Η ΝΕΑ ΔΟΜΗ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΚΑΙ O ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η ΝΕΑ ΔΟΜΗ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΚΑΙ O ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Του Υποστρατήγου ε.α Κωνσταντίνου Λουκόπουλου* Η ανάγκη υλοποίησης δομικών αλλαγών στη Δομή Διοικήσεως του ΝΑΤΟ (NATO Command Structure), προκειμένου αυτή να γίνει πιο αποτελεσματική, πιο λιτή, με δυνατότητα αναπτύξεως στο θέατρο επιχειρήσεων αλλά και οικονομικά υποστηρίξιμη, είχε αναγνωρισθεί εδώ και 2 χρόνια. Μακρές και επίμονες συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν σε επίσημο και ανεπίσημο επίπεδο και μέχρι τέλους του προηγουμένου έτους είχαν διαμορφωθεί, από την ανώτερη ομάδα εκπροσώπων των εθνών (SOG), τρία «Μοντέλα ‐ Πλαίσια» όπως είχαν επονομασθεί οι σχετικές προτάσεις. Στη Διάσκεψη Κορυφής της Λισαβόνας την 20 Νοε 2010 (Lisbon Summit) υιοθετήθηκε το «Μοντέλο 3» σύμφωνα με το οποίο μειώνεται το προσωπικό και τα επιτελεία κατά 35%. Αυτό σημαίνει ότι εξοικονομούνται 5000 άτομα περίπου και η Δομή μεταπίπτει από μια οροφή (Peace Establishment ‐ PE ) 13100 σε 8800 θέσεις. Στο Γενικό Γραμματέα κ. Anders Fogh Rasmussen ανατέθηκε να επεξεργαστεί και να φέρει για απόφαση στην Υπουργική Διάσκεψη (Ministerial) της 8‐9 Ιουνίου τις τελικές προτάσεις που θα συμπεριλαμβάνουν υπαγωγές και γεωγραφικές τοποθετήσεις των Στρατηγείων. Έτσι σήμερα, με την ολοκλήρωση των εργασιών της Υπουργικής Διάσκεψης έχουμε πλέον Νέα Δομή Διοικήσεως, τα βασικά στοιχεία της οποίας παρατίθενται στη συνέχεια της παρούσης αναλύσεως. Η Συμμαχική Διοίκηση Επιχειρήσεων (Allied Command Operations ‐ ACO) παραμένει στο στρατηγικό επίπεδο με Επιτελείο της το SHAPE και θα έχει πλέον υπό αυτήν : • Το Διακλαδικό Στρατηγείο Δυνάμεων στην Νάπολη της Ιταλίας (Joint Force HQ Naples). • To Διακλαδικό Στρατηγείο Δυνάμεων στo Μπρούνσουμ της Ολλανδίας (Joint Force HQ Brunsum). Καταργείται δηλαδή το Διακλαδικό Στρατηγείο της Λισαβόνας και έχουμε αλλαγή ρόλου και μετονομασία των υφισταμένων Συμμαχικών Στρατηγείων στην Νάπολη Ιταλίας και στο Βρούνσουμ Ολλανδίας (δεν υπάρχει πλέον ή λέξη Command!) που θα προετοιμάζουν τις χερσαίες δυνάμεις για συμμετοχή τους σε διακλαδικές επιχειρήσεις. Ενώ στην μέχρι τώρα Δομή είχαμε 2 Χερσαία (CC Land), 2 Αεροπορικά (CC Air) και 2 Ναυτικά (Maritime) κατανεμημένα αν ένα στην νότια και βόρεια περιφέρεια της Ευρώπης, στην νέα διατηρείται μόνο ένα από κάθε είδος, υπαγόμενο πλέον κατ’ ευθείαν στην ACO (SHAPE) και γεωγραφική κατανομή όπως παρακάτω: • Το Χερσαίο Στρατηγείο στην Σμύρνη (Izmir) Τουρκία. • Αεροπορικό Στρατηγείο στο Ραμστάιν (Ramstein) Γερμανία. • Ναυτικό Στρατηγείο στο Nορθγούντ ( Northwood) Ηνωμένο Βασίλειο. 2 Κρίνεται σκόπιμο εδώ να αναφερθεί σε ότι αφορά στα μέχρι τώρα Χερσαία Στρατηγεία ότι καταργούνται αυτά της Μαδρίτης και της Χαιδελβέργης και δημιουργείται ένα νέο στη Σμύρνη, που στην ουσία θα αντικαταστήσει το υφιστάμενο Αεροπορικό που καταργείται. Στο Ραμστάιν παραμένει το ήδη υφιστάμενο Αεροπορικό, ενώ καταργείται το Ναυτικό στη Νάπολη και παραμένει το ήδη υφιστάμενο στο Νόρθγουντ. Τέλος σε ότι αφορά στα CAOC από τα 4 που υφίσταντο μέχρι σήμερα θα παραμείνουν μόνο 2 στο Uedem στην Γερμανία και στο Poggio Renatico Ιταλία. Έχουμε λοιπόν κατάργηση των CAOC της Λάρισας και Karup στη Δανία. Το βασικό ερώτημα που τίθεται για την Ελλάδα είναι μέσα από μία πραγματιστική και πολύπλευρη προσέγγιση αν κερδίζει ή χάνει ? Όταν έχουμε δεδομένο ότι θα υπάρξει οπωσδήποτε αναθεώρηση της δομής και με κυρίαρχο στοιχείο την δραστική μείωση των στρατηγείων ποίος μπορεί να ήταν για εμάς ο στρατηγικός στόχος και σε τι ποσοστό επιτεύχθηκε. Κατ’ αρχήν στην παρούσα ανάλυση δεν δεχόμαστε ότι η χώρα μας ήταν απούσα τόσο σε πολιτικό όσο και σε υπηρεσιακό επίπεδο, ενώ τολμάμε να επισημάνουμε ότι οι απόψεις για την περί «μέχρι εσχάτων» διεκδίκηση του CAOC και μη παροχή συναίνεσης (Consensus) από τον Έλληνα Υπουργό (που εμμέσως σημαίνει βέτο) αν μη τι άλλο κρίνονται παιδαριώδεις και ανεδαφικές, ιδιαίτερα όταν εκφράζονται από πρόσωπα που υποτίθεται ότι θεωρητικά γνωρίζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο ΝΑΤΟ. Επειδή συνήθως μεταφράζουμε τα κέρδη της Τουρκίας σε δικές μας απώλειες και αντιστρόφως λειτουργώντας αντανακλαστικά, γεγονός που στις διεθνείς σχέσεις είναι καταστροφικό, πρέπει να επισημάνουμε ότι (πάντα κατά την εκτίμηση μας) με την νέα δομή η Τουρκία δεν θα έχει πλέον την δυνατότητα, που απέκτησε το 2003, όταν μεταστάθμευσε το CC Air από την Ιταλία ( Νάπολη) στη Σμύρνη, να προβάλλει μέσα από τις Συμμαχικές διαδικασίες αμφισβητήσεις επί των κυριαρχικών δικαιωμάτων αλλά και των διοικητικών και συντονιστικών αρμοδιοτήτων της χώρας μας. Βέβαια η Τουρκία «συνεπής» στην αναθεωρητική της πολιτική, θα συνεχίσει να εγείρει θέματα όπως το καθεστώς της Λήμνου, την στρατικοποίηση των νησιών Αιγαίου κλπ. Είναι όμως διαφορετικό τα «προβλήματα» (κατ’ ουσία οι μονομερείς απαιτήσεις της) να παραμένουν σε διμερές επίπεδο και άλλο να εγγράφονται οι αμφισβητήσεις της σε Νατοϊκό πλαίσιο, καθόσον αναγκάζεται η Συμμαχία να τηρεί τη γνωστή απαράδεκτη πολιτική των ‘’ίσων αποστάσεων’’ που ευνοεί τις τουρκικές αξιώσεις. Τα περισσότερα προβλήματα στον αεροπορικό τομέα ομολογουμένως προέρχονταν από το Αεροπορικό Στρατηγείο της Σμύρνης. Πλέον όμως των παραπάνω θα πρέπει να επισημανθεί ότι το Ναυτικό Στρατηγείο (CC Mar) θα είναι τελικώς στο Northwood. Η Τουρκία επιδίωξε να μετεγκατασταθεί το Ναυτικό Στρατηγείο από την Ιταλία στην χώρα τους. Αυτό έπρεπε οπωσδήποτε να αποφευχθεί και βλέπουμε ότι τελικά αποφεύχθηκε και 3 είναι μία θετική εξέλιξη καθόσον οι νεοθωμανικές ναυτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας δεν θα «στηριχθούν» σε Νατοϊκές δομές. Τελικά οι γείτονες «πήραν» το Χερσαίο Στρατηγείο. Όμως αναγκαστικά τίθεται το ερώτημα τι θα κερδίσει η Τουρκία με την εγκατάσταση του Στρατηγείου αυτού? Πρέπει να προβληματιστούμε? Εκτιμούμε όχι ιδιαίτερα και αυτό διότι: • Η χώρα αυτή ευρίσκεται γεωγραφικά εγγύτερα σε πιθανές περιοχές κρίσεων. • Έχει διαθέσει, κατ’ επανάληψη, Στρατηγείο και μεγάλο αριθμό χερσαίων στρατευμάτων στο Αφγανιστάν. • Θα επωμιστεί το κόστος της υποστήριξης του φιλοξενούντος έθνους. • Θα επωμιστεί το πολιτικό κόστος από ενδεχόμενη ανάπτυξη σε πιθανή κρίση στα μάτια του αραβικού κόσμου . • Κυρίως όμως γιατί οι χερσαίες δραστηριότητες δεν παράγουν τα γνωστά προβλήματα του αεροπορικού ή ναυτικού τομέα για μας. Συνεχίζοντας την ανάλυση σε αυτό το σημείο θα αναφερθούμε στην τυπική κατάργηση του CAOC της Λάρισας. Οι ειδήμονες γνωρίζουν ότι από το 2003, οπότε και καταργήθηκε το Διακλαδικό Στρατηγείο Joint Command South Center (Τύρναβος) με χερσαίο προσανατολισμό (land heavy) ουσιαστικά δεν διαθέτουμε νατοϊκή οντότητα στη Δομή Διοικήσεως. Ο λόγος είναι ότι το προβλεφθέν, από τη δομή του 2003, CAOC‐ 4 (πρώην CAOC‐7) με βάση το έγγραφο της Στρατιωτικής Επιτροπής MC 324 ουδέποτε ενεργοποιήθηκε ως NATO Body, και ουδέποτε έτυχε χρηματοδότησης των λειτουργικών του εξόδων από τον κοινό στρατιωτικό προϋπολογισμό, σύμφωνα με τις προβλέψεις, αλλά παρέμεινε ως πολυεθνικό, στη βάση MOU, από την συγκρότηση του. Κατά την γνώμη μας η «απώλεια» του CAOC δεν επιδρά αρνητικά για τα συμφέροντα μας. Μία ρεαλιστική αλλά και εξορθολογισμένη απάντηση στους διαφωνούντες με την προσέγγιση μας και επιμένοντες στην με κάθε τρόπο διατήρηση του CAOC επισημαίνει εμφατικά ότι οι Στρατηγικές ισορροπίες εντός ΝΑΤΟ δεν θα άφηναν ποτέ την Ελλάδα να έχει CAOC χωρίς την ταυτόχρονη «αναζωογόνηση» του CAOC στο Eski Sexir. Αφού από το 2003 μέχρι σήμερα δεν καταφέραμε να ενεργοποιήσουμε πλήρως το CAOC, ποιος εχέφρων εμπειρογνώμων και μη πιστεύει ότι θα συμφωνούσε η Τουρκία στο να ενεργοποιηθεί αν δεν παρέμενε στη νέα δομή και το Eski Sexir.? Θα συμφωνούσε δηλαδή η Τουρκία στο να μη καθορισθεί ως όριο των Track Production Areas των radars ο 25ος μεσημβρινός αλλά το όριο των FIR Αθηνών – Κων/πόλεως ? Θα συμφωνούσε σε καθορισμό (Air policing areaς) των δύο CAOCs με βάση το όριο του FIR ή τον 25ο μεσημβρινό? Συμπληρωματικά οφείλουμε να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η χώρα μας θα διατηρήσει το CAOC Λάρισας με τη σημερινή μορφή ώστε να εξακολουθήσει να προσφέρει προστιθέμενη αξία στη Συμμαχία (στο πλαίσιο της δομής δυνάμεων) για τους ακόλουθους λόγους: 4 • Για την εκμετάλλευση της προηγμένης τεχνολογίας εξοπλισμού του, ως ACCS CAOC, σε θέματα της ενοποιημένης αεράμυνας του ΝΑΤINADS1, καθώς δημιουργούνται ευνοϊκές προϋποθέσεις ανάθεσης από το CC Air Ramstein επιχειρησιακών και λειτουργικών αρμοδιοτήτων κατά περίπτωση. • Για την ενίσχυση των δύο CAOCs (Uedem και Poggio Renatico), που τελικώς παραμένουν στη δομή διοικήσεως, όπως ήδη έγινε για τις ανάγκες της επιχείρησης ‘’Unified Protector’’ με την ενίσχυση του CAOC του Poggio Renatico. • Γιατί μπορεί να έχει ρόλο σε θέματα διοικήσεως και ελέγχου της αντιπυραυλικής άμυνας, δεδομένου ότι διαθέτουμε και σύστημα PATRIOT στο πλαίσιο του Νατοϊκού προγράμματος, καθώς και την υποστήριξη των πλοίων ‘’Aegis’’ των ΗΠΑ που θα αναπτύσσονται στην Αν. Μεσόγειο (Αιγαίο) στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σκέλους του αμερικανικού προγράμματος αντιπυραυλικής άμυνας (European Phased Adapted Approach). Στο προσεχές διάστημα, αντισταθμίζοντας την έστω τυπική κατάργηση του CAOC, θα πρέπει να διεκδικήσουμε την κατανομή συγκεκριμένων θέσεων ανωτάτων (flag posts) και στελεχών βαθμού Σμηνάρχου . Συγκεκριμένα, θα πρέπει να διεκδικηθούν οι θέσεις του διοικητού ή υποδιοικητού του CAOC Poggio Renatico, ή/και του επικεφαλής των τρεχουσών επιχειρήσεων ή ασκήσεων. Στο CC Air Ramstein θέσεις στα τμήματα των τρεχουσών επιχειρήσεων ή ασκήσεων καθώς και κατάλληλες θέσεις για θέματα αντιπυραυλικής άμυνας στο SHAPE. Επειδή αναφέρθηκε στον Τύπο ότι χώρες της νότιας περιοχής αναλαμβάνουν Στρατηγεία, διευκρινίζεται ότι στην Ισπανία (Torrejon) δεν δημιουργείται εξ αρχής Αεροπορικό Κέντρο Διοίκησης και Ελέγχου (DACCC) αλλά μετασταθμεύει το πρώην DARS που ήταν στην Ολλανδία (New Millingen). Απλώς να σκεφθούμε ότι θα μπορούσε να πάει στην Σμύρνη αν δεν έφευγε το Χερσαίο της Μαδρίτης. Το Διακλαδικό Κέντρο Επιχειρησιακής Ανάλυσης ( JALLC) που βρίσκεται στην Πορτογαλία παραμένει καθόσον ανήκει στην Στρατηγική Διοίκηση Μετασχηματισμού (ACT) που όμως δεν υφίσταται δομική αλλαγή αλλά απλή μείωση του προσωπικού. Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω με μία ρεαλιστική προσέγγιση , αλλά και εκ του αποτελέσματος, εκτιμάται ότι η Ελλάδα σωστά αποστασιοποιήθηκε από την άγονη πρακτική όλων των προηγούμενων δομών όπου, με βάση το μεγάλο αριθμό των προς διανομή Στρατηγείων και τη στατική διάρθρωση της Συμμαχίας, πρυτάνευε η λογική του ερωτήματος ‘’τι Στρατηγείο θα πάρει κάθε χώρα’’. Η λογική αυτή, υπό το πρίσμα του νέου στρατηγικού δόγματος, της έμφασης στη δομή δυνάμεων (λόγω λιτής δομής διοικήσεως), της αναπτυξιμότητας 5 εκστρατευτικών δυνατοτήτων και του συνεχώς διογκούμενου κόστους υποστήριξης φιλοξενούντος έθνους, έχει αποδυναμωθεί. Συνεπώς, θεωρούμε ότι το κέρδος από την κατάργηση του Αεροπορικού Στρατηγείου της Σμύρνης και την εξάλειψη των γενεσιουργών αιτίων δημιουργίας τριβών σε διμερές επίπεδο και κυρίως σε ενδο‐συμμαχικό πλαίσιο, συγκριτικά με το παρελθόν, εκτιμάται ως μεγαλύτερο. Επιπροσθέτως η γενική εκτίμηση είναι ότι ενώ δεν υφιστάμεθα απώλεια υπάρχει σημαντικό όφελος για την Συμμαχία ως συνόλου ( αναγνωρίζεται τόσο από τους ανώτατους αξιωματούχους της όσο και από την Αμερικανική πλευρά) καθόσον μεγιστοποιείται η λειτουργική και επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα της στο νότιο τομέα καθώς επίσης διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη λειτουργίας του ευρωπαϊκού σκέλους της αμερικανικής αντιπυραυλικής άμυνας. Ο Υποστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος έχει υπηρετήσει συνολικά 6 έτη σε θέσεις του ΝΑΤΟ ( NATO SCHOOL στο Oberammergau στην Γερμανία ως Καθηγητής και Υπεύθυνος για την συνεργασία με χώρες PfP και Μεσογειακού Διαλόγου και στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες ως Συντονιστής Αμυντικής Σχεδίασης στην Διεύθυνση Πολιτικής και Σχεδίων στο Διεθνές Στρατιωτικό Επιτελείο)) ενώ έχει διατελέσει και εκπρόσωπος τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ. Από τον Μάιο 2010 είναι Αναλυτής‐Ερευνητής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (I‐SDA http://www.i‐sda.org/) και επιπροσθέτως μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΕΣΜΕ).