Blog

Αθήνα, 3 Απριλίου 2017
Τα Βαλκάνια ανέκαθεν αποτελούσαν έναν υπερευαίσθητο γεωγραφικό χώρο, ο οποίος αντανακλούσε διπλωματικές εμπλοκές και συγκρούσεις Μεγάλων Δυνάμεων στο τρίγωνο Δυτ. Ευρώπης – Μόσχας – Ανατ. Μεσογείου. Οι εξελίξεις στην Εγγύς Ανατολή με εμπλοκή της Ρωσίας στον πόλεμο στη Συρία σε συνδυασμό με την κρίση στην Ουκρανία, που οδήγησε στην ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία και τις κυρώσεις της Δύσης σε βάρος της, έφεραν στην επιφάνεια και την έρπουσα σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ Δύσης και Ρωσίας στα Βαλκάνια.
Με συγχρονισμένο βηματισμό, ΕΕ και ΝΑΤΟ μεθόδευσαν αμέσως μετά την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας τη δημιουργία μιας επιθετικής ζώνης στα ευρωπαϊκά πλευρά της Ρωσίας εντάσσοντας με στρατηγικές κινήσεις ως μέλη τους τις βαλτικές χώρες, Εσθονία, Λεττονία και Λιθουανία (πρώην σοβιετικές δημοκρατίες), στο Βορρά και τις δύο βαλκανικές, παράλιες στην αυξημένων ρωσικών συμφερόντων Μαύρη Θάλασσα, Βουλγαρία και Ρουμανία (μέλη του τέως Συμφώνου της Βαρσοβίας), στο Νότο.
Παρά τα σημερινά δεδομένα, που δείχνουν μια σαφή υπεροχή της Δύσης, η βαλκανική σκακιέρα μας έχει συνηθίσει σε ανατροπές και τα όποια «δεδομένα» έχει αποδειχθεί, ότι μπορούν να ανατραπούν πολύ γρήγορα ανάλογα με τις εξελίξεις στην παγκόσμια σκακιέρα. Ένας κύριος παράγων, που μπορεί εύκολα και εκτός προγραμματισμού να ανατρέψει τις εύθραυστες ισορροπίες στα Βαλκάνια και να οδηγήσει σε μη προβλέψιμες εξελίξεις, είναι ο αλβανικός αλυτρωτισμός με ούριο άνεμο τις δημογραφικές εξελίξεις στην ΠΓΔΤΜ και στο Μαυροβούνιο.
Στην ΠΓΔΤΜ οι μετά από δύο αναβολές διεξαχθείσες  πρόωρες βουλευτικές εκλογές έχουν οδηγήσει τη χώρα σε πολιτικό αδιέξοδο. Ο πρόεδρος της χώρας, κομματικά ομογάλακτος του «εκθρονισθέντος» μέχρι πρόσφατα πρωθυπουργού Γκρούεφσκι, ανθίσταται ακόμη στις Δυτικές πιέσεις για εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον μέχρι πρόσφατα αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος προκειμένου να εξασφαλίσει την πρωθυπουργία υποσχέθηκε στους Αλβανούς της ΠΓΔΤΜ παραχωρήσεις, που κινδυνεύουν να αλλάξουν τον πολιτειακό χαρακτήρα της χώρας. Η Ρωσία έχει ταχθεί υπέρ του Γκρούεφκι, ο οποίος εξυπηρετεί τα σλάβικα συμφέροντα στην ΠΓΔΤΜ, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι στη χώρα δεν υπάρχουν Σλάβοι αλλά «Μακεδόνες».
Το Μαυροβούνιο βρίσκεται ήδη με το ένα πόδι στο ΝΑΤΟ και μόλις πριν λίγες μέρες η Γερουσία των ΗΠΑ  ψήφισε υπέρ της εισόδου του σε αυτό. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις του Μαυροβουνίου με το ΝΑΤΟ είχαν ξεκινήσει ήδη από τον Φεβρουάριο του 2016. Η Ρωσία έχει εκφράσει συχνά την αντίθεσή της στην ένταξη στο ΝΑΤΟ του Μαυροβουνίου, η κοινή γνώμη του οποίου εμφανίζεται διχασμένη ως προς αυτό. Η Δύση υποστηρίζει τον πρόεδρο Τζουκάνοβιτς, έναν πρώην κομμουνιστή, ο οποίος από το 1991 δεσπόζει στην πολιτική σκηνή της χώρας πότε ως πρωθυπουργός και πότε ως πρόεδρός της. Ο προσωπικός του κύκλος ελέγχει την οικονομία του Μαυροβουνίου και παρά τους «ανοικτούς λογαριασμούς» του με την ιταλική και τη γερμανική δικαιοσύνη, ο Τζουκάνοβιτς απεδείχθη πολυτιμότατος για τη Δύση διότι κατάφερε να αποσπάσει το Μαυροβούνιο από τη Σερβία (με την οποία είχαν σχηματίσει κράτος) στερώντας την έτσι από την έξοδο στην Αδριατική, ενώ παράλληλα με τη συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ στερεί από τη Ρωσία τη δυνατότητα να το αξιοποιήσει για δικά της συμφέροντα. Προκειμένου να εμποδιστεί η ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, επιχειρήθηκε από το κόμμα του προέδρου Πούτιν, «Ενωμένη Ρωσία», η δημιουργία συνεταιρισμού με κόμματα του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και της ΠΓΔΤΜ.  Όταν αυτό απέτυχε, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις, ότι η Ρωσία οργάνωσε, τον Οκτώβριο του 2016, ένα πραξικόπημα κατά του Τζουκάνοβιτς ή τουλάχιστον ενθάρρυνε μια τέτοια προσπάθεια και μετά από συλλήψεις (κυρίως Σέρβων) στο Μαυροβούνιο, η Σερβία αναγκάστηκε να απελάσει κάποιους ανεπιθύμητους Ρώσους, παρά τις κοινές σερβο-ρωσικές στρατιωτικές ασκήσεις στη Σερβία, που δεν ενθουσίασαν τη Δύση. Οι Ρώσοι είχαν επενδύσει οικονομικά και πολιτικά στο Μαυροβούνιο, όμως η πόρτα αυτή φαίνεται να κλείνει για τα ρωσικά συμφέροντα.
Στη Σερβία, τις προεδρικές εκλογές κέρδισε άνετα ο μέχρι πρόσφατα πρωθυπουργός Βούτσιτς, ο οποίος αν και κλίνει υπέρ της ΕΕ δηλώνει, ότι επιθυμεί στενές φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία μη μπορώντας να αγνοήσει τα φιλορωσικά αισθήματα του σερβικού λαού, ο οποίος έχει έντονες μνήμες από τους βομβαρδισμούς της χώρας του, το 1999. Επιπροσθέτως, η Ρωσία, ως μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κρατάει την πόρτα του κλειδωμένη μη επιτρέποντας την είσοδο του Κοσσόβου στον κυριότερο διεθνή οργανισμό του κόσμου.
Το Κόσσοβο από πλευράς του, έχοντας προφανώς υπερεκτιμήσει τη Δυτική υποστήριξη που έχει μέχρι σήμερα, εξέφρασε πρόσφατα την πρόθεσή του να δημιουργήσει δικές του ένοπλες δυνάμεις, κάτι που δεν προβλέπουν οι σχετικές συμφωνίες. Οι Δυτικές αντιρρήσεις υπήρξαν άμεσες και έγινε αμέσως διορθωτική δήλωση από τον πρόεδρο της χώρας.
Ένα άλλο χαρτί, στο οποίο ποντάρει η Ρωσία στα Βαλκάνια, είναι η Βουλγαρία με δεδομένο ότι οι Βούλγαροι έχουν σταθερά τη μισή ψυχή τους δοσμένη στους Ρώσους, από την εποχή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, την ημερομηνία υπογραφής της οποίας έχουν επιλέξει ως ημερομηνία της εθνικής τους γιορτής. Οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές στη Βουλγαρία ανέδειξαν πρόεδρο τον υποψήφιο του Σοσιαλιστικού Κόμματος, το οποίο θεωρείται το πιο ρωσόφιλο από τα κύρια κόμματα της χώρας, ενώ στις βουλευτικές εκλογές της προπερασμένης Κυριακής το Σοσιαλιστικό Κόμμα αύξησε πολύ το ποσοστό του σε σχέση με τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές παραμένοντας όμως στη δεύτερη θέση. Ο σχηματισμός κυβέρνησης στη Βουλγαρία είναι επίσης πολύ δύσκολος. Με δεδομένη τη δήλωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ότι δεν επιθυμεί κυβέρνηση συνασπισμού με το κόμμα του νικητή των εκλογών, μέχρι πρότινος πρωθυπουργού, Μπορίσωφ, οι εναλλακτικές λύσεις γι’ αυτόν είναι το ακροδεξιό κόμμα και το κόμμα της σημαντικής τουρκικής μειονότητας. Η δεύτερη εναλλακτική λύση είναι πολύ δύσκολη εφόσον αυτή την περίοδο οι σχέσεις μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες μετά την ανάμιξη της Τουρκίας στις βουλγαρικές βουλευτικές εκλογές, που προκάλεσε δήλωση του Βούλγαρου προέδρου, ότι «η Βουλγαρία δεν παραδίδει μαθήματα αλλά και δεν δέχεται μαθήματα δημοκρατίας, ιδίως από χώρες που δεν σέβονται το κράτος δικαίου». 
Σήμερα η Βουλγαρία είναι μεν μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, όμως «τα πάντα ρει» και είναι κοινό μυστικό, ότι η Βουλγαρία δεν θεωρείται πολύ έμπιστο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, αντίθετα με τους Αλβανούς, οι οποίοι εκτιμώνται από τις ΗΠΑ ως σημαντικό αντίβαρο στους Σλάβους των Βαλκανίων και υποστηρίζονται τόσο στην ίδια την Αλβανία, όσο και στην ΠΓΔΤΜ, στο Κόσσοβο και στο Μαυροβούνιο, όπου η αλβανική μειονότητα δεν είναι αμελητέα, ενώ πρόσφατα καθιερώθηκε σε σημαντικές πόλεις του η αλβανική γλώσσα ως επίσημη.
Είναι σαφές, ότι οι πολιτικές ισορροπίες στη βαλκανική σκακιέρα είναι ιδιαίτερα εύθραυστες, εφόσον οι μειονότητες έχουν αποδειχθεί το πιο αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια των Μεγάλων Δυνάμεων της παγκόσμιας σκακιέρας.
 
Γεώργιος Ε. Δουδούμης