Blog

Η Ευρώπη, είτε ως ΕΟΚ είτε ως Ευρωπαϊκή Ενωση, πέρασε μια περίοδο ειρηνική, με κυρίαρχο τον σεβασμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών. Απέδειξε ότι δεν χρειάστηκαν όπλα για να ενώσουν την ήπειρο αλλά αρκούν οι θεσμοί και οι νόμοι τους οποίους όλοι σέβονται.
Αξίζει έπαινος και υπερηφάνεια γι’ αυτά που κατάφεραν οι πολιτικές ηγεσίες και οι λαοί της Ευρώπης μέχρι σήμερα. Αλλά το μέλλον διαγράφεται ανησυχητικό. Το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, αποδεδειγμένα οπαδός της πολιτικής ένωσης της Ευρώπης, παρουσίασε, μέσω της Λευκής Βίβλου, πέντε διαφορετικά σενάρια που απεικονίζουν την πιθανή κατάσταση της Ενωσης μέχρι το 2025, αποτυπώνει τις διχογνωμίες, τις φυγόκεντρες τάσεις και τις αδυναμίες αντιμετώπισης των πραγματικών προβλημάτων, κυρίως από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Το πρώτο σενάριο, με τίτλο «Η πορεία συνεχίζεται», αναδεικνύει μείζονες διαφωνίες στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και χάσμα ανάμεσα στις υποσχέσεις και την τήρησή τους.
Το δεύτερο σενάριο («Τίποτα περισσότερο από την ενιαία αγορά») έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το ιδεολογικό πλαίσιο των πατέρων της Ένωσης και τα δικαιώματα των πολιτών τίθενται εν αμφιβόλω.
Το τρίτο σενάριο («Αυτοί που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα») προβλέπεται ήδη από τη Συνθήκη ως ενισχυμένη συνεργασία, δεν αποτελεί όμως πάγια τακτική των κρατών-μελών μέχρι σήμερα. Η υλοποίησή του θα σημάνει διαφοροποίηση των δικαιωμάτων των πολιτών ανάλογα με τον τόπο κατοικίας και θα δημιουργηθεί πρόβλημα με τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στα διάφορα επίπεδα λήψης αποφάσεων.
Στο τέταρτο σενάριο («Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο»), δυσκολίες αποτελούν η επιλογή τομέων προτεραιότητας και η ανάγκη αναδιάταξης των αρμοδιοτήτων μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και κρατών-μελών.
Το πέμπτο σενάριο («Κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα») μοιάζει ελκυστικότερο απ’ όλα γιατί επιταχύνει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και οι πολίτες θα επωφεληθούν όλων των δικαιωμάτων στο πλαίσιο του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Ο κίνδυνος που υπάρχει εδώ είναι τμήματα της κοινωνίας να θεωρήσουν ότι αφαιρείται συνεχώς εξουσία από τις εθνικές αρχές και αυτό να οδηγήσει στην ενίσχυση των εθνικιστών και των λαϊκιστών.
Η παρούσα κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζεται από αυξανόμενα προβλήματα: συρρίκνωση του πληθυσμού και του μεριδίου της Ένωσης στο παγκόσμιο ΑΕΠ έναντι δυναμικών αναδυόμενων οικονομιών, ανεπαρκής ανταγωνιστικότητα του ευρώ, αδυναμία ελέγχου των συνόρων. Παρά την καταπληκτική εξέλιξη της τεχνολογίας, επιστρέφει ο απομονωτισμός στο παγκόσμιο εμπόριο, η νέα γενιά αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες στον απόηχο της κρίσης του 2008, η ανεργία βρίσκεται σε υψηλότατα επίπεδα.
Ο διάλογος που θα αναπτυχθεί σε διάφορα επίπεδα με βάση τα πέντε σενάρια, για θέματα όπως η κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, η εμβάθυνση της ΟΝΕ, η τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης, το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας και η οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε., θα οδηγήσει προς κάποια κατεύθυνση. Την ίδια στιγμή, η κάμψη της διεθνούς επιρροής της Ένωσης θα συνεχίζεται: μέχρι το 2060 κανένα από τα κράτη-μέλη μας δεν θα ξεπερνά το 1% του παγκοσμίου πληθυσμού.
Υπάρχει λοιπόν επιτακτικός λόγος να παραμείνουμε απολύτως ενωμένοι. Μόνο μια πραγματική ευρωπαϊκή διακυβέρνηση θα ενισχύσει την ευημερία της Ευρώπης ως θετικής παγκόσμιας δύναμης, που θα χαρακτηρίζεται από τον ανοικτό χαρακτήρα της και τους ισχυρούς δεσμούς με τους εταίρους της.
* Η κ. Μαριέττα Γιαννάκου είναι πρώην υπουργός.