Blog

8ο ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
1η ΣΤΡΑΤΙΑ – Α.Τ.Α.
11-13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008

«ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ – ΟΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΩΣ ΑΙΤΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ»

 

«ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ – ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ – ΝΟΤΙΑ ΑΣΙΑ»

Υπό Υποστρατήγου ε.α. Π. Λεονάρδου

 

Είναι γεγονός ότι ο χώρος είναι περιορισμένος για να επιχειρηθεί η ανάλυση του θέματος πλην όμως θα γίνει προσπάθεια να επικεντρωθούμε στα σοβαρότερα ζητήματα.
Η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί χώρο παγκοσμίου ενδιαφέροντος από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Γεωγραφικά συγκροτείται από τα κράτη της Ν. Ευρώπης, της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Κύριο χαρακτηριστικό η μεγάλη οικονομική και κοινωνική αντίθεση μεταξύ των χωρών που την περιβάλλουν. Από τα υπερανεπτυγμένα κράτη της Ν. Ευρώπης μέχρι τα υποανάπτυκτα της Β. Αφρικής.
Η Στρατηγική σημασία της Μεσογείου είναι σημαντική και μοναδική στον κόσμο, διότι είναι ο σύνδεσμος μεταξύ τριών Ηπείρων παρέχουσα τη δυνατότητα αφετηρίας στρατηγικών ενεργειών προς αυτές. Βρίσκεται δε επί των θαλασσίων οδών προς τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής, του Περσικού Κόλπου και της Κασπίας Θάλασσας. Ειδικότερα η θαλάσσια αρτηρία «Ατλαντικός-Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσας-Ινδικός Ωκεανός» είναι ζωτικής σημασίας για το σύγχρονο κόσμο.
Στην Μεσόγειο καταλήγουν ή θα καταλήξουν, αν κατασκευάζονται ήδη, οι παρακάτω αγωγοί :

• Μπακού – Τιφλίδα – Τσεϊχάν.
• Μπουργάς – Αλεξανδρούπολη ο οποίος είναι ανταγωνιστικός με τον προηγούμενο.
• Βlue Stream. Θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία δια μέσου της Μαύρης Θάλασσας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, θα καταλήγει στα παράλια της Ηπείρου και από εκεί μέσω της Αδριατικής στην Ιταλία.
• Δύο αγωγοί φυσικού αερίου από την Αλγερία που ο ένας θα καταλήγει στην Ισπανία και από εκεί στη Γαλλία και άλλος μέσω Σαρδηνίας στην Ιταλία. Ήδη όμως για το φυσικό αέριο της Αλγερίας υπάρχουν άλλοι δύο αγωγοί στις ίδιες κατευθύνσεις.

Σημασία έχει εδώ να τονίσουμε τη σημασία του Αιγαίου Πελάγους ως πετρελαϊκής λεωφόρου διότι με την πληθώρα των νήσων που διαθέτει θα εξασφαλίζει τον έλεγχο όλων των πετρελαιοφόρων πλοίων. Σε αρκετές περιοχές του Αιγαίου υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου που εξηγούν κατά ένα μέρος το ενδιαφέρον της Τουρκίας. Στην θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου έχουν εντοπισθεί επίσης μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων για την εκμετάλλευση των οποίων ενδιαφέρεται η κυπριακή κυβέρνηση. Ήδη η Κύπρος έχει προχωρήσει στον καθορισμό της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης σε συνεργασία με τα όμορα κράτη.
Οι χώρες της νότιας ακτής της Μεσογείου, δηλαδή η Αλγερία, το Μαρόκο, η Λιβύη, η Μαυριτανία και η Τυνησία συγκρότησαν από τις 17 Φεβρουαρίου 1989 με τη Συνθήκη του Μαρακές (Μαρόκο) την ένωση του Αραβικού Μαγκρέμπ (Αραβικός όρος που σημαίνει την περιοχή που δύει ο ήλιος και δηλώνει την περιοχή δυτικά του Νείλου μέχρι τον Ατλαντικό). Στόχος της ένωσης είναι η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των χωρών-μελών της στον οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό τομέα και η απόφαση κοινής στρατηγικής ανάπτυξης. Στις επιτυχίες της ένωσης Μαγκρέμπ μπορούμε να κατατάξουμε την ενιαία στάση που τήρησαν στην κρίση του Περσικού Κόλπου. Τότε παρά τις δυτικές πιέσεις, όλοι οι κυβερνώντες έλαβαν υπόψη την κοινή γνώμη των χωρών τους και κατ΄αυτόν τον τρόπο μπόρεσαν να παρουσιάσουν μια αραβική ταυτότητα. Όμως το πρόβλημα της ένωσης είναι ο άκαμπτος ισλαμισμός, που αναπτύχθηκε κυρίως στην Αλγερία, αλλά απειλεί και τις λοιπές χώρες του Μαγκρέμπ. Τα χαρακτηριστικά των χωρών της νότιας ακτής είναι :

• Η δημογραφική κατάσταση. Υπερπληθυσμός στη νότια ακτή (Βόρεια Αφρική) και υπογεννητικότητα στη βόρεια (Νότια Ευρώπη).
• Η δύσκολη οικονομική κατάσταση.
• Η μετανάστευση προς τη βόρεια ακτή της Μεσογείου.
• Το ισλαμικό κίνημα που αναπτύσσεται για κοινωνικούς λόγους.
• Η θαλάσσια μόλυνση. Υπόψη ότι τα νερά της Μεσογείου ανανεώνονται μια φορά κάθε 80 χρόνια και ότι το 30% του παγκόσμιου πετρελαίου διακινείται μέσω της Μεσογείου.

Στρατηγέ, Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,

Στο ξεκίνημα της νέας χιλιετίας βλέπουμε να εκδηλώνεται στη Μεσόγειο το ενδιαφέρον διεθνών οργανισμών και μεγάλων δυνάμεων. Τα Στρατηγικά εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μεσόγειο είναι :

• Η διασφάλιση της πρόσβασης στα αποθέματα πετρελαίου του Περσικού Κόλπου.
• Η διατήρηση της στρατηγικής πρόσβασης στο Ισραήλ και
• Η καλλιέργεια καλών σχέσεων με τις Αραβικές χώρες.

Στα πλαίσια των παραπάνω συμφερόντων, έντονη είναι η παρουσία του 6ου Στόλου στη Μεσόγειο και του 5ου Στόλου στον Περσικό Κόλπο. Η Αμερικανική παρουσία στην περιοχή ενδυναμώνεται με κύριους πολιτικούς στόχους «την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» και την «προστασία των πετρελαϊκών αποθεμάτων». Κορύφωση του Αμερικανικού ενδιαφέροντος για την Αφρική αποτελεί η απόφαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ της 6ης Φεβ. 2007 για τη συγκρότηση διακλαδικής διοίκησης της Africa Command (AFRICOM) η οποία ως χώρο ευθύνης θα έχει τη Μαύρη Ήπειρο, με εξαίρεση την Αίγυπτο.
Η Ε.Ε. ως οικονομική δύναμη έχει χορηγήσει σημαντική βοήθεια και συνεχίζει να είναι ο σημαντικότερος οικονομικός εταίρος τους. Η πλειονότητα των χωρών της Μεσογείου εξαρτάται εμπορικά από την Ε.Ε. Περισσότερο του 50% του εξωτερικού εμπορίου τους πραγματοποιείται με την Ε.Ε. ενώ στην περίπτωση των χωρών της Βορ. Αφρικής το ποσοστό αυτό είναι 70%. Η διάσκεψη για τη Μεσόγειο που οργανώθηκε το Νοέμβριο του 1995 στην Βαρκελώνη με ισπανική πρωτοβουλία ήταν σημαντική. Στο κείμενο της διακήρυξης εκφράζεται επανειλημμένα η ανάγκη να λειτουργήσει η Μεσόγειος ως σύνδεσμος και θάλασσα συνεργασίας μεταξύ των χωρών της βόρειας και νότιας ακτής. Συγκεκριμένα το κείμενο αναφέρεται στα παρακάτω θέματα:

• Δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα.
• Τρομοκρατία και χρήση βίας.
• Οικονομική ανάπτυξη.
• Προστασία του περιβάλλοντος.
• Οικονομική βοήθεια, εκ μέρους της Ε.Ε.
• Σεβασμός των πολιτιστικών διαφορών.
• Παράνομη μετανάστευση.

Το σημαντικότερο όμως αποτέλεσμα της διάσκεψης ήταν η καθιέρωση από το 2010 της ευρωμεσογειακής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών που θα δημιουργηθεί μέσω συμφωνιών που θα υπογραφούν από τα μέλη της Ε.Ε. και τις λοιπές Μεσογειακές χώρες.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Βαρκελώνης πραγματοποιήθηκαν διάφορες ευρωμεσογειακές διασκέψεις στην Μάλτα, στη Μασσαλία, στη Βαλένθια και στην Κρήτη. Στη διάσκεψη της Στουτγάρδης το 1999 αποφασίσθηκε να συνταχθεί ο Ευρωμεσογειακός Χάρτης για την Ειρήνη και την Σταθερότητα. Όμως αυτή η απόφαση όπως και διαδικασία της Βαρκελώνης που προαναφέρθηκε συνιστούν κάποια εμπόδια στην υλοποίησή τους. Αυτά είναι :

• Το Αραβο-Ισραηλινό πρόβλημα στη Μ. Ανατολή και η μη επίλυσή του.
• Το νέο περιβάλλον ασφάλειας που διαμορφώθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001.
• Τη συμμετοχή αρκετών ευρωπαϊκών κρατών στην αμερικανική εκστρατεία στο Ιράκ, που δημιούργησε μια καχυποψία στα αραβικά κράτη.
• Τα διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών στην περιοχή της Μεσογείου.

Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει τη διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τη διάσκεψη κορυφής Ε.Ε.-Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας (4 Απριλίου 2000) ενώ από το Νοέμβριο του 2004 η Ε.Ε. έχει εκπονήσει ένα «Σχέδιο δράσης» για την υποστήριξη της Ειρήνης και της Ασφάλειας στην Αφρική στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ) με σκοπό την υποστήριξη των Αφρικανικών κρατών στο να αποκτήσουν αυτόνομη δυνατότητα πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων.
Προσφάτως ο Πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί διατύπωσε μια πρόταση για τη συγκρότηση της Μεσογειακής Ένωσης. Έναντι αυτής της πρότασης μερικά κράτη διετύπωσαν επιφυλάξεις με πρώτη τη Γερμανία, οι οποίες αναφέρονταν στις προσπάθειες της Γαλλίας να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα σε βάρος κάποιων ευρωπαίων εταίρων της. Αποτέλεσμα ήταν να επαναδιατυπωθεί η γαλλική πρόταση από Μεσογειακή Ένωση σε «Ένωση για τη Μεσόγειο» και να ενσωματωθεί η πρωτοβουλία στη «διαδικασία της Βαρκελώνης». Ο Πρόεδρος της Γαλλίας, με την πρωτοβουλία αυτή είχε δύο στόχους μεταξύ των άλλων. Πρώτον να μεταθέσει τον ατελέσφορο ευρω-αραβικό διάλογο με το Ισραήλ και να τον εντάξει στα πλαίσια ενός ευρω-μεσογειακού διαλόγου για τη Μ. Ανατολή και δεύτερον να δώσει στην Τουρκία ένα διακεκριμένο ρόλο στην «Ένωση για τη Μεσόγειο» σε αντιστάθμισμα του αποκλεισμού της από την Ε.Ε.
Η εμπλοκή του ΟΑΣΕ στη διαδικασία της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας είναι σχετικά μικρή. Από τον Μάρτιο του 1994 η επιτροπή των επισήμων αντιπροσώπων του ΟΑΣΕ (τότε ΔΑΣΕ), αποφάσισε ότι όταν ζητείται, η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, το Μαρόκο και η Τυνησία θα προσκαλούνται στις συναντήσεις του Συμβουλίου Υπουργών και – ευκαιριακά – σε άλλες διασκέψεις για τις οποίες θα έχουν ειδικό ενδιαφέρον.
Πριν προχωρήσουμε στην εμπλοκή του ΝΑΤΟ στα θέματα ασφάλειας της Μεσογείου, ας αναφερθούμε για λίγο στο ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης που και αυτό από μόνο του επηρεάζει την ασφάλεια στην περιοχή. Η καχυποψία που παρουσιάζεται από μερικά έθνη της Βορ. Αφρικής προς την Ε.Ε. οφείλεται μεταξύ των άλλων στα μέτρα περιφρούρησης στην περίμετρο της «Συνθήκης Σένγκεν» διότι εκλαμβάνεται από τους μεσογειακούς εταίρους ως προάγγελος μιας «Ευρώπης-φρούριο». Η Ελλάδα είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο του κυρίου όγκου των μεταναστών από Ασία και Αφρική προς την Ευρώπη. Το μεγαλύτερο μερίδιο από την ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων πέφτει στη χώρα μας.
Η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να χρησιμοποιεί δικούς της οικονομικούς πόρους για τον έλεγχο των λαθρομεταναστών. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η συμπεριφορά της Τουρκίας η οποία όχι μόνο δεν συνεργάζεται στα θέματα λαθρομεταναστών, αφού θέλει να ξεφορτωθεί, αν ήταν δυνατό, όλους τους αλλοδαπούς, αλλά και δεν εφαρμόζει το πρωτόκολλο επανεισδοχής του 2001 για την εφαρμογή του άρθρου 8 της διμερούς Συμφωνίας για τους λαθρομετανάστες. Έχει επομένως ανάγκη η χώρα μας από μία ευρωπαϊκή στήριξη στο θέμα του ελέγχου της παράνομης μετανάστευσης.
Επανερχόμενοι στο ΝΑΤΟ παρατηρούμε ότι μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, η Συμμαχία επεδίωξε να επεκτείνει την μεσογειακή της προσέγγιση με δύο τρόπους : αφενός με τη δημιουργία ενός δικτύου μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με τα μεσογειακά κράτη, που δεν είναι μέλη της και αφετέρου μέσω του προγράμματος για τον Μεσογειακό Διάλογο (Μ.Δ.).
Τα γεγονότα στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ που ενίσχυσαν τον Μεσογειακό Διάλογο κατά χρονολογική εξέλιξη ήταν :

• Η διακήρυξη της Συμμαχίας το 1994 στις Βρυξέλες, σύμφωνα με την οποία η ασφάλεια της Ευρώπης επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την ασφάλεια της Μεσογείου.
• Η έναρξη του Μ.Δ. το 1995 που ξεκίνησε με επτά χώρες της περιοχής : Αίγυπτο, Αλγερία, Ισραήλ, Ιορδανία, Μαυριτανία, Μαρόκο και Τυνησία.
• Η συγκρότηση τον Ιούλιο του 1997, κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης, μιας ομάδας Μεσογειακής Συνεργασίας με αρμοδιότητα την προώθηση και την επίβλεψη της εξέλιξης του διαλόγου. Καθορίστηκε ότι παρέχεται η δυνατότητα στις χώρες του Μ.Δ. να συμμετέχουν σε διάφορους τομείς δραστηριοτήτων του ΝΑΤΟ ακόμη και στον στρατιωτικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και του Μαρόκου συμμετείχαν στην IFOR που αναπτύχθηκε στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μετά τα γνωστά γεγονότα.
• Η απόφαση των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ κατά τη συνάντησή τους στο Ρέκιαβικ το 2002 να συζητούν με τους εταίρους τους στο Μ.Δ. για τα θέματα τρομοκρατίας και γενικότερης ασφάλειας της Μεσογείου.

Στη μνημειώδη ομιλία του τον Ιούνιο 2003 στο Royal United Services Institute for Defence Studies (RUSI) ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Lord Robertson κατονόμασε τους τομείς στους οποίους το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να αναβαθμίσει τη σχέση του με τους εταίρους του, στο πλαίσιο του Μ.Δ. : τρομοκρατία, διασπορά των ΟΜΚ, διαχείριση κρίσεων, αμυντική αναδιάρθρωση και στρατιωτική συνεργασία. Το αποτέλεσμα θα ήταν ένα πιο ασφαλές μεσογειακό περιβάλλον.
Πέρα από τα παραπάνω το ΝΑΤΟ συμβάλλει στη διατήρηση της ασφάλειας στην Μεσόγειο μέσω της επιχείρησης Active Endeavour, η οποία λειτουργεί με βάση το άρθρο V του Οργανισμού μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Σ΄αυτή την επιχείρηση συμμετέχει και η χώρα μας. Τα σκάφη του ΝΑΤΟ διενεργούν τακτικούς ελέγχους σε κομβικά περάσματα και σημαντικά λιμάνια της Μεσογείου ενώ συνοδεύουν και πλοία για την πρόληψη τρομοκρατικών ενεργειών.
Η Ελλάδα συμμετέχει στο Μ.Δ. και μάλιστα οργάνωσε το σεμινάριο «Μεσογειακού Διαλόγου» και την άσκηση «DOLPHIN-O6» στην Κρήτη την 11η Σεπτεμβρίου 2006. Η χώρα μας έλαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει αυτό το σεμινάριο σε μια προσπάθεια να αυξήσει τη συνεργασία και την κατανόηση μεταξύ των χωρών του Μ.Δ. και να ενδυναμώσει τις σχέσεις τους με το ΝΑΤΟ. Επιπλέον η χώρα μας συμβάλλει στην ασφάλεια της Μεσογείου διαθέτοντας Μονάδες του Π.Ν. στην ειρηνευτική επιχείρηση «UNIFIL» στη θαλάσσια περιοχή του Λιβάνου. Αυτή η επιχείρηση, διεξάγεται υπό τη σημαία του ΟΗΕ ενώ η Active Endeavour, που προαναφέρθηκε, υπό το ΝΑΤΟ.
Κλείνοντας το θέμα για τη Μεσόγειο θα πρέπει να υπογραμμίσουμε και το αυξανόμενο ρωσικό ενδιαφέρον όπως αυτό αποδεικνύεται από την άφιξη, τον Ιανουάριο φέτος, στην Αδριατική, μιας ναυτικής δύναμης με επικεφαλής το αεροπλανοφόρο «Admiral Kuznetsov». Ο σκοπός της επίσκεψης ήταν η εκτέλεση αεροναυτικών ασκήσεων και η επίσκεψη κρατών της Μεσογείου. Η ρωσική δύναμη περιελάμβανε ένα αεροπλανοφόρο με 47 αεροσκάφη SU-33 και 10 ελικόπτερα, τέσσερα πολεμικά πλοία επιφανείας και επτά πλοία υποστήριξης. Η συγκεκριμένη άσκηση στόχευε στην εξασφάλιση ναυτικής παρουσίας στις επιχειρησιακά κρίσιμες περιοχές των ωκεανών, καθώς και στην επίτευξη των συνθηκών για την ασφάλεια της ρωσικής ναυσιπλοίας, σύμφωνα με την ανακοίνωση του ρωσικού ναυτικού. Η δραστηριότητα αυτή της Ρωσίας προκάλεσε το ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ και κάποιων μεσογειακών κρατών. Ιδιαίτερα η ρωσική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου τελευταία φορά είχε εμφανιστεί ρωσική μοίρα το 1992, φαίνεται να έχει ανησυχήσει το Ισραήλ και τις ΗΠΑ εν όψει μιας πιθανής μελλοντικής επιχείρησης εναντίον του Ιράν.

Μέση Ανατολή

            Οι Άραβες ανέκαθεν ήταν ο κυρίαρχος πληθυσμός της Μ. Ανατολής. Η περιοχή που ορίζεται ως Μέση Ανατολή, εντοπίζεται σε ένα γεωγραφικό χώρο που ξεκινά από την Τουρκία στο Βορρά, μέχρι την Υεμένη στο Νότο και από το Ιράν στην Ανατολή έως και τις ανατολικές ακτές της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης και της Αιγύπτου, ενώ χαρακτηρίζεται από τις πολυποίκιλες κατακτήσεις που γνώρισε.
Το Παλαιστινιακό πρόβλημα κυριαρχεί στη Μ. Ανατολή και επηρεάζει τις σχέσεις των κρατών στην περιοχή αλλά και τροφοδοτεί με φανατισμό τους πιστούς του Ισλάμ. Οι Παλαιστίνιοι διεκδικούν :

• Την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα των εδαφών που κατείχαν πριν το 1967, όταν το Ισραήλ έκανε την πρώτη επέκταση των συνόρων του.
• Την ρύθμιση του καθεστώτος της Αν. Ιερουσαλήμ.
• Την αποχώρηση των Ισραηλινών εποίκων από τα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη.
• Την επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων στις εστίες τους.

Η Παλαιστινιακή κυριαρχία περιορίζεται στη λωρίδα της Γάζας όπου τον έλεγχο έχει η Χαμάς και την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη την οποία ελέγχει η Φατάχ. Όμως ο έλεγχος του Ισραήλ είναι ασφυκτικός. Υπάρχει αποκλεισμός στη Γάζα και έλεγχος της Δυτικής Όχθης μετά την ανέγερση του τείχους που πραγματοποίησε το Ισραήλ για την απαγόρευση εισόδου τρομοκρατών στην Ιερουσαλήμ. Και στις δύο περιοχές που κατοικούν Παλαιστίνιοι κυριαρχούν η φτώχια, η διαφθορά, η ανεργία, η αγραμματοσύνη και η ανασφάλεια.
Η Χαμάς έχει ισχυρά κοινωνικά ερείσματα ανάμεσα στους Παλαιστινίου, αλλά αναγνωρίζεται ως τρομοκρατική λόγω της δράσης της εναντίον του Ισραήλ. Στις 24 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο συνέδριο για το Παλαιστινιακό, στο οποίο συμμετείχαν αντιπρόσωποι από 40 χώρες, συμπεριλαμβανομένων της ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, της ΥΠΕΞ του Ισραήλ και σημερινής Πρωθυπουργού κ. Τζίπι Λίβνι και του Παλαιστινίου Πρωθυπουργού κ. Σαλάμ Φατιάτ. Το συνέδριο αποφάσισε να διατεθούν 242 δολάρια για ενίσχυση των Παλαιστινίων και έστειλε το μήνυμα ότι η διεθνής κοινότητα υποστηρίζει την οικοδόμηση ενός Παλαιστινιακού κράτους. Αργότερα ο Πρόεδρος της Γαλλίας σε δηλώσεις του κατά την επίσκεψή του στη Μ. Ανατολή, τάχθηκε επίσης υπέρ της δημιουργίας Παλαιστινιακού κράτους και ζήτησε από το Ισραήλ να σταματήσει το πρόγραμμα εποικισμών. Δεν παρέλειψε όμως να χαρακτηρίσει την Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση.
Για να συνεχισθούν όμως οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να υπάρχουν αξιόπιστοι εταίροι. Στο Ισραήλ έστω και αν η Πρωθυπουργός δεν προέκυψε μετά από τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών αλλά λόγω της παραίτησης του Ολμέρτ, έχουν όμως Δημοκρατικό Πολίτευμα και έτσι ισχυρά θεσμικά όργανα που τους εκπροσωπούν. Από πλευράς Παλαιστινίων ο Πρόεδρος Μαχμούτ Αμπάς είναι ένας αξιόπιστος, μετριοπαθής και αποδεκτός από τη διεθνή κοινότητα πολιτικός, όμως η ενότητα των Παλαιστινίων αν και φαίνεται να πραγματοποιείται παραμένει ζητούμενο. Στις τελευταίες εκλογές στα Παλαιστινιακά εδάφη τον Ιανουάριο 2006 η πλειοψηφία υποστήριξε τη Χαμάς. Όμως η Φατάχ στην πράξη δεν αναγνώρισε την ετυμηγορία του Παλαιστινιακού λαού και δεν υποστήριξε επαρκώς την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Στην Ουάσιγκτον η ΥΠΕΞ Κοντολίζα Ράϊς δήλωσε δημόσια ότι οι ΗΠΑ δεν θα ανεχόταν επ΄ουδενί κυβέρνηση με τη συμμετοχή της Χαμάς. Η Χαμάς υποστηρίζεται από τη Συρία και το Ιράν και τον τελευταίο καιρό έχει δημιουργήσει μία αρκετά υπολογίσιμη δύναμη από 20.000 μαχητές, οργανωμένους σε 5 Ταξιαρχίες με κανονικό σύστημα διοικήσεως, συστηματική εκπαίδευση, λογιστική υποστήριξη και ένα εκτεταμένο υπόγειο δίκτυο (τούνελ). Στην τελευταία τους εισβολή, οι Ισραηλινοί ανακάλυψαν αρκετά υπόγεια «σιλό», με εφόδια, σε φυσικά καταφύγια, του ιδίου τύπου με αυτά που είχαν ανακαλύψει και στον πόλεμο του Λιβάνου του 2006. Επομένως ο αγώνας των Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας φαίνεται να προσλαμβάνει πλέον μια πιο συστηματική και οργανωμένη μορφή. Στις εμπλοκές με τις δυνάμεις της Χαμάς, οι Ισραηλινοί αντιμετωπίζουν πλέον κανονικούς μαχητές, με κράνη, συστήματα νυχτερινής οράσεως, ακόμη και προστατευτικές επιγονατίδες και κάθε άλλη μορφή εξοπλισμού που διαθέτει ένας κανονικός στρατιώτης.
Οι Παλαιστίνιοι επιθυμούν την ειρήνη με την συγκρότηση ενός Παλαιστινιακού κράτους. Στο Ισραήλ, που ανεπίσημα είναι πυρηνική δύναμη, υπάρχει περισσότερος ρεαλισμός απ΄ ότι πιστεύουμε. Ο Στρατηγός του πολέμου των έξι ημερών του 1967 Γιτσάκ Ράμπιν, έγινε Πρωθυπουργός της ειρήνης ενώ ο ασυμβίβαστος οπαδός του Μεγάλου Ισραήλ Αριέλ Σαρόν έγινε οπαδός της μονομερούς απεμπλοκής-αποχώρησης από τα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη.
Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι έχουν ακόμη ένα κοινό: την αντίληψη ότι η κρίση θα τερματιστεί μόνον όταν υπάρξουν δύο ανεξάρτητα κράτη, Ισραήλ και Παλαιστίνη. Για τους Ισραηλινούς προϋπόθεση είναι η αναγνώριση και η ασφάλεια του Ισραηλινού κράτους ενώ για τους Παλαιστινίους η αποχώρηση των Ισραηλινών από τα κατεχόμενα.
Υπάρχει ελπίδα; Την ημέρα που κάποιος Ισραηλινός θα αναλάβει το πολιτικό ρίσκο και θα ανακοινώσει στο λαό του ότι ο διαχωρισμός της Ιερουσαλήμ και η απομάκρυνση των οικισμών και των εποίκων είναι μονόδρομος προς την ειρήνη και τη μέρα που κάποιος Παλαιστίνιος Πρόεδρος θα αποτολμήσει να αποσύρει το πάγιο αίτημα των Παλαιστινίων για επιστροφή των προσφύγων στα πάτρια εδάφη (στο σημερινό Ισραήλ) τη μέρα δηλαδή που Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα αναλάβουν ταυτόχρονα την πρωτοβουλία για αμοιβαία υποχώρηση, τότε η ειρήνη δεν θα είναι μακριά.

Συρία

            Από την αρχή της προεδρίας του, ο Bashar al-Assad φάνηκε να υιοθετεί σκόπιμα μία ασαφή στρατηγική για τη Συρία ώστε να προστατεύει το ευάλωτο προφίλ του στο εσωτερικό της χώρας και να αμβλύνει τα σημεία σύγκρουσης με τις ΗΠΑ.
Με την πάροδο των μηνών μετά την εισβολή στο Ιράκ, η κατάσταση των αμερικανο-συριακών σχέσεων άρχισε να αντιστρέφεται και τα ψήγματα μιας κατευναστικής πολιτικής αναδύθηκαν στην επιφάνεια. Ο Bashar al-Assad πέτυχε σε επαρκή βαθμό το κλείσιμο των συνόρων Συρίας-Ιράκ κατά τις αμερικανικές επιταγές και παράλληλα επέτρεψε σε Αμερικανούς αξιωματούχους να επισκεφθούν τη Δαμασκό ώστε να ερευνήσουν το ζήτημα των λογαριασμών του υπόδικου Σαντάμ. Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί επιχείρησαν να μειώσουν την πίεση προς τη Συριακή πλευρά ώστε να μην αποδυναμώσουν πολιτικά τον οπαδό του κοσμικού κράτους πρόεδρο Assad και να αποφύγουν την κατάρρευση και αντικατάστασή του από έναν ισλαμιστή. Έτσι λοιπόν επιβίωσε ο Σύρος Πρόεδρος αν και είχε απομονωθεί για ένα διάστημα από τους Άραβες γείτονές του, από την Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, ενώ είχε κληθεί να διαχειριστεί την εξαιρετικά δυσάρεστη υπόθεση της δολοφονίας του Rafik Hariri, αντισύριου πρώην Πρωθυπουργού του Λιβάνου και είχε αναγκασθεί να αποσύρει τις Συριακές δυνάμεις από το Λίβανο μέσα στο 2005. Προς το παρόν ο Bashar al-Assad ζήτησε να συνταχθεί στο πλευρό της Γαλλίας και της Τουρκίας ως συνεγγυητής της ειρηνευτικής πρωτοβουλίας για τη Μ. Ανατολή που είναι σε εξέλιξη. Η Συρία συμμετέχει στο διάλογο με το Ισραήλ παρά το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί κατέστρεψαν μια εγκατάσταση όπου, κατά τους ισχυρισμούς τους, βρισκόταν μυστικός πυρηνικός αντιδραστήρας. Κατά τις διαπραγματεύσεις εξετάζονται τέσσερις ενότητες : σύνορα, υδάτινοι πόροι, ασφάλεια, ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων.
Έχει διαπιστωθεί ότι οι δύο πλευρές βρίσκονται κοντά στην επίτευξη συμφωνίας σε τρία ζητήματα: Στο ζήτημα των υδάτινων πόρων, και οι δύο πλευρές δέχονται επί της αρχής την πρόταση που είχε διατυπώσει ο Κλίντον για την οριοθέτηση ταμιευτήρα υδάτων, ο οποίος θα τροφοδοτεί ταυτόχρονα Ισραήλ, Συρία, Ιορδανία και Λίβανο. Στο θέμα των συνόρων, οι Σύριοι επιμένουν ότι πρέπει να ανακτήσουν τα υψώματα του Γκολάν, αλλά είναι πρόθυμοι να προβούν σε συμβιβασμούς οι οποίοι θα περιφρουρούν όμως την συριακή κυριαρχία. Κατ΄ανάλογο τρόπο, στο πεδίο της ασφάλειας, οι προσωρινές συμφωνίες που επετεύχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90 μπορούν να επιλύσουν τις περισσότερες διαφορές. Παρ’ όλα αυτά, η πλήρης ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων δεν έχει επιτευχθεί.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Assad ακολουθεί τη μέση οδό. Πονηρός, επιφυλακτικός, ανάμεσα στη σκληρή και την ήπια γραμμή. Αν μάλιστα υπογράψει τελικά συμφωνία με το Ισραήλ, τότε θα αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και τα υπόλοιπα αραβικά κράτη με αντίβαρο βέβαια την απομάκρυνσή του από την σφαίρα επιρροής του Ιράν και την διακοπή της στήριξης που παρέχει στη Χαμάς και την Χεζμπολάχ.

Λίβανος

            Τμήμα της Αρχαίας Φοινίκης, ο Λίβανος βρισκόταν υπό Γαλλική εντολή από το 1914 έως την ανεξαρτησία του το 1943. Στο Λίβανο υπάρχουν 17 θρησκευτικές κοινότητες. Περίπου το 60% των Λιβανέζων είναι μουσουλμάνοι (Σουνίτες και Σιίτες) και το 40% χριστιανοί, στην πλειοψηφία τους Μαρωνίτες.
Το 1982 ιδρύεται με την οικονομική υποστήριξη του Ιράν και με στόχο τη μαχητική αντίσταση κατά του Ισραήλ η ισχυρή σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, που σημαίνει «το κόμμα του Θεού». Λόγω των στρατιωτικών επιτυχιών της και του συστήματος κοινωνικών υπηρεσιών που παρέχει αυξάνει το κύρος της στο λαό του Λιβάνου.
Από το 1992 ο Λίβανος βιώνει μια περίοδο σχετικής ηρεμίας και οικονομικής ανάκαμψης που επιταχύνθηκε με την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων το 2000. Όμως διαταράσσεται από τη δολοφονία του πρώην Πρωθυπουργού Rafik Hariri τον Φεβρουάριο 2005. Το καλοκαίρι του 2006 πραγματοποιείται ο πόλεμος των 34 ημερών, όταν το Ισραήλ επιτίθεται με στόχο τη Χεζμπολάχ και αφορμή την απαγωγή δύο Ισραηλινών στρατιωτών. Το αποτέλεσμα αυτής της εισβολής είναι σε όλους μας γνωστό.
Μετά την εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο συνέβησαν τρία σημαντικά γεγονότα :

• Συγκροτήθηκε ειρηνευτική δύναμη ναυτικού του ΟΗΕ στο Λίβανο με αποστολή την καταπολέμηση της μεταφοράς όπλων από την Χεζμπολάχ μέσω θαλάσσης. Η MTF (Maritime Task Force) της UNIFIL σχηματίσθηκε βάσει του ψηφίσματος 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
• Η Χεζμπολάχ που ήταν ο κερδισμένος από τον πόλεμο των 34 ημερών, ενώ μπορούσε να αναντρέψει την κυβέρνηση, με βάση το στρατιωτικό συσχετισμό δυνάμεων, παρέδωσε τα εδάφη που κατείχε επιδιώκοντας πολιτική λύση. Η κίνηση αυτή απετέλεσε προσπάθεια για πολιτική συναίνεση και εκτιμήθηκε από τα αραβικά κράτη.
• Υπογράφτηκε η συμφωνία που συνομολογήθηκε στη Ντόχα του Κατάρ ανάμεσα στη φιλοδυτική κυβέρνηση Σινιόρα και την κυριότερη δύναμη της αντιπολίτευσης  τη σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ. Έτσι μπήκε τέλος στην κρίση που άρχισε το Νοέμβριο του 2006 απειλώντας το Λίβανο με νέο εμφύλιο πόλεμο δεδομένου ότι παρέλυσε την κυβέρνηση, νέκρωσε τη Βηρυτό και άφησε πίσω της 81 νεκρούς. Με τη συμφωνία αυτή το Υπουργικό Συμβούλιο αναγκάσθηκε να παραχωρήσει στη Χεζμπολάχ το δικαίωμα να ασκεί veto σε σημαντικές κυβερνητικές αποφάσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλος νικητής από τη συμφωνία της Ντόχα αναδείχθηκε και ο νέος Πρόεδρος του  Λιβάνου, ο μέχρι πρότινος αρχηγός του Λιβανέζικου Στρατού Μισέλ Σουλεϊμάν.

Αυτό που κέρδισε το Ισραήλ, ήταν με την παρουσία της MTF να διεθνοποιήσει την κρίση με το Λίβανο και να εμπλέξει πιο άμεσα και ενεργά τη διεθνή κοινότητα στον «λαβύρινθο» του Μεσανατολικού, ως ανάχωμα βέβαια στην περιφερειακή απομόνωσή του. Άλλωστε η παρεμπόδιση της διακίνησης των όπλων που όπως είπαμε είναι και η αποστολή της ειρηνευτικής δύναμης, δεν επιτυγχάνεται εξ ολοκλήρου διότι γίνεται έτσι κι΄αλλιώς από τη Συρία μέσω των ορεινών όγκων του Λιβάνου και όχι από τη θάλασσα.
Τελειώνοντας με το Λίβανο θα πρέπει να επισημάνουμε την συγκέντρωση 10.000 στρατιωτών της Συρίας στα σύνορά της με το Λίβανο που πραγματοποιείται με το πρόσχημα της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου και κάποιων άνευ σημασίας ταραχών στην Τρίπολη του Λιβάνου. Αυτή η κίνηση έχει προκαλέσει ανησυχίες στο Λίβανο λόγω της πιθανότητας να εισέλθει και πάλι η Συρία στη χώρα από την οποία είχε αποχωρήσει το 2005. Όμως μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι αυτό είναι πιθανό με την σιωπηρή έγκριση του Ισραήλ το οποίο ανησυχεί για το κενό ισχύος που προκάλεσε η αποχώρησή τους. Η πιθανότης βέβαια να συμβεί το γεγονός εξαρτάται από την πορεία των διαπραγματεύσεων μεταξύ Συρίας-Ισραήλ.

Αίγυπτος – Ιορδανία

            Δεν θα τα εξετάσουμε προς κέρδος χρόνου και διότι μετά τις συμφωνίες του Καμπ Ντέϊβιντ ευθυγραμμίζονται ήδη με την πορεία της Αμερικής. Η Αίγυπτος βέβαια επιδιώκει να παίξει κάποιο διαμεσολαβητικό ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων της Μ. Ανατολής.

Ιράκ

            Από πολιτικής σκοπιάς οι τρεις μεγάλες εθνικές / θρησκευτικές ομάδες του Ιράκ είχαν διαφορετική στάση όσον αφορά το μετασανταμικό Ιράκ. Στο Βόρειο Ιράκ οι Κούρδοι, περίπου το 20% του πληθυσμού, είχαν δημιουργήσει το δικό τους αυτόνομο κράτος, που στα μετασανταμικά χρόνια γνώρισε σταθερότητα και μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Οι Κούρδοι υπήρξαν σθεναροί υποστηρικτές του αμερικανικού εγχειρήματος, έχοντας υποστεί μαζικά εγκλήματα, από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσείν. Σκοπός των Κούρδων ήταν να διατηρήσουν το αυτόνομο κράτος τους στα πλαίσια ενός ομοσπονδιακού Ιράκ. Επεδίωκαν  επίσης να θέσουν την πόλη Κιρκούκ και την πετρελαιοφόρο περιοχή της υπό τον έλεγχό τους, αντιστρέφοντας την εθνοκάθαρση που είχαν υποστεί επί Σαντάμ, δηλαδή επιστρέφοντας στην πόλη και διώχνοντας τους πρόσφατους σουνίτες εποίκους της.
Στο κεντρικό Ιράκ οι σουνίτες Άραβες είναι περίπου το 18% του πληθυσμού και υποστήριξαν, μετά την επέμβαση των ΗΠΑ, ολοένα και περισσότερο τον ανταρτοπόλεμο.
Το κλειδί για το Ιράκ κρατούν στο νότο οι σιίτες Άραβες που αποτελούν το 60% του πληθυσμού και βρίσκονται στο κεντρικό και κυρίως στο νότιο Ιράκ.
Τα κόμματα που αντιπροσωπεύονται στη Βουλή είναι :

• Το κοσμικό κόμμα που περιλαμβάνει υποψηφίους απ΄όλες τις ομάδες του πληθυσμού, έχει 24 έδρες από τις 275 συνολικά.
• Το σουνιτικό αραβικό κόμμα του Συναινετικού Αραβικού Μετώπου πήρε 44 έδρες.
• Η Ενωμένη Ιρακινή Συμμαχία, που εκπροσωπεί διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις και κόμματα των σιιτών, κατέχει 128 έδρες. Έτσι δεν υπάρχει πλειοψηφία και θα πρέπει το πρώτο κόμμα να συνεργασθεί με τα υπόλοιπα. Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Νούσι Αλ Μαλίκι.

Το Σύνταγμα του Ιράκ περιέχει φιλελεύθερες εγγυήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ικανοποιώντας τους Κούρδους και γενικότερα τους κοσμικούς Ιρακινούς. Ταυτόχρονα, κήρυξε το Ισλάμ ως τη θρησκεία του κράτους, ικανοποιώντας την Ενωμένη Ιρακινή Συμμαχία των θρήσκων σιιτών. Οι Κούρδοι κατοχύρωσαν συνταγματικά την αυτονομία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Οι σουνίτες Άραβες φοβούνται την επικράτηση ενός ομοσπονδιακού Ιράκ με τρία ομόσπονδα κρατίδια, καθώς θα περιθωριοποιηθούν μεταξύ του Κουρδιστάν και του σιιτικού Νότου, που περιέχει σχεδόν όλες τις ιρακινές πετρελαιοπηγές. Σε εκκρεμότητα έχει μείνει η συγκεκριμένη μορφή που θα έχει η ομοσπονδιακή δομή του κράτους. Επίσης σε εκκρεμότητα έμεινε το ακανθώδες ζήτημα του πετρελαιοφόρου Κιρκούκ, που οι Κούρδοι έβλεπαν ως δικό τους ενώ οι σουνίτες Άραβες επιδιώκουν, με την υποστήριξη της Τουρκίας, να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους.
Ο ανταρτοπόλεμος είχε αρχικά, το Νοέμβριο 2003, τον χαρακτήρα της αντίστασης από τους σουνίτες Άραβες του Σανταμικού καθεστώτος. Στη συνέχεια, το 2004, προέκυψε ένας δεύτερος, μικρότερος πόλος ανταρτοπολέμου που οργάνωσαν οι ισλαμιστές της Αλ Κάϊντα της Μεσοποταμίας υπό την ηγεσία του Ιορδανού Αλ Ζαρκάουϊ. Οι μουτζαχεντίν του Αλ Ζαρκάουϊ ήταν σε μεγάλο βαθμό εθελοντές μη Ιρακινοί, που είχαν προσηλυτισθεί από χώρες της Μ. Ανατολής. Οι ΗΠΑ κατήγγειλαν κατά καιρούς το Ιράν και τη Συρία για υπόθαλψη της τρομοκρατίας στο Ιράκ και στρατολόγηση μουτζαχεντίν. Κατά τη διετία 2005-2006 μετεξελίχθηκε, σε μεγάλο βαθμό, σε ένα εμφύλιο πόλεμο χαμηλής έντασης (δηλαδή με μεθόδους ανταρτοπολέμου και τρομοκρατίας) μεταξύ των δύο αραβικών κοινοτήτων του Ιράκ. Οι σιίτες είχαν υποστεί αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις από την Αλ Κάϊντα της Μεσοποταμίας, ήδη από το 2004. Στα επόμενα δύο χρόνια πέρασαν στην αντεπίθεση εξαπολύοντας τις παραστρατιωτικές ομάδες τους στις σουνιτικές γειτονιές της Βαγδάτης.
Από πλευράς Αμερικής τώρα. Παρά την ραγδαία επιδείνωση της θέσης του στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Μπους δεν είχε άλλη επιλογή από το να αφιερώσει τα τελευταία δύο χρόνια της προεδρίας του στην προσπάθεια επίτευξης κάποιας μη καταστροφικής έκβασης του πολέμου. Τυχόν βεβιασμένη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ θα προκαλούσε μάλλον το ξέσπασμα γενικευμένου εμφυλίου πολέμου που, πιθανότατα, θα κατέληγε σε ανθρωπιστική καταστροφή. Ενδεχομένως θα προκαλούσε γενικότερη περιφερειακή αποσταθεροποίηση δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία προειδοποίησε στις αρχές του 2007, ότι θα επενέβαινε στο Ιράκ στο πλευρό των σουνιτών Αράβων, σε περίπτωση αποχώρησης των Αμερικανών. Κάτι παρόμοιο για τους σιίτες είχε απειλήσει και το Ιράν.
Τον Ιανουάριο 2007 ο Μπους ανήγγειλε τη σταδιακή αύξηση των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ από 130.000 σε 160.000, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τον ανταρτοπόλεμο των σουνιτών και τις παραστρατιωτικές ομάδες των σιιτών. Διόρισε συγχρόνως ως νέο διοικητή στο Ιράκ τον Στρατηγό David Petraeus που θεωρείτο ο ικανότερος Αμερικανός Στρατηγός για την αντιμετώπιση ανταρτοπολέμων. Ο Petraeus έδωσε εξ αρχής έμφαση στην ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων με την τοπική κοινωνία και την αποφυγή μεθόδων που θα την αποξένωναν. Παράλληλα ο Μπους πίεζε την ηγεσία του Ιράκ να βρουν συμβιβαστικές λύσεις στα δύσκολα ζητήματα του τελικού ομοσπονδιακού χαρακτήρα του Ιράκ και να προβούν σε μια δίκαιη μοιρασιά του πετρελαϊκού πλούτου μεταξύ των τριών κυρίων ομάδων του πληθυσμού και της διευθέτησης του ζητήματος του Κιρκούκ.
Η αύξηση των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ και οι ικανότητες του Στρατηγού Petraeus έφεραν αποτελέσματα στα τέλη του καλοκαιριού και κατά το φθινόπωρο του 2007, καθώς τότε σημειώθηκε μεγάλη μείωση στα κρούσματα βιαιοπραγιών. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η κάμψη του ανταρτοπολέμου στις περιοχές του «σουνιτικού τριγώνου» βόρεια της Βαγδάτης, στην οποία συνέβαλε ακουσίως η Αλ Κάϊντα της Μεσοποταμίας, καθώς επέβαλε ιδιαίτερα αυστηρό θεοκρατικό καθεστώς. Αποτέλεσμα ήταν να στρέψει τους σουνίτες εναντίον της και να συνεργασθούν με τις αμερικανικές δυνάμεις.
Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ ενέπλεξε την κυβέρνηση Μπους σε μία μακροχρόνια, επίπονη και αιματηρή προσπάθεια δημιουργίας νέου εθνικού κράτους σε μια βαθειά διχασμένη κοινωνία. Χρονοδιάγραμμα αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων έχει συμφωνηθεί μεταξύ ΗΠΑ και Ιράκ και προβλέπει έναρξη αποχώρησης από τα μέσα του επομένου έτους και από το σύνολο της χώρας το 2011. Ο Στρατηγός Petraeus θα υποβάλλει τις απόψεις του και στο νέο πρόεδρο των ΗΠΑ.

Ιράν

            Κρίνω σκόπιμο να μπούμε απ’ ευθείας στα βασικά στοιχεία που συνθέτουν την ιρανική εξωτερική πολιτική.

• Προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης της ενεργειακής του ισχύος και της γεωστρατηγικής του θέσεως, δεδομένου ότι ελέγχει τα Στενά του Ορμούζ, απ’ όπου διέρχεται ένα σημαντικό μέρος των παγκοσμίων θαλασσίων μεταφορών πετρελαίου.
• Προσπάθεια διατήρησης καλών σχέσεων με γειτονικές αραβικές χώρες οι οποίες τυχαίνει να είναι και μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου του Ορμούζ (GCC).
• Προσπάθεια αλματώδους αύξησης της αποτρεπτικής του ικανότητας και της περιφερειακής του επιρροής στην περιοχή του Κόλπου, ενδεχομένως μέσω της απόκτησης πυρηνικών όπλων.
• Σημαντικός ρόλος στο Λίβανο, μέσω της στρατιωτικής και οικονομικής στήριξης της Χεζμπολάχ, τόσο αμυντικά, αντιδρώντας στην πίεση ΗΠΑ και Ισραήλ, όσο και σε ένα επιθετικό ρόλο για την αύξηση της επιρροής του στην ευρύτερη περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται, πιθανότατα, η σκληρή ρητορική και ενίοτε εξαιρετικά ακραίες και ανησυχητικές δηλώσεις εναντίον του Ισραήλ. Εξάλλου, ακραία στοιχεία εντός της Ιρανικής ηγεσίας προωθούν σχέδια για τη δημιουργία ενός «σιιτικού άξονα» που συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, και μια πιο ενεργό και αποσταθεροποιητική ανάμειξη στο εσωτερικό του Ιράκ.

Σημαντικό εμπόδιο στις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ιράν αποτελούν ο ιστορικός ανταγωνισμός του με τον αραβικό κόσμο και η έντονη καχυποψία των Αράβων.
Μια χώρα με τη γεωστρατηγική και γεωοικονομική σημασία του Ιράν, που μάλιστα επιχειρεί να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, αποτελεί ένα πρόβλημα που η διεθνής κοινότητα δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι υπάρχουν τρεις επιλογές :

• Ανατροπή του καθεστώτος.
• Άσκηση πίεσης (με πολιτικά, οικονομικά ή στρατιωτικά μέσα) με στόχο την ανάσχεση και τον περιορισμό του ρόλου της Τεχεράνης.
• Κτίσιμο γεφυρών στο πλαίσιο μιας προσπάθειας επανένταξης του Ιράν στο περιφερειακό και διεθνές σύστημα ασφάλειας.

Η πρώτη επιλογή εγκυμονεί κινδύνους, η δεύτερη θα είναι αναποτελεσματική διότι θα  συσπειρώσει τον ιρανικό λαό, ενώ η τρίτη επιλογή απαιτεί πολιτικό θάρρος και ένα πακέτο θετικών και αρνητικών κινήτρων.
Στη Ρωσία έχει προσφύγει η Τεχεράνη για την κατασκευή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στο Μπουσέρ. Η Μόσχα, σε πείσμα των ΗΠΑ και του Ισραήλ, το οποίο δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο στρατιωτικού πλήγματος στο Ιράν, δηλώνει ότι ο πυρηνικός αντιδραστήρας στο Μπουσέρ θα λειτουργήσει τον Φεβρουάριο. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τις προσπάθειες του Διεθνούς Γραφείου Ατομικής Ενέργειας που με τις συνεχείς επιθεωρήσεις του προσπαθεί να ρίξει φως στο θέμα της πυρηνικοποίησης του Ιράν.
Είναι γεγονός ότι μια μικρής κλίμακας από αέρος επίθεσης εναντίον επιλεγμένων στόχων του Ιράν, με την ανοχή και χωρίς την συμμετοχή του Ισραήλ, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ εκτιμάται ότι θα μείωνε το διεθνές κύρος του Ιρανικού καθεστώτος. Το Ιράν απαντά ότι ενδεχόμενη επίθεση του Ισραήλ θα προκαλούσε αντεπιθέσεις με μέσης εμβέλειας πυραύλους εναντίον του Ισραήλ με περαιτέρω αποσταθεροποίηση του Ιράκ και με κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ με προφανείς και καταστροφικές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία δεδομένου ότι θα διακοπεί η διακίνηση πετρελαίου από τα κοιτάσματα του Περσικού.

Τουρκία – Κούρδοι – Β. Ιράκ

            Η απεμπλοκή από το Ιράκ των ΗΠΑ, ούτως ή άλλως  μονόδρομη και αναπόφευκτη επιλογή, αποκτά με την εκλογή Ομπάμα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα υλοποίησης. Πρόκειται για δεδομένο που αλλάζει άρδην τις εσωτερικές ισορροπίες στο Ιράκ, με πρώτη επίπτωση τον περιορισμό της παντοδυναμίας της υπό τον Μπαρζανί ηγεσίας της Αυτόνομης Κουρδικής οντότητας στο Β. Ιράκ.
Χωρίς την προστατευτική σκιά της ογκώδους Αμερικανικής παρουσίας, την οποία βέβαια δεν μπορούν να υποκαταστήσουν οι μόνιμες βάσεις που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ στη χώρα. Ο Μπαρζανί θα βρει ένα modus vivendi με την Άγκυρα, και αργά ή γρήγορα θα περιορίσει τις κινήσεις των δυνάμεων του ΡΚΚ. Σημειώνεται ότι το ΡΚΚ είχε σοβαρή επιτυχία τον περασμένο Αύγουστο όταν προξένησε έκρηξη σε τμήμα του Αγωγού Μπακού – Τσεϊχάν με αποτέλεσμα να διακοπεί η λειτουργία του υπενθυμίζοντας με αυτόν τον έντονο τρόπο την παρουσία του.
Η στήριξη της Άγκυρας θα είναι, πλέον, για την ηγεσία του Β. Ιράκ απαραίτητη για τη διατήρηση ισορροπιών με την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης. Η εξομάλυνση των σχέσεων της Άγκυρας με τους Κούρδους του Β. Ιράκ (πρωτεύουσά του το Αρμπιλ – τα Άρβηλα του Μ. Αλεξάνδρου) ανοίγει το δρόμο για την αποκατάσταση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, με την περιφερειακή συγκυρία να αναβαθμίζει τη θέση της Τουρκίας στον αμερικανικό στρατηγικό σχεδιασμό. Πώς;

• Σαν εγγυητή ή καλύτερα συνεγγυητή μαζί με το Ιράν της σταθερότητος και της ακεραιότητος του Ιράκ.
• Σαν περιοχή διέλευσης δικτύων αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου ανταγωνιστικών προς τη Μόσχα, που θα καταστούν οικονομικά βιώσιμοι όταν εμπλουτισθούν με την παραγωγή του Ιράν.
• Σαν μοντέλο συμβίωσης μιας δημοκρατίας δυτικού τύπου με το μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ.
• Σαν χώρα που μπορεί να διαδραματίσει περιορισμένο, αλλά όχι ευκαταφρόνητο ρόλο, από τον Καύκασο μέχρι τη Μέση Ανατολή.
• Σαν περιφερειακή δύναμη (μετά τη βελτίωση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ) με διευρυμένα περιθώρια ελιγμών, με στόχο την όποια δυνατή συμβολή στην ανάσχεση της ρωσικής ισχύος, αλλά κυρίως στην εξισορρόπηση της ισχύος του Ιράν.

Έχοντας λοιπόν κλείσει ένα οδοιπορικό στη Μ. Ανατολή ας επιχειρήσουμε μία εκτίμηση της κατάστασης.
Η Συρία και η Χαμάς δεν υιοθετούν απορριπτική στάση και είναι έτοιμες για διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στη διαπίστωση ότι θα πρόκειται για μια σκληρή διαπραγμάτευση με κάποιο κόστος για το Τελ Αβίβ.
Πέραν των παραπάνω το ουσιαστικό πρόβλημα που εμποδίζει τη διαπραγμάτευση με τη Συρία και την Χαμάς είναι ο παράγων Ιράν. Με το Ισραήλ να θεωρεί την περιφερειακή ισχύ της Τεχεράνης – με ή χωρίς πυρηνικά – ως υπ΄αρ. ένα στρατηγικό κίνδυνο για τα ζωτικά του συμφέροντα είναι σαφές ότι δεν υπάρχει περιθώριο για αναζήτηση συμβιβασμού με τη Δαμασκό και τη Χαμάς που είναι και οι δύο σύμμαχοι του Ιράν.
Η Χαμάς δεν αναγνωρίζει το Ισραήλ όμως υποστηρίζεται από την Συρία η οποία την περίοδο αυτή βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Αν η Συρία υπογράψει συμφωνία σε κάποια στιγμή με το Ισραήλ τότε σίγουρα η Χαμάς θα «βάλει νερό στο κρασί της».
Το σύνολο των κρίσεων και των εντάσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή σχετίζεται με το Ιράν. Από τη σταθεροποίηση του Ιράκ, τις εξελίξεις στο Λίβανο μέχρι και τη δυνατότητα έναρξης διαλόγου ανάμεσα στο Ισραήλ από τη μια μεριά και τη Συρία και την Χαμάς από την άλλη.
Το μεγάλο πρόβλημα για το Ισραήλ είναι πριν και πάνω απ΄όλα να αποδεχθεί το Ιράν ως ηγετική δύναμη στον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο.

Ινδία

Η Ινδία ήδη συγκαταλέγεται ανάμεσα στους διεθνείς παίκτες, δεδομένου ότι αποτελεί την ταχύτερα αναδυόμενη οικονομία παγκοσμίως, έως το 2030. Απειλείται όμως από ενδοθρησκευτικές διενέξεις λόγω της διαμάχης ινδοϊστών και μουσουλμάνων. Οι μουσουλμάνοι αν και αριθμούς 150 εκατομμύρια κατοίκους εντούτοις μπροστά στο ένα δισεκατομμύριο των ινδοϊστών συγκροτούν μια μειονότητα που δεν ξεπερνά το 13,5 του συνόλου. Το Ισλάμ στην Ινδία αντιμετωπίζεται με εχθρότητα και καχυποψία, ενώ οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι δεν θεωρούνται πραγματικοί Ινδοί και κάθε άλλο παρά ξένοι αισθάνονται προς τους μουσουλμάνους του Πακιστάν.
Ινδία και Πακιστάν έχουν το δικό τους «Παλαιστινιακό» που δηλητηριάζει τις διμερείς τους σχέσεις, εξήντα ολόκληρα χρόνια  από τότε που η βρετανική αποικιοκρατία διαίρεσε την Ινδία σε δύο κομμάτια με βάση το θρήσκευμα δημιουργώντας το μέχρι τότε ανύπαρκτο Πακιστάν για τους μουσουλμάνους Ινδούς και αφήνοντας τους ινδοϊστές Ινδούς στο κράτος που σήμερα γνωρίζουμε ως Ινδία. Το Πακιστάν συχνά εκμεταλλεύεται το μένος των μουσουλμάνων έναντι των ινδοϊστών για να δημιουργεί προβλήματα στην Ινδία, όμως το κυριότερο πρόβλημα για τις σχέσεις Ινδίας-Πακιστάν είναι το Κασμίρ, ένα κρατίδιο με μουσουλμανικό στην πλειοψηφία του πληθυσμό, το οποίο ανήκει στην Ινδία αλλά διεκδικείται από το Πακιστάν. Στο Κασμίρ υπάρχει ισχυρότατο ισλαμικό αντάρτικο, με αποτέλεσμα να βρίσκονται εκεί καθηλωμένες είκοσι Μεραρχίες του Ινδικού Στρατού.
Η Ινδία συγκαταλέγεται μεταξύ των τεσσάρων χωρών του πλανήτη (Ινδία, Ισραήλ, Πακιστάν, Β. Κορέα) που δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, όμως διάφοροι αναλυτές επισημαίνουν ότι η Ινδία είναι δυνατόν να κατέχει μέχρι και 200 πυρηνικά όπλα. Το πυρηνικό πρόγραμμα της Ινδίας αποτελούσε επί πολλά χρόνια ένα από τα κυριότερα σημεία τριβής στις σχέσεις αυτής της χώρας με τις ΗΠΑ. Τώρα η κατάσταση αυτή φαίνεται να μπαίνει στην άκρη χάριν της ανάγκης αναχαίτισης της κινεζικής οικονομικής και διπλωματικής επέκτασης προς δυσμάς που ενδιαφέρει και τα δύο κράτη. Η κυβέρνηση Μπους πέρασε εντός του 2008 από το Κογκρέσο συμφωνία πυρηνικής συνεργασίας με την Ινδία, παρά το γεγονός ότι το Νέο Δελχί αρνείται να υπογράψει τη Διεθνή Συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Έτσι η Ινδία δημιούργησε το νέο πυρηνικό της δόγμα που θεμελιώδης αρχή του είναι «η αποτελεσματική, αξιόπιστη πυρηνική αποτροπή και, αν αυτή αποτύχει, η ικανότητα επαρκούς ανταποδοτικού πλήγματος». Με βάση το νέο δόγμα αποκλείεται το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών όπλων σε βάρος χωρών που δεν διαθέτουν τέτοια όπλα ή δεν έχουν συμμαχικές σχέσεις με άλλες πυρηνικές δυνάμεις οι οποίες να συνιστούν άμεση απειλή για την ινδική ασφάλεια. Πάντως το 2003 δημιουργήθηκε η Στρατηγική Πυρηνική Διοίκηση στο πλαίσιο των Ινδικών Ενόπλων Δυνάμεων ενώ στο πυρηνικό οπλοστάσιο της Ινδίας εισήχθησαν οι βαλλιστικοί πύραυλοι Agni II και ΙΙΙ με βεληνεκές 3.500 km όπου μπορούν να πλήξουν στόχους ακόμη και βαθιά στο έδαφος της Κίνας.
Αλλά και στον τομέα των διαστημικών εφαρμογών προχωρά η Ινδία με τη συγκρότηση Διαστημικής Διοίκησης λίγο μετά την επιτυχημένη δοκιμή της Κίνας να καταρρίψει έναν από τους δικούς της δορυφόρους, μια δυνατότητα που έως σήμερα είχαν μόνο η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Η δραστηριοποίηση της Ινδίας στο διάστημα φαίνεται να στοχεύει στη διευκόλυνση του συντονισμού στις αποστολές των Ενόπλων Δυνάμεων, στην παροχή έγκαιρης προειδοποίησης και στην ανάπτυξη δυνατοτήτων αντιδορυφορικής και αντιβαλλιστικής άμυνας.
Ακόμη και στο παιχνίδι της πειρατείας εισέρχεται η Ινδία που έχει αποκτήσει πρόσβαση για τα πολεμικά της πλοία σε αγκυροβόλια του Ομάν επιδιώκοντας να διατηρεί μόνιμη ναυτική παρουσία στον Περσικό Κόλπο, προκαλώντας έτσι ανησυχία στο Ιράν γι’ αυτή την ινδική παρουσία δίπλα της.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι.

Ο κόσμος στη γραμμή Μεσόγειος – Μέση Ανατολή – Νότια Ασία χρειάζεται το ενδιαφέρον των οργανισμών ασφάλειας αλλά και την μέριμνα των παγκόσμιων οικονομικών φορέων. Η ασφάλεια, η ρύθμιση της ομαλής ροής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και η εξάλειψη της φτώχειας και των κοινωνικών αντιθέσεων θα αποτελέσουν το πεδίο στο οποίο θα κριθεί ο παγκόσμιος πολιτισμός.