Blog

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΚΙΒΩΤΟΥ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Εισαγωγή: Στο πλαίσιο της σύγχρονης Δημοκρατίας ο πολίτης συνιστά το θεμελιώδες υποκείμενο και καθορίζει με τη στάση του, το όραμά του και την κοινωνική ένταξή του μια ιδεατή Πολιτεία. Ενεργεί, ατομικά και συλλογικά σε δύο θεσμικές διαστάσεις της Δημοκρατίας: Στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος σε επίπεδο κρατικών θεσμών και στο καθημερινό δικαίωμα κάθε πολίτη να προσδιορίζει τις πολιτικές αποφάσεις συνεχώς μέσω της ελεύθερης έκφρασής του. Όχι μόνο στην εκλογική διαδικασία. Στην αρχέγονη μορφή τής άμεσης δημοκρατίας (πόλη – κράτος) συντρέχει η ταύτιση, άρχοντα και αρχομένου. Ήτοι, ο πολίτης ήταν ο μόνος παράγοντας εξουσίας.

 

Η άμεση δημοκρατία κατέστη ανεφάρμοστη για λόγους προφανείς. Στο αμιγές αντιπροσωπευτικό σύστημα η πολιτική λειτουργία του πολίτη συνήθως αρχίζει και τελειώνει με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος. Το πεδίο συνάντησης της εξουσίας και κοινωνίας είναι η εκλογική διαδικασία. Αυτή η αυτονόμηση εξουσίας έναντι των αντιπροσωπευόμενων πολιτών, οδήγησε σε εκφυλιστικά φαινόμενα, όπως την επαγγελματικοποίηση της πολιτικής και την αποστασιοποίηση (ακηδία) των πολιτών από το πολιτικό γίγνεσθαι.

 

Η συμμετοχή του πολίτη στη λειτουργία υγιούς δημοκρατίας συνιστά αρετή και απαιτεί ταπεινοφροσύνη, ανοχή, ενσυναίσθηση, αίσθηση ευθύνης και μέτρου… Οι υπερβολές την καταστρέφουν τη Δημοκρατία, οποία συνιστά την καλύτερη συνθήκη δυναμικής αρμονικής σύνθεσης και ισορροπίας. Συνιστά ανάδυση αρμονικών σχέσεων μεταξύ των πολιτών. Γι’ αυτό απαιτεί αναπτυγμένη κοινή πολιτική συνείδηση υγιούς συμμετοχικότητας.

 

Συμμετοχική Δημοκρατία: Η στεγανή διάκριση εξουσίας και της κοινωνίας ανήκει πια στο παρελθόν. Η άμεση συμμετοχικότητα του πολίτη, συνιστά κατάκτησή του, που τον προάγει σε συμπρωταγωνιστή του πολιτικού γίγνεσθαι. Οι θεσμοί των δημοψηφισμάτων και των κομμάτων έχουν αυτό το σκοπό. Οι ελευθερίες που προστατεύονται από τα θεμελιώδη δικαιώματα δεν συνιστούν μόνον άμυνα του πολίτη απέναντι στην κρατική εξουσία, αλλά είναι πια και εργαλείο στα χέρια του πολίτη για τη συμμετοχή του στις παντός είδους πολιτικές διαδικασίες: στην οικονομική, κοινωνική, πνευματική κλπ. ζωή. Καθίστανται έπαλξη σύμπραξης του πολίτη στη διαμόρφωση των δημόσιων πραγμάτων. Η άσκησή τους νομιμοποιεί τη δημοκρατική λειτουργία της Πολιτείας. Το συνταγματικό δικαίωμα καθίσταται και συνταγματικό λειτούργημα. Το ουσιαστικότερο στοιχείο της σύγχρονης Δημοκρατίας. Η Δημοκρατία άρχισε με τον υπήκοο, πέρασε στον πολίτη-εκλογέα και εξελίχθηκε στον ενεργό πολίτη (homo politicus). Κοντολογίς, αναδύεται η μορφή της συμμετοχικής Δημοκρατίας.

 

Πολιτικός λόγος και πολιτική παιδεία: Στη συμμετοχική δημοκρατία αναφύεται η αδήριτη ανάγκη τη πολιτικής παιδείας, που είναι μέρος της ολιστικής παιδείας. Όταν μιλάμε για πολιτική παιδεία εννοούμε τον πολιτικό λόγο και τέχνη, ήτοι την πολιτειότητα (polity). Δημοκρατία σημαίνει πολιτική νομιμοποίηση των πολιτειακών αποφάσεων ως ολιστική λειτουργία της κοινωνίας. Η πολιτική μετουσιώνει τους θεσμούς από αφηρημένη συνταγματική ρύθμιση σε πραγματικότητα.

 

Και εδώ τίθεται το ερώτημα: υπάρχει δυνατότητα τυποποίησης ή και εξιδανίκευσης της πολιτικής ως συστήματος αξιών; Τυποποίηση, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες της εκάστοτε πραγματικότητας είναι αδύνατη, γιατί είναι ανύπαρκτη η σαφής έννοια της πολιτικής. Για εξιδανίκευση της Πολιτικής δεν μπορούμε να μιλήσουμε, γιατί η σύγχρονη δημοκρατία παρουσιάζει σοβαρές παθογένειες , όπως το φαινόμενο της εμπορίας των ειδήσεων και ο πολιτικός λόγος δεν είναι αυτός που πραγματικά είναι, αλλά εκείνος που θέλουν να παρουσιάσουν τα ΜΜΕ. Επίσης, η δια γυμνού οφθαλμού παρατήρηση δεν είναι εφικτή, αλλά φτάνει στον πολίτη-θεατή, όπως την παραποιούν οι «μηχανισμοί» ειδήσεων. Έτσι φθάνουμε στο φαινόμενο της «ψευδούς αλήθειας», οπότε προκαλείται ένας απόκρυφος χαρακτήρας της δημόσιας και ιδιωτικής πολιτικής.

 

Οι φορείς των πολιτικών λειτουργημάτων έχουν διάφορο βαθμό δημοκρατικής ωριμότητας με δυσδιάκριτα τα όρια της πολιτικής δεοντολογίας και του ιδιωτικού κινήτρου. Ο «πολιτικός συκοφάντης» νομίζει πως βρίσκει τον τρόπο να επιδίδεται στην απόλαυσή του, διεκδικώντας, μάλιστα, και την κοινωνική του επιδοκιμασία. Η Δημοκρατία είναι το κατεξοχήν πολίτευμα, που προϋποθέτει ανθρώπους ικανούς να υπερνικούν την τάση να κάνουν την πολιτική όργανο ιδιωτικής συμπεριφοράς. Το ιδιωτικό πάθος οδηγεί στην κατάχρηση εξουσίας.

 

Η γνώση της γνώσης και η σωστή πληροφόρηση, που συνιστούν τα κύρια όπλα άμυνας κατά της απόκρυφης και ιδιωτικής πολιτικής, είναι δυσχερέστατα. Η διάγνωση της αλήθειας με απόλυτη ορθότητα υπερβαίνει τα γνωστικά όρια του ανθρώπου. Η έγκυρη επιστημονική γνώση κρίνεται βασική προϋπόθεση διαμόρφωσης της ελεύθερης πολιτικής βούλησης. Οι επιστήμονες, όμως, ως άτομα είναι εντεταγμένοι μέσα στην κοινωνία με πολλαπλές αντιπαραθέσεις και οι ίδιοι είναι μέρος της ενδοκοινωνικής σύγκρουσης. Δεν υπάρχει πιο ανέντιμη ακαδημαϊκή στάση από εκείνη που διεκδικεί απόλυτη πολιτική και κοινωνική ουδετερότητα σε κρίσεις για θέματα αξιών της ανθρώπινης συμβίωσης. Έτσι περιορίζεται η προστατευτική λειτουργία της διαφάνειας. Πλανάται πάντα το ερώτημα, η δημοκρατία πρέπει να κυβερνάται από τους πολλούς, τον Δήμο ή από τους σοφούς ή ισχύει εκείνο που ο Αριστοτέλης πίστευε: «εν μέρει άρχειν και άρχεσθαι»;

 

Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κατάσταση τα θέματα δεν επιλύονται, αλλά κατά κοινή διαπίστωση προσεγγίζονται. Απαιτείται μια πολιτική και επιστημονική ευθύνη, που εδράζονται στην δημοκρατική συνείδηση των πολιτών και των αρχόντων. Από αυτή τη διαλογική σχέση αναδύεται σε μεγάλο βαθμό η απαιτούμενη αξιοπιστία. Η ανάδυση εμπιστοσύνης απαιτεί τόσο τους επιστήμονες, όσο και τους άρχοντες, όπως και το μείζον μέρος των πολιτών να έχουν διαμορφωμένο ένα κοινό συναίσθημα του συνανήκειν σε σύνολο, που ολοκληρώνεται από εμάς και μάς φροντίζει με τις δυνατότητες που αναδύονται από την αρμονική σύνθεσή και λειτουργία του.

 

Σχολιασμός: Οι Κοινωνίες με δημοκρατική παιδεία αναγνωρίζουν το άτομο ως υπέρτατη αξία. Υπάρχει σαφώς μια σχέση ανάμεσα στην πολιτική εγκαθίδρυση του δημοκρατικού καθεστώτος (λαϊκή κυριαρχία, αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση, κράτος δικαίου) και στην ανάπτυξη της δημοκρατίας ως παιδείας. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχει πολύ μεγάλη απόσταση, ακόμη και ολόκληροι αιώνες, ανάμεσα στην εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, ως καθεστώτος και στη διάδοση εντός της κοινωνίας των αξιών της δημοκρατικής παιδείας.

 

Όταν μιλάμε για δημοκρατικές κοινωνίες αναφερόμαστε όχι στη δημοκρατία ως καθεστώς, αλλά κυρίως στη δημοκρατία ως πολιτισμό και παιδεία. Την πολιτειότητα (polity). Ένα σύνολο παραστάσεων και αξιών που εκφράζει μια αντίληψη για την ύπαρξη της ζωής και του κόσμου. Υπό αυτήν την έννοια, η δημοκρατική παιδεία δεν πρέπει να συγχέεται με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας ως πολιτικού καθεστώτος. Η ικανότητα του συμμετέχειν στη δημοκρατική ζωή της Πατρίδας συνιστά αρετή. Είναι θέμα παιδείας και αγωγής και ευδοκιμεί, όπου επικρατούν το άριστον μέτρον, η ταπεινότητα ως αντίδοτο της αλαζονείας και η αποφυγή της δουλικότητας.

 

Η δημοκρατική συμβίωση έχει από τη φύση της ένα βαθμό εντροπίας (αταξίας), που οφείλεται στο ότι αποδίδεται ένας βαθμός ατομικής ελευθερίας. Η ενότητα του κοινωνικού σώματος διακυβεύεται διαρκώς, καθόσον στηρίζεται στη ενσυνείδητη πειθαρχία και αυτοπειθαρχία. Η δημοκρατία δεν εξαντλείται στις εκλογές και στα κόμματα, αλλά στην αέναη δημοκρατική παιδεία. Οι ασκούντες την εξουσία είναι εντολοδόχοι και όχι ανεξέλεγκτοι. Η βασική αρχή της ισότητας της ψήφου δεν συνιστά και απόλυτη ισότητα. Δεν είναι ένα είδος ισοπεδωτικής ομοιομορφίας και πρέπει να θεωρηθεί ως ισονομία, ισοδυναμία και όχι ταυτοσημία και κατάργηση της αριστείας.

 

Αποτιμήσεις: Η Δημοκρατία συνιστά την πιο λεπτή επινόηση του ανθρώπινου πνεύματος για την κοινωνική ζωή, καθόσον δημιουργεί συνθήκες αποκέντρωσης και διάχυσης της εξουσίας. Είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο που έχει επινοήσει ο άνθρωπος για να αντιμετωπίσει την αφροσύνη και την αλαζονεία που παράγει κάθε υπερβολή. Οι υπερβολικές υποσχέσεις και οι φιλόδοξες διακηρύξεις γίνονται αρεστές, αλλά δύσκολα υλοποιούνται και απογοητεύουν. Η Δημοκρατία συνιστά το κορυφαίο πολίτευμα του άριστου μέτρου, της ταπεινότητας και της συμμετοχικότητας του ατόμου.

 

Μια εξελικτική διαδικασία πάντα «εν κινήσει» που δεν είναι ολοκληρωμένη ποτέ! Συνιστά τη ζωική δύναμη (αρνητική εντροπία) κάθε κοινωνικού συνόλου. Πρέπει καθημερινά να αποδεικνύει ότι είναι «ζωντανή» και πάντα ενεργή. Μια αέναη διεργασία που μοιάζει με ροή ευθύνης σε ρόλο ενέργειας για την τήρηση της ζωντανής της Πολιτείας. Είναι ένα διαρκές άλγημα και πρόταγμα όλων των μελών της για να αποδώσει άνθη και καρπούς σε πεδία, όπως ήθη, ίσες ευκαιρίες και οι ανώτερες μορφές αλληλεπίδρασης των ανθρώπων, σε πεποιθήσεις και θρησκευτικά πιστεύω, σε κάθε πτυχή του δημόσιου και ιδιωτικού βίου.

 

Το δημοκρατικό ιδεώδες σημαίνει αυτοδιακυβέρνηση, ήτοι απαιτεί αυτοοργάνωση, αυτονομία, αυτοδιαχείριση και συν-ευθύνη στα πάντα. Απαιτεί ενεργούς πολίτες σώφρονες και αγαθούς. Ήτοι καλλιεργημένους , ώστε να δικαιούνται μερίδιο στη διακυβέρνηση της χώρας.

 

Απαιτεί, κατά κανόνα, περισσότερα από όσα είναι συχνά διατεθειμένοι να δώσουν οι πολίτες. Δεν σημαίνει μακαριότητα, ηρεμία, ακινησία και κορεσμό. Γιατί ποτέ οι δημοκρατικές κατακτήσεις δεν είναι απόλυτα προστατευμένες! Απαιτείται συνεχής ανησυχία και ακοίμητη εγρήγορση. Η πιο μεγάλη απειλή είναι η ακηδία (αδιαφορία). Σε ένα κακό δημοκρατικό γίγνεσθαι ακόμη και οι ενάρετοι πολίτες δεν μπορούν να δρουν προς όφελος του συνόλου.

 

Σήμερα, η παγκοσμιοποιημένη ποικιλόμορφη δημοκρατία αντιμετωπίζει συνεχώς και νέους κινδύνους. Η ανθρώπινη προσωπικότητα έχει τεθεί σε δεύτερη μοίρα έναντι του εμπορικού κέρδους. Η μαζική κουλτούρα έχει κυριαρχήσει της πνευματικής καλλιέργειας. Οι φοβερές ανισότητες σε συνδυασμό με την ακραία ατομοκρατία ενισχύουν τη βαρβαρότητα.

 

Η αγωγή με την κάθετη διδασκαλική έννοια έχει χάσει σημαντικό μέρος από την αίγλη της και την ουσία της, λόγω της οριζόντιας διάδοσης καταιγισμού πληροφοριών και μιμήσεων μέσω των κάθε είδος ΜΜΕ και διαδικτύου. Εκτιμάται ως απόλυτα επιτακτική μια κοπερνίκεια στροφή στην όλη παιδεία, ώστε να καλλιεργηθεί μεταξύ των πολιτών ένα πνεύμα αδελφοσύνης, όμοιο με εκείνο της μικροκοινωνίας, δηλαδή μιας αρμονικής οικογένειας.

 

Επίλογος: Η πολιτειακή αγωγή, η πολιτειότητα (polity) συνιστά το βασικό παράγοντα δημιουργίας υγιούς κοινωνίας και δημοκρατίας, η οποία στην κοινωνία μας είναι σχεδόν ανύπαρκτη και έχει αφεθεί στην αδιάκριτη δικαιοδοσία της ανεύθυνης διάδοσης πληροφοριών. Ταυτόχρονα, η υπερβολική εξειδικευμένη γνώση, προκάλεσε θύλακες ανευθυνότητας για τον μέσο πολίτη. Κυριαρχεί η ψευδαίσθηση ότι όλα είναι γνωστά σε όλους και όλοι είμαστε ίσοι και ικανοί για όλα! Επιδιώκεται πρώτιστα η ατομική απόλαυση και ηδονή! Λησμονείται το βασικότερο ότι στη δημοκρατική συμβίωση όλοι μας έχουμε ένα μέρος ευθύνης για τη λειτουργία της Πολιτείας, εκτελώντας τα καθήκοντά μας και βοηθώντας τους αρμοδίους στο ρόλο τους. Δεν αρκεί το ασφαλές όριο της κριτικής για τις παραλείψεις των αρμοδίων. Το πώς πρέπει να υπερισχύσει του γιατί.

 

Μόνον σε πνεύμα αδελφοσύνης βρίσκουν νόημα και μπορούν να εξισορροπηθούν με δίκαιο τρόπο οι αγεφύρωτες διασπαστικές τάσεις που αναδύονται κατά την εφαρμογή της ατομικής ελευθερίας, της ισοτιμίας, της διαφορετικότητας, της ατομικότητας, της ταυτοσημίας…Συνάγεται αβίαστα ότι είναι αναγκαία μια διαρκής μέριμνα, φροντίδα και προσπάθεια εκ μέρους όλων μας για μια πληρέστερη και δια βίου ολιστική παιδεία, στην οποία ανήκει και η δημοκρατική παιδεία, πολιτειότητα (polity) με απώτερο στόχο την υγιή Δημοκρατία.

 

Κίνητρο για την προσπάθεια αυτή ας είναι το πιστεύω μας ότι η Δημοκρατία συνιστά ύπατη εμμενή αξία για την ατομική, αλλά προπαντός για κοινωνική ζωή μας. Αδήριτη ανάγκη και καθήκον μας είναι με το παράδειγμά μας, τις γνώσεις και την πειθώ μας να βοηθήσουμε τις νεότερες γενιές στην εμπέδωση του συνανήκειν και τη σύμπραξη σε συμμετοχική Δημοκρατία όλων των πολιτών.

 

Κοντολογίς, όλοι μας είμαστε υποχρεωμένοι να καταστούμε ικανοί ενεργοί πολίτες! Είμαστε άραγε!

 

Με αυτά τα «οράματα και ευγενείς φιλοδοξίες εργασθήκαμε για την γένεση της Κιβωτού Ολιστικής Παιδείας ΕΔ. Ξεκινήσαμε περίπου πριν από δέκα και πλέον έτη ελάχιστοι Συνάδελφοι με ποικίλες απόψεις, αλλά με ενιαίο σκοπό τη δημιουργία ενός όσο το δυνατόν πληρέστερου πνευματικού Φορέα για τον προσδιορισμό τη διάδοση της έννοιας της Ολιστικής Παιδείας.

Από τα πρώτα βήματά μας βρήκαμε ικανοποιητική ανταπόκριση και με ποικίλες εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις-διαλέξεις, δημιουργία ιστότοπου και κυρίως με τη συγγραφή εκατοντάδων δοκιμίων και διαλέξεων το πνευματικό έργο της Κιβωτού άρχισε να αναγνωρίζεται και να αποπνέει εμπιστοσύνη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς (δοκίμια αναδημοσιεύονται όπου Ελληνικές Κοινότητες :στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Αίγυπτο και αλλαχού). Έχουν εκδοθεί ήδη δύο βιβλία με θέμα την Ολιστική Παιδεία, όπως και εξαιρετικά βιβλία με ποικίλα Ιστορικά θέματα. Ακόμη και σε διατριβές αποφοίτησης Ευελπίδων έχουν αναφερθεί αντίστοιχες έννοιες.

 

Δυστυχώς, όμως, υπήρξαν και ανυπέρβλητα εμπόδια: Η πανδημία κορωνοϊού επέβαλε διακοπή των ανοικτών συγκεντρώσεων. Οι πρόωροι θάνατοι εκλεκτών Συναδέλφων και Καθηγητών, αλλά και τα χρόνια που χωρίς να το θέλουμε προστίθενται οσημέραι σε όλους μας δυσχεραίνουν την απόδοση πνευματικού έργου μας. Ευτυχώς, όμως, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ανεξάντλητος αριθμός νεότερων Συναδέλφων και φίλων, οι οποίοι ασπάζονται τις απόψεις της Κιβωτού Ολιστικής Παιδείας!

 

Ποιούμε έκκληση σε ΟΛΟΥΣ σας να εγγραφείτε στην Κιβωτό (με το ολιγοστό κόστος των πέντε! ευρώ) και να ενώσετε τις σκέψεις σας και τις προσδοκίες μέσω του Ιστότοπου μας.

Θα πάρουμε ψυχική δύναμη και προπαντός θα έχει συνέχεια στο έργο που ήδη έχει ξεκινήσει με μεγάλη προσπάθεια.

 

Δημήτρης Κ. Μπάκας

                                                                       15 Σεπ. 2023

 

ΥΓ: Παρατίθεται στη συνέχεια για ενημέρωσή σας το σχετικό κείμενο , το οποίο εκφωνήθηκε στην επίσημη συνεδρίαση στη ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ την 23 Σεπ 2016: