενασχόληση εν γένειαπλώς ως «μεγάλο πλούτο» προς φορολόγηση αλλά ως συνεργάτη ο οποίος θα διασφαλίσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεων εργασίας καθώς και επενδύσεις οι οποίες θα αναζωογονήσουν κυρίως τις φθίνουσες παραμεθόριες νησιωτικές περιοχές.
Ζούμε σε μία εποχή στην οποία η Ελλάς, ο υποτιθέμενος δηλαδή θεματοφύλακας της ομορφότερης και σοφότερης γλώσσας του κόσμου, θεωρεί ότι  τα αρχαία ελληνικά αποτελούν νεκρή γλώσσα, ενώ δεν διδάσκεται επαρκώς ο Θουκυδίδης και αφαιρείται από την παιδεία μας ο «Επιτάφιος» του Περικλέους, ο αιώνιος δηλαδή ύμνος στην Δημοκρατία.
Ζούμε τέλος σε μία Ελλάδα όπου τα κόμματα εξουσίας γνωρίζοντας τομέγεθος της τουρκικής απειλής, διαγκωνίζονται για το ποιο θα κόψει περισσότερα κονδύλια από τις Ένοπλες Δυνάμεις, οι οποίες άλλωστε είναι «αντιπαραγωγικές» και «αναγκαίο κακό», σύμφωνα με ιδεοληπτικά, ημιμαθή «μεγαλοσχήμονα» πολιτικά στελέχη. Εξ’ άλλου κάποια κυβερνητικά στελέχη, κατά δήλωσή τους, δεν θα ενοχληθούν εάν ξημερωθούμε με μερικά νησιά λιγότερα.
Δυστυχώς μόνο πολιτικές ηγέτες σαν τον Ελ. Βενιζέλο που κατέχουν και μεταφράζουν ολόκληρο το έργο του Θουκυδίδου, διαθέτουν γεωπολιτική αντίληψη, εθνικό όραμα και είναι σε θέση να δημιουργήσουν Ελλάδα δύο Ηπείρων και πέντε θαλασσών. Οι υπόλοιποι διεθνιστές και κοσμοπολίτες πολιτικοί διαχειριστές ασκούν μόνιμη κατευναστική πολιτική και απλώς δεν διεκδικούν τίποτε, μετατρέποντας την Ελλάδα και την Κύπρο σε δορυφόρο και προτεκτοράτο αντίστοιχα. Επιπλέονοι ίδιοι αυτοί ταγοί παρακολουθούν απαθείς την σταδιακή αλλοίωση της συστάσεως, του πολιτισμού και της ταυτότητος του ελληνικού πληθυσμού αφήνοντας τις εξελίξεις τηςδιαρκούς παρανόμου εισόδου χιλιάδων αλλοεθνών αναφομοίωτων μεταναστών σε έξωθεν πρωτοβουλίες και αδιαφορούν ταυτόχρονα για το κρίσιμο και εθνοκτόνο δημογραφικό μας πρόβλημα, υποθηκεύοντας έτσι ανεπιστρεπτί το μέλλον των επερχομένων γενεών Ελλήνων.
Κυρίες και Κύριοι
Το βιβλίο του Κου Παναγιώτη Φουράκη συνιστάται ανεπιφύλακτα σε εκπαιδευτικούς και εκπαιδευομένους της δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως, στα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα αναλόγου κατευθύνσεως, σε όλα τα στρατιωτικά ιδρύματα, σε ενεργούς πολίτες και ασφαλώς στο σύνολο των πολιτικών μας.
Εύχομαι στις εκδόσεις Σμυρνιωτάκη να συνεχίσουν απρόσκοπτα τις ποιοτικές και καλαίσθητες εκδόσεις τους. Είμαι βέβαιος ότι το βιβλίο «Μέγα Γαρ το της Θαλάσσης Κράτος. Η Ναυτική Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», θα είναι καλοτάξιδο και πολλαπλώς επωφελές.
                                  14 – Φεβρουαρίου – 2017
                           Αντιναύαρχος ε.α. Β. Μαρτζούκος ΠΝ
                                    Επίτιμος Διοικητής ΣΝΔ
                                        Πρόεδρος ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.