Blog

Ο Θουκυδίδης, σε ένα τμήμα από την ιστορική περιγραφή του εμφυλίου Πελοποννησιακού πολέμου, περιγράφει και έναν άλλον επίσης σπαρακτικό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος προκαλείται εξ αιτίας του ανταγωνισμού και των συγκρούσεων μεταξύ των κομμάτων εντός της αυτής πόλης.
Επειδή τέτοιοι εμφύλιοι κομματικοί πόλεμοι αποτελούν δυστυχώς μία θλιβερή ιστορική συνέχεια στη Χώρα μας φρονώ, ότι είναι χρήσιμο να μεταφερθούν σ’ αυτό το άρθρο ορισμένα αποσπάσματα από αυτές τις περιγραφές που κάνει ο ιστορικός Θουκυδίδης.
Την πρώτη αφορμή λαμβάνει από τους Δημοκρατικούς Κερκυραίους, οι οποίοι εξόντωσαν τους συμπολίτες τους Ολιγαρχικούς με τη ψευδή κατηγορία, ότι επεδίωκαν, ως σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων, να καταλύσουν την δημοκρατία, ενώ η κατ’ εξοχήν αιτία ήταν τα μεταξύ τους προσωπικά μίση.
Οι θάνατοι που αντιμετώπισαν οι Ολιγαρχικοί ήταν οι πλέον φρικαλέοι που συμβαίνουν σ’ αυτές τις καταστάσεις. Πατέρας σκότωνε το παιδί του, εφόνευαν ικέτες που τους άρπαζαν από τους ναούς και άλλους τους έκτισαν μέσα στους ναούς αφήνοντάς τους να πεθάνουν.
Αργότερα ολόκληρος ο Ελληνισμός συνταράχθηκε από τέτοιους εμφύλιους σπαραγμούς. Οι Δημοκρατικοί καλούσαν τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν και οι Ολιγαρχικοί τους Λακεδαιμονίους.
Με αφορμή τον Πελοποννησιακό πόλεμο η καθεμία από τις πολιτικές παρατάξεις μπορούσε εύκολα να βρει ευκαιρία να προκαλέσει εξωτερική επέμβαση για να καταστρέψει την αντίπαλη παράταξη και να ενισχυθεί η ίδια, προκειμένου να ανέλθει στην εξουσία.
Και καταλήγει ο Θουκυδίδης, ότι αυτές οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες και αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που συμβαίνουν και θα συμβαίνουν πάντα, όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου.
Κομματικές εμφύλιες συγκρούσεις, οι οποίες υπερβάλλουν σε πονηρά επινοήματα και ύπουλα μέσα, προκειμένου να προβαίνουν σε ανήκουστες εκδικήσεις. Για να δικαιολογούν δε τις ανούσιες πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η δε σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας.
Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος και τον προνοητικό θεωρούσαν, ότι διαλύει το κόμμα.
Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη και αυτό διότι η κομματική ιδεολογία αποδεικνύεται ισχυρότερη των άλλων δεσμών, αλλά και των αξιών. Και αυτό διότι τα κόμματα δεν σχηματίσθηκαν για να επιδιώξουν την κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα αλλά, αντίθετα, για να ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους παρανομώντας.
Αιτία όλων αυτών ήταν η φιλαρχία που έχει ρίζα την πλεονεξία και τη φιλοδοξία, που ωθούσαν τις φατρίες ν’ αγωνίζονται με λύσσα. Οι αρχηγοί των κομμάτων, στις διάφορες πολιτείες, προβάλλουν ωραία συνθήματα. Προσποιούνταν, ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά επεδίωκαν προσωπικά συμφέροντα και αυτό τους οδηγούσε να κάνουν τις φοβερότερες πράξεις, προκειμένου να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά με μοναδικό κριτήριο την κομματική ικανοποίηση.
Έτσι οι εκ των κομμάτων προερχόμενοι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν’ απλωθεί σ’ όλον τον Ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας και το ήθος, που είναι κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο και εξαφανίστηκε.
Ολόκληρη η ζωή της πολιτείας αναστατώθηκε από τους ανθρώπους εκείνους που είχαν την τάση να αισθάνονται ασυγκράτητη έχθρα εναντίον κάθε εξουσίας με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις.
Αυτά πράττουν για να εκδικηθούν τους εχθρούς τους οι άνθρωποι σε τέτοιες περιστάσεις, αγνοώντας τους κανόνες στους οποίους στηρίζονται οι κοινωνίες, κανόνες όμως στους οποίους μπορούν να στηριχθούν και οι ίδιοι για να σωθούν αν βρεθούν στην ανάγκη.1

Αυτά και άλλα θλιβερά και τραγικά μας περιγράφει σε αυτό το τμήμα της ιστορίας του ο Θουκυδίδης, για τις συμφορές και τις καταστροφές που επέρχονται στις πολιτείες από τους εκ των κομμάτων προερχομένους εμφυλίους πολέμους, οι οποίοι μάλιστα, υποκινούμενες ή υποθαλπόμενες έξω από την πολιτεία, καθιστούν τους ανθρώπους των κομματικών παρατάξεων ακόμα και απάτριδες, προκειμένου να καταλάβουν την εξουσία.
Τα ίδια περιγράφει και ο μεγάλος μας σοφός πρόγονος, ο Πλάτων –παιδί και αυτός του Πελοποννησιακού πολέμου- ο οποίος δεν έπαυσε να διαλαλεί, ότι όταν η Ελλάδα περιπέσει σε τέτοιες καταστάσεις –σαν κι αυτές που περιγράφει ανωτέρω ο Θουκυδίδης- τότε η Πατρίδα μας είναι πεσμένη σε βαθειά αρρώστια και επομένως κανένα από τα κόμματα δεν μπορεί να πει πως έχει πατριωτισμό. Καλεί δε όλους τους Έλληνες να είναι Φιλέλληνες και να θεωρούν την Ελλάδα δικό τους σπίτι και τους εαυτούς τους μέλη της αυτής οικογένειας. Τέλος κλείνει με μία τραγική διαπίστωση, ότι δεν νικηθήκαμε από τους βαρβάρους, αλλά νικηθήκαμε από τις δικές μας εσωτερικές συγκρούσεις και εμφυλίους πολέμους.2
Τέτοιας όμως μορφής εμφυλίου πολέμου, με τα χαρακτηριστικά που περιγράφει ο Θουκυδίδης δεν έπαυσαν να συμβαίνουν και στη νεότερη Ελλάδα.
Κατά την περίοδο 1823-1825 της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ το Γένος μας έδιδε άνισους αγώνες για να αποτινάξει τον επί 400 χρόνια Οθωμανικό ζυγό, παράλληλα συνέβαιναν συγκρουσιακοί ανταγωνισμοί κατ’ αρχάς για την ηγεσία της Επανάστασης και κατόπιν για την διαμόρφωση του Ελληνικού Κράτους, από τις οποίες συγκρούσεις ασφαλώς δεν έλλειπε και η παρέμβαση ξένων δυνάμεων.
Ο πλέον όμως φρικτός εμφύλιος πόλεμος στη νεότερη ιστορία μας, που υπήρξε ο πλέον αιματηρός, τραγικά καταστροφικός και διαλυτικός οικονομικά, αφήνοντας μέχρι σήμερα ακόμη σημεία διχασμού στις ψυχές των Ελλήνων, είναι αυτός που συνέβη –επισήμως δηλωμένος- κατά τα έτη 1946-1949. Και αυτός, δυστυχώς, παρουσίασε παρόμοια θλιβερά συμπτώματα με αυτά που περιγράφει ο Θουκυδίδης, τόσο στην έναρξή του όσο και στην διεξαγωγή του.
Αλλά, καθ’ όλη την περίοδο του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους μέχρι και πρόσφατα δεν έλειψαν και στρατιωτικά κινήματα, λόγω των κομματικών πολιτικών ασταθειών και συγκρουσιακών ανταγωνισμών, στα οποία επίσης δεν έλειπε κάποιας μορφής ξένη ανάμειξη.3
Εάν δε έλθουμε και στη σημερινή δημοκρατική Ελλάδα, πάλι δυστυχώς παρατηρούμε έντονη κομματική αντιπαράθεση, κατά την οποία συμβαίνει η κάθε αντιπολίτευση να ασκεί τέτοια πολεμική στην εκάστοτε κυβέρνηση, ώστε να επιδιώκει ευθύς αμέσως μετά τις εκλογές να ανατρέψει αυτήν προς ίδιο κομματικό όφελος και σε βάρος  της ορθής λειτουργίας της δημοκρατίας, αλλά και της Χώρας κατ’ επέκταση.
Στην κομματική τους μάλιστα αντιπαράθεση χρησιμοποιούν ως λόγο πολιτικής επικοινωνίας το ψεύδος και κάθε άλλο τρόπο, απ’ αυτά που περιγράφονται ανωτέρω από τον Θουκυδίδη, προκειμένου να διατηρήσουν και να προσαυξήσουν τους οπαδούς τους, διαιρώντας έτσι το σώμα της κοινωνίας και επιτυγχάνοντας τη λεγόμενη πόλωση των πολιτικών μερίδων της κοινωνίας.
Για την οποία πόλωση καυχάται το κάθε κόμμα, διαφεύγοντας της προσοχής όλων μας ότι αυτή είναι ένας κομματικός πολιτικός διχασμός επικίνδυνος για τα χειρότερα.
Αλλά, μήπως αυτή η αντίληψη, ότι υπεράνω είναι το συμφέρον του κόμματος και η διατήρηση της εξουσίας, κατά βάθος, δεν είναι η αιτία της χρεοκοπίας μας και μάλιστα της Ελλάδας εντεταγμένης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης;
Μήπως τα κόμματα δεν ευθύνονται, που η Ελλάδα είναι πεσμένη σε βαθειά αρρώστια που λέει και ο μεγάλος σοφός πρόγονός μας ο Πλάτων; Ο οποίος δεν παύει από εκείνα τα βάθη των αιώνων να καλεί τα κόμματα και τους οπαδούς τους να επιδεικνύουν πατριωτισμό και να είναι Φιλέλληνες.
Κατόπιν αυτής της ιστορικής διαδρομής της εμφύλιας εμπόλεμης κατάστασης αλλά και των συγκρουσιακών κομματικών ανταγωνισμών –ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες- εύλογα διατυπώνεται το επιστημονικό ερώτημα:

Τι είναι εκείνο που αναδεικνύει τον κομματισμό ισχυρότερο από τον πατριωτισμό και τις άλλες δημοκρατικές αξίες του διαλόγου, της δικαιοσύνης και της ενότητας της κοινωνίας;
Είναι η έλξη της δύναμης της εξουσίας, είναι η παγίωση και ο μονομερής δογματισμός των ιδεολογιών ή αυτό που λέει ο Θουκυδίδης, ότι τέτοια είναι η φύση του ανθρώπου;
Δεν θα μείνουμε «στο δίκαιον του ισχυρού», το οποίον και ο Πλάτων αποκλείει από την κοινωνία ως δικαιοσύνη, ούτε στη ψύχωση των ιδεολογιών, των οποίων το πάθος εντέχνως καλλιεργούν τα πολιτικά κόμματα, θα μείνουμε όμως σε αυτό που επικαλείται ο Θουκυδίδης, ότι είναι στη φύση του ανθρώπου. Πλην όμως, δεν είναι άδικο να ισχυρισθούμε, ότι και τα κόμματα όχι μόνον εμπεριέχουν οργανικά την διαίρεση, αλλά και το χειρότερο καλλιεργούν αυτούς τους διαιρετικούς ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις μεταξύ των πολιτών, λόγω ακριβώς της αντιθετικής φύσης του ανθρώπου.4
Πράγματι, η σύγχρονη Ψυχολογία δέχεται στη φύση του ανθρώπου την ύπαρξη αντιθέτων γνωρισμάτων, όπως την αστάθεια-σταθερότητα, την εσωστρέφεια-εξωστρέφεια στην συμπεριφορά. Αυτή η αντίθεση ενέπνευσε τον H. Eysenck να υποστηρίξει τους εξής βασικούς διακεκριμένους τύπους κομματικής πολιτικής συμπεριφοράς, τους σκληρούς και τους μαλακούς.5
Αλλά και όλοι οι φιλόσοφοι πρόγονοί μας αυτή την αντίθεση δείχνουν, όχι μόνο στον άνθρωπο, αλλά και ως αρχή της φύσης, όπως π.χ. ο Εμπεδοκλής αναφέρει τις δυνάμεις της Φιλότητας και Εχθρότητας, ο Πλάτων την ευεργέτιδα και μη ψυχή του κόσμου και ο Αριστοτέλης τα ενάντια.
Πλην όμως αυτές οι αντίθετες φύσεις δεν χρησιμοποιούνται ως καταστροφικές, αλλά απεναντίας ως συμπληρωματικές δυνάμεις για μία αέναη δημιουργία και ανανέωση του κόσμου.
Ακόμη και αυτός ο Ηράκλειτος, ο οποίος επικαλείται τα αντίθετα ως αιτία πολέμου, αυτά τα ίδια χρησιμοποιεί για την αρμονία μέσω του Παγκόσμιου «Λόγου», του οποίου επέκταση θεωρεί την ανθρώπινη λογική.6
Επομένως –όπως αποδείχθηκε από τους Φιλοσόφους μας, αλλά και η σύγχρονη Φυσική
Επιστήμη αυτή την αντίθεση στη Φύση συμμετρία αποκαλεί- δύνανται να συνυπάρχουν αρμονικά και τα κόμματα μέσω του διαλόγου, να λειτουργούν δημιουργικά και όχι καταστροφικά στην Πατρίδα μας, ώστε να μη φθάνει ο Πλάτων να προσκαλεί τους Έλληνες να συμπεριφέρονται ως Φιλέλληνες. Εξ’ άλλου αυτές οι εμφύλιες κομματικές συγκρούσεις υποχρέωσαν τόσο τον Πλάτωνα όσο και τον Αριστοτέλη, τον κατ’ εξοχήν πατέρα της δημοκρατίας, αμφότεροι να οραματισθούν την δημοκρατία των αρίστων και όχι αυτή των κομμάτων, που ισχύει σήμερα.
Κατόπιν όλων αυτών, ας επικρατήσει ως κεντρική αρχή στο υπό αναθεώρηση Σύνταγμα της Ελλάδας μας, η πολιτική συμπεριφορά των κομμάτων να διέπεται από το πνεύμα της ενότητας, του διαλόγου και της δικαιοσύνης.
Όσο η δημοκρατία προσαρμόζεται στην εποχή της τόσο ενδυναμώνεται!
Ας είναι Αναστάσιμες οι ημέρες και για την Ελλάδα μας …
Με σεβασμό στους αναγνώστες
Άρης Διαμαντόπουλος
Υποστράτηγος ε.α – Ψυχολόγος – Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Σημειώσεις-Σχόλια
1.    Θουκυδίδου Ιστορία. Γ΄ (79-81), (81-82), 82, (82-84), (84-85). Μετάφραση Άγγελος Σ. Βλάχος. Εκδόσεις «Εστία». Αθήνα 2008.
2.    Πλάτων «Πολιτεία». Παράγραφος 469b-471b. Μετάφραση-Σχόλια Κ.Δ. Γεωργούλης. Εκδόσεις Σιδέρης. Αθήνα 1963.
–    Πλάτων «Μενέξενος». Παράγραφοι 241e-242α, 242d, 243d, 244α-b. Μετάφραση-Σχόλια. Καλλιρόη Ελεοπούλου. Εκδόσεις Πάπυρος. Αθήνα.
3.    Εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Ελληνικοί Εμφύλιοι Πόλεμοι και άλλες πηγές.
4.    Σε προηγούμενο άρθρο μας με τίτλο «Ένας διάλογος για την Δημοκρατία» αιτιολογείται η έντονα αντιθετική φύση των Ελλήνων.
5.    Άρης Διαμαντόπουλος. Η Δυναμική του Λόγου. Η Ψυχολογία στην Επικοινωνιακή Πολιτική. Ιστότοποι acastran.gr και elisme.gr.
6.    Άρης Διαμαντόπουλος. Οι Έλληνες Φιλόσοφοι και η Φυσική. αδημοσίευτη επτάτομη εργασία για τους Προσωκρατικούς Φυσικούς Φιλοσόφους.