Blog

Την εποχή της πληροφορίας και της ταυτόχρονης απουσίας της αντικειμενικής γνώσης και της κριτικής ανάλυσης, η ανθρώπινη αντίληψη κυριαρχείται από τα μηνύματα που διαρκώς προσλαμβάνει ακατέργαστα από τα πολυπληθή μέσα ενημέρωσης. Παράλληλα, ο άνθρωπος αρέσκεται στην κατηγοριοποίηση κάθε είδους γεγονότων και στοιχείων ενώ συγχρόνως έλκεται από εντυπωσιακές ενέργειες αγνοώντας πολλάκις περισσότερο σημαντικές αλλαγές που δεν προβάλλονται επαρκώς και διολισθαίνουν της προσοχής του.

Με αυτές τις γενικές παρατηρήσεις ας εξετάσουμε τα γεγονότα που ακολούθησαν τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και την ευρύτερη αίσθηση ανασφάλειας που κυριαρχεί στην πλειονότητα των ανθρώπων, ειδικά στις δυτικές χώρες. Υπάρχει διάχυτη μια πεποίθηση ότι από την ημέρα των τρομοκρατικών κτυπημάτων στις ΗΠΑ ξεκίνησε μια νέα ιστορική περίοδος με περισσότερη ανασφάλεια, αίμα και αστάθεια. Πιθανόν με έκπληξη (ευχάριστη) να διαπιστώσουμε ότι αναμφισβήτητα στατιστικά στοιχεία  αποδεικνύουν ότι ο κόσμος μας είναι πιο ασφαλής και ειρηνικός τα τελευταία χρόνια παρά τις απώλειες που σχετίζονται με τον επικαλούμενο αγώνα κατά της διεθνούς τρομοκρατίας.

Η απλή ανάγνωση της ιστορίας αποδεικνύει ότι η τρομοκρατία δεν είναι φαινόμενο του 21ου αιώνα. Αναμφίβολα ο Κάιν προσπάθησε να τρομοκρατήσει τον αδελφό του Άβελ προτού καταλήξει στην αποτρόπαια πράξη του. Η τρομοκρατία ανέκαθεν υπήρξε όπλο επιβολής και εργαλείο πολιτικής. Η δε πρόσφατη ισλαμιστική τρομοκρατία είχε εκδηλωθεί με πολλαπλές ενέργειες και προ της 11ης Σεπτεμβρίου. Προ των επιθέσεων κατά των διδύμων πύργων οι αρχές ασφαλείας αντιμετώπιζαν απειλές από ισλαμιστές εξτρεμιστές αλλά το πρωινό της 11ης Σεπτεμβρίου μάλλον αιφνιδιάστηκαν από το μέγεθος και στόχους  των πληγμάτων (καίτοι υπάρχουν αναπόδεικτες θεωρίες που αμφισβητούν το μέγεθος του αιφνιδιασμού). Η εν συνεχεία δυτική αντίδραση με τις εισβολές σε Αφγανιστάν και Ιράκ θεωρείται ότι αποτέλεσαν τον τροφοδότη της διεθνούς τρομοκρατίας. Η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη με την επικαλούμενη «αραβική άνοιξη» και τη διασπορά εξτρεμιστικών ιδεολογιών και οργανώσεων σε περιοχές του μουσουλμανικού κόσμου. Μη ξεχνάμε όμως ότι πριν από την εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001, οι Ταλιμπάν είχαν εγκαταστήσει ένα καταπιεστικό καθεστώς βασισμένο σε ακραίες ισλαμικές θεωρήσεις και υποκινούσαν ανάλογες εξεγέρσεις σε διάφορες περιοχές. Άρα δεν ήταν μόνο η πραγματικά ακατάλληλη δυτική αντίδραση που συνετέλεσε στην αύξηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και στην αστάθεια στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Τα αίτια είναι πολυσύνθετα και χάνονται σε βάθος χρόνου καθώς περιπλέκονται θρησκευτικές δοξασίες, πολιτικές επιδιώξεις, φυλετικές διαφορές, ελλειπής ανάπτυξη, καθημερινή απελπισία και αναμφισβήτητα λανθασμένες και καιροσκοπικές αποφάσεις και επιλογές εντός και εκτός περιοχής.

Όμως παρά το χάος της Μέσης Ανατολής και την καθημερινή απειλή της τρομοκρατίας ο κόσμος παγκοσμίως, παραδόξως, είναι ασφαλέστερος και πιο ειρηνικός. Μια απλή ανάγνωση των πινάκων των διεθνών συγκρούσεων και των ανθρωπίνων απωλειών είναι αποκαλυπτικός. Ο αριθμός των συγκρούσεων καίτοι παρουσιάζει μια σημαντική αύξηση μετά το 1945, μειώνεται σημαντικότατα μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Ο αριθμός όμως των ανθρωπίνων απωλειών ακολουθεί μια θεαματική και σχεδόν γραμμική μείωση παγκοσμίως από το 1945 παρά τη συγκρουσιακή κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Παρόλη τη μείωση των συγκρούσεων και των απωλειών αρκετές συγκρούσεις μαίνονται χωρίς  να προσελκύουν την προσοχή μας καθώς λαμβάνουν χώρα μακριά από τις περιοχές ενδιαφέροντος μας. Είναι φυσικό επίσης ότι η αμεσότητα των εικόνων από τα πεδία των μαχών σε Συρία και Ιράκ να έχουν επισκιάσει τις χιλιάδες των απωλειών στον πολύχρονο πόλεμο Ιράκ-Ιράν (1981-1988) και στον εμφύλιο του Λιβάνου (1975-1990). Ούτε όμως τα 3.5 εκατομμύρια νεκρών στις σφαγές του δευτέρου εμφυλίου στο Κονγκό (1998-2003) τράβηξαν την προσοχή μας. Ακόμη και οι σε εξέλιξη γενοκτονίες σε διάφορες περιοχές (πχ Σουδάν) δεν αποτελούν θέματα υψηλού διεθνούς ενδιαφέροντος. Όμως οι αριθμοί είναι αμείλικτοί, οι ανθρώπινες απώλειες, με μικρές διακυμάνσεις, είναι εντυπωσιακά καθοδικές από το 1945 και ο κόσμος ασφαλέστερος.

Ανεξάρτητα της πραγματικής σημασίας των γεγονότων της 11ης Σεπτεμβρίου, η ημέρα αυτή σηματοδότησε μια διαφορετική αντίληψη του δυτικού κυρίως κόσμου για τις έννοιες της ασφάλειας και τις απειλές. Σίγουρα έδωσε ώθηση σε ανταποδοτικές ενέργειες και προληπτικά πλήγματα με τουλάχιστον αμφιλεγόμενα έως και φτωχά αποτελέσματα κατά των «νέων τρομοκρατών».  Δυστυχώς όμως η τρομοκρατία προϋπήρχε και ήταν πιο θανατηφόρα στις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα.

Η τρομοκρατία αποτελεί ένα πολιτικό φαινόμενο και ως τέτοιο παρουσιάζει περιόδους έξαρσης και κάμψεως. Πολιτική, βία και τρομοκρατία είναι στενά συνδεδεμένες έννοιες. Ενίοτε οι χθεσινοί τρομοκράτες είναι οι αυριανοί συνομιλητές μας, θεωρούμενοι για κάποιους ήρωες και για άλλους «αιμοδιψή τέρατα». Ας μην εκπλαγούμε (δυσάρεστα) λοιπόν αν μετά από χρόνια ο «χαλίφης του Ισλαμικού Κράτους» Abu Bakr al-Baghdadi είναι συνυποψήφιος με τον Πρόεδρο Basar al-Assad για το βραβείο Nobel ειρήνης. Όσο οξύμωρο ή ακόμη τραγικό  και αν ακούγεται για εκατομμύρια ανθρώπους η βράβευση του Yasser Arafat, του Shimon Peres, του Yitzhak Rabin αλλά και του Barak Obama, αποτέλεσαν όνειδος για το θεσμό και τα θύματα των πολιτικών τους.

Οι παραπάνω σκέψεις δεν δικαιολογούν με τίποτα πράξεις βαναυσότητας και τρομοκρατικές ενέργειες που στρέφονται ιδίως κατά αμάχων από οπουδήποτε και αν προέρχονται, οποιοδήποτε στόχο και αν εξυπηρετούν. Μάλιστα η χώρα μας, σταθερά ενταγμένη σε διεθνείς οργανώσεις και θεσμούς διατηρεί υποχρεώσεις και δεσμεύσεις συστράτευσης στην κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης της σημερινής ισλαμιστικής τρομοκρατίας που φαντάζει ως η μεγαλύτερη απειλή του «πολιτισμένου κόσμου». Απλά η σε βάθος εξέταση και ψύχραιμη ανάλυση των γεγονότων είναι πάντα πολύτιμη και εποικοδομητική.