Blog

Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΡΕΥΣΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Συρία συνιστούν μείζονα γεωπολιτική μεταβολή για την ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής. Η Σουνιτική ισλαμική οργάνωση HTS του Αμπού Μωχάμετ Αλ Τζολάνι, επί κεφαλής και άλλων Σουνιτικών ισλαμικών οργανώσεων, εντός ολίγων ημερών κατέλαβε την Δαμασκό εξαναγκάζοντας τον Μπασάρ Αλ Άσαντ να διαφύγει οικογενειακώς στην Ρωσία. Η εν λόγω οργάνωση παρά την εκ μέρους της αποκήρυξη της Αλ Καϊντα, αποτελεί μετεξέλιξη αυτής στην Συρία (πρώην Αλ Νούσρα). Η προετοιμασία και η εκτέλεση της εν λόγω στρατιωτικής επιχειρήσεως είχε την αμέριστη στήριξη της Τουρκίας. Ο μέχρι χθες ισχυρός άξονας Ιράν – παραστρατιωτικοί Σιίτες σε Ιράκ και Συρία –  Χεσμπολάχ – Χαμάς αποκόπτεται και στην θέση του αναδύεται ο άξονας Τουρκία – Συρία – Αζερμπαϊτζάν. Κερδισμένη η Τουρκία της οποίας οι «αντιπρόσωποι» ελέγχουν πλέον την Συρία φθάνοντας έτσι στα σύνορα με το Ισραήλ. Χαμένη η Ρωσία, λόγω του επισφαλούς μέλλοντος των στρατιωτικών της βάσεων στην Συρία αλλά και το Ιράν αφού εγκαταλείπει επί του παρόντος το όνειρο εξόδου στην Μεσόγειο. Η Τουρκία πανηγυρίζει και δεν παύει να υπενθυμίζει ότι κάποτε η Συρία ήταν τουρκική. Η αεροπορία της βομβαρδίζει θέσεις Κούρδων στην Συρία, ενώ ο επί κεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν πραγματοποίησε «θριαμβευτική» επίσκεψη στην Δαμασκό έχοντας στο πλευρό του τον Τζολάνι.  Είναι ενδεικτική η απελευθέρωση έξι τζιχαντιστών «συντρόφων» του Τζολάνι από τις τουρκικές φυλακές, καταδικασμένων προ οκτώ ετών σε 46 φορές ισόβια για πολύνεκρο τρομοκρατικό κτύπημα. Το μέλλον των θρησκευτικών και εθνοτικών μειονοτήτων στην Συρία φαίνεται αβέβαιο παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της HTS. Το Ισραήλ καταστρέφει την στρατιωτική υποδομή της Συρίας, με διαρκείς βομβαρδισμούς, προκειμένου να μην περάσει στα χέρια του νέου καθεστώτος. Ταυτόχρονα Ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις έχουν εισβάλει σε εδάφη της Νότιας Συρίας στην προσπάθειά τους να διευρύνουν την ζώνη ασφαλείας μεταξύ των δύο κρατών. Η Δύση αμήχανη παρακολουθεί τις εξελίξεις ενώ ετοιμάζεται να συνομιλήσει με την ηγεσία της HTS η οποία τυπικά παραμένει στον κατάλογο της τρομοκρατίας.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Η Τουρκία βάσει της Συμφωνίας της Αστάνα το 2015 (Ρωσία, Τουρκία, Ιράν), είχε αναλάβει την επιτήρηση των Σουνιτών ακραίων Ισλαμιστών και τον περιορισμό τους στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας, που χαρακτηρίσθηκε ως ζώνη αποκλιμακώσεως των συγκρούσεων. Αντ’ αυτού η Τουρκία μερίμνησε για την ενίσχυση και ενδυνάμωση των εν λόγω οργανώσεων με κατάλληλο εξοπλισμό, εκπαίδευση και τεχνολογική υποστήριξη. Υπενθυμίζεται η κατά χιλιάδες αποστολή ακραίων Ισλαμιστών από την Συρία στην Λιβύη προκειμένου να προασπίσουν τα τουρκικά συμφέροντα στην περιοχή αυτή. Οι ενισχυμένες και εκπαιδευμένες ακραίες ισλαμικές οργανώσεις τελούσαν σε αναμονή έως την στιγμή που η Τουρκία θα έκρινε ως στρατηγική ευκαιρία προς εκμετάλλευση. Η ευκαιρία προέκυψε πρόσφατα όταν η Χαμάς και η Χεσμπολάχ ουσιαστικά εξουδετερώθηκαν, η Ρωσία εστιάσθηκε στον πόλεμο της Ουκρανίας και το Ιράν απομονώθηκε. Δίχως αυτά τα στηρίγματα το καθεστώς Άσαντ κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος.

Η Τουρκία αποκτά τα εξής σημαντικά σημαντικά πλεονεκτήματα:

• Θα επιδιώξει ρόλο διαμεσολαβητού μεταξύ Δύσεως – Συρίας και Ρωσίας – Συρίας, ως ο μοναδικός αξιόπιστος συνομιλητής με το νέο καθεστώς της Συρίας. Σκοπός η ανάληψη ρυθμιστικού ρόλου στις εξελίξεις της Μ. Ανατολής.
• Ευθεία ανάμιξη στην Συρία με γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη. Στο πλαίσιο αυτό φιλοδοξεί να ενεργοποιήσει ζώνη ασφαλείας στα σύνορα με την Συρία βάθους 30 χλμ., την οποία θα ανοικοδομήσουν κυρίως τουρκικές εταιρείες (πρόγραμμα της τάξεως των $350 δις) προκειμένου να εγκαταστήσει τα 3 έως 4 εκ. Σύριους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία και εκδιώκοντας Κούρδους από τις εστίες τους. Επιπλέον θα αναδιοργανώσει πλήρως τις ΕΔ της Συρίας προκαλώντας σχέσεις εξαρτήσεως (μόνιμη παρουσία Τούρκων εκπαιδευτών και συμβούλων, τουρκικό υλικό, μέσα και τεχνολογία, σχετικές υποδομές κ.λπ.). Τέλος με το πρόσχημα της «ενότητος» της Συρίας, θα επιδιώξει την εξολόθρευση των Κούρδων, στο ΒΑ τμήμα της χώρας, είτε με την στρατιωτική εμπλοκή του νέου καθεστώτος και τουρκική στήριξη είτε με απ’ ευθείας εισβολή τουρκικών στρατευμάτων (μετά από τυπική άδεια του «αδελφικού» καθεστώτος). Με μία τέτοια εξέλιξη η Τουρκία θα αποκτούσε πρόσβαση στην πλουσιότερη περιοχή της Συρίας και θα επέφερε συντριπτικό πλήγμα στους Κούρδους τους οποίους θεωρεί ως μείζονα απειλή, εντός ή εκτός επικράτειας.
• Πιθανή η συμφωνία ενός Τουρκο-Συριακού μνημονίου περί θαλασσίων ζωνών, κατά το πρότυπο του Τουρκο-Λιβυκού μνημονίου, σε βάρος της Κύπρου. Με τον παράνομο και εκτός Διεθνούς Δικαίου τρόπο αυτό, θα θέσει τα ανατολικά όρια της «Γαλάζιας Πατρίδας», θίγοντας ευθέως ζωτικά συμφέροντα του ελληνισμού αλλά και της Δύσεως.
• Είναι ενδεχόμενη η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου (ΦΑ) από το Κατάρ, μέσω Συρίας και Τουρκίας προς την Ευρώπη. Η εξέλιξη αυτή θα απέφερε οικονομικό όφελος στην Τουρκία αλλά κυρίως γεωπολιτική αναβάθμιση αφού θα μετέτρεπε την χώρα αυτή σε σχεδόν αποκλειστικό κόμβο μεταφοράς ενέργειας στην Ευρώπη. Στις ακτές της «φιλικής» πλέον Συρίας θα μπορούσαν να καταλήγουν και έτεροι ενεργειακοί αγωγοί, ματαιώνοντας τον σχεδιασμό των Συνθηκών Αβραάμ που προέβλεπαν την ενεργειακή όδευση από τον Κόλπο μέσω Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδος, προς την Ευρώπη.

Πιθανά εμπόδια στις ανωτέρω τουρκικές επιδιώξεις εκτιμώνται τα εξής:

Η εμπιστοσύνη των ΗΠΑ προς την Τουρκία έχει κλονισθεί για πολλούς λόγους. Μία μελλοντική ισχυρή περιφερειακή ισλαμική Τουρκία, με αντι-δυτική ρητορική και εκβιαστικές πρακτικές,  με ουσιαστική πρόσβαση στα σύνορα με το Ισραήλ, μέλος των BRICS, με ρωσικές εξαρτήσεις, συνεργάτης της Κίνας και σταθερά αναθεωρητική απειλή για Ελλάδα και Κύπρο, θα αποσταθεροποιούσε την περιοχή δίχως να υπηρετεί απαραιτήτως Δυτικά συμφέροντα.  Η δημιουργία Κουρδικής αυτόνομης περιοχής στην Συρία θα υπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αφού θα αποτελούσε σταθερό τους σύμμαχο, θα πολεμούσε ουσιαστικά την υπαρκτή ισλαμική τρομοκρατία του ISIS και θα περιόριζε τοπικές επεκτατικές περιφερειακές φιλοδοξίες.

Το Ισραήλ έως τώρα αντιμετώπιζε στον Βορρά την εχθρική  Χεσμπολάχ την οποία κατόρθωσε να εξουδετερώσει. Οι τζιχαντιστές/Σαλαφιστές που συνθέτουν το νέο καθεστώς της Συρίας, προβάλλουν ως ο νέος εχθρός, καθώς και η νέο-οθωμανική Τουρκία η οποία τους ελέγχει. Μία περιφερειακή ισλαμική δύναμη σαν την Τουρκία, με πυρηνικές φιλοδοξίες και πρόσβαση πλέον στα σύνορα του Ισραήλ εκτιμάται ότι θα ενεργοποιήσει σειρά ισραηλινών αντιδράσεων. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται πολλαπλής μορφής στήριξη των Κούρδων της Συρίας  από το Ισραήλ, κινήσεις του Ισραηλινού λόμπυ των ΗΠΑ κατά της Τουρκίας, ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας του Ισραήλ στα βόρεια σύνορα και διάθεση προσεγγίσεως και συνεργασίας (στρατιωτικής και ενεργειακής) με Κύπρο και Ελλάδα.

ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η Τουρκία δεν αντιδρά ανακλαστικά αλλά αντιθέτως διαθέτει γεωπολιτική αντίληψη και βάσει αυτής σχεδιάζει και δρα εγκαίρως  διαμορφώνοντας προληπτικά ευνοϊκό γεωπολιτικό τοπίο  του εκάστοτε ενδιαφέροντός της.

Το κλειδί των εξελίξεων στην περιοχή κρατά η μέλλουσα στάση των ΗΠΑ έναντι των Κούρδων καθώς και οι αποφάσεις τους στο δίλημμα στηρίξεως δύο ανταγωνιστικών μεταξύ τους συμμάχων όπως το Ισραήλ και η Τουρκία.

Το ζήτημα των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στην Συρία δυνατόν να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων με το νέο καθεστώς της Συρίας και τον πάτρονά του την Τουρκία (π.χ. παραμονή των βάσεων έναντι συνδρομής στην εξολόθρευση των Κούρδων). Κατά άλλη εκδοχή οι ρωσικές βάσεις δυνατόν να αποτελέσουν μέρος συνολικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο λύσεως του Ουκρανικού ζητήματος. Σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων αυτών είναι πιθανή η μεταστάθμευση των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Λιβύη (ταυτόχρονη πρόσβαση στην Μεσόγειο και το Σαχέλ).

Η Τουρκική επιτυχία στην Συρία και η αποδοχή της από την Δύση, ενδεχομένως να την ενθαρρύνει στα περιφερειακά επεκτατικά σχέδια της σε βάρος της Ελλάδος και της Κύπρου. Η Τουρκία εκτός από την Συρία συμπεριλαμβάνει την μισή ελληνική και ολόκληρη την κυπριακή επικράτεια, στα νέο-οθωμανικά της σχέδια, αναμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία για την υλοποίησή τους. Κατά συνέπεια ο ελληνισμός θα πρέπει να καθορίσει τις προτεραιότητές του βάσει της εν λόγω πραγματικότητος. Σε κάθε περίπτωση η επικοινωνία με την Τουρκία είναι θεμιτή αλλά η διαπραγμάτευση άνευ προϋποθέσεων και «κόκκινων γραμμών», προ της ενάρξεως αυτών, είναι εθνικά επιζήμια και εξυπηρετεί συμφέροντα της άλλης πλευράς.

Η Ελλάς και Κύπρος θα πρέπει με σειρά ενεργειών τους να αποτρέψουν τις ενεργειακές προθέσεις της Τουρκίας για κατασκευή αγωγών μέσω Συρίας καθώς και την σύναψη μνημονίου περί θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Συρίας κατά τα πρότυπα του παρανόμου τουρκο-λιβυκού μνημονίου. Η Ελλάς θα πρέπει να επιταχύνει αντί να παρατείνει την αξιοποίηση των εθνικών υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Αμφότερες οι χώρες θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες στρατιωτικής θωρακίσεως (επάρκεια μέσων, συστημάτων, υλικών και κυρίως εμψύχου δυναμικού με άρτια εκπαιδευμένου και με υψηλό φρόνημα). Ελλάς και Κύπρος θα πρέπει να μεθοδεύσουν την σταδιακή επιστροφή στην Συρία του συνόλου των διαμενόντων Μουσουλμάνων Σύριων (εξέλειπαν οι λόγοι χορηγήσεως ασύλου ή μεταναστεύσεως) και παράλληλα να διατηρούν ετοιμότητα υποδοχής προαποφασισμένου αριθμού Χριστιανών της Συρίας εάν παραστεί ανάγκη.  Τέλος θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι διμερείς και πολυμερείς συμμαχίες Ελλάδος και Κύπρου, με έμφαση τις ΗΠΑ (παρουσία στο Αιγαίο και την Κύπρο) και το Ισραήλ (ενεργειακή και στρατιωτική συνεργασία, συντονισμός της διασποράς αμφοτέρων κ.λπ.).

21 – Δεκεμβρίου – 2024

Αντιναύαρχος ε.α. Β. Μαρτζούκος ΠΝ

Επίτιμος Διοικητής ΣΝΔ

Αντιπρόεδρος ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.